فرهنگی

محمد (ص)؛ انقلابی که تاریخ را دگرگون کرد

چرا محمد (ص) مهمترین شخصیت تاریخ است؟

امروز می‌خواهیم از دیدگاه مایکل هارت، تاریخ‌نگار معروف آمریکایی، به زندگی شگفت‌انگیز پیامبر اسلام نگاهی عمیق بیندازیم.

تحول فردی و اجتماعی
پیش از اسلام، شبه‌جزیره عربستان سرزمینی بود:

پر از درگیری‌های قبیله‌ای
فاقد وحدت
با سنت‌های ظالمانه
غرق در بت‌پرستی
انقلاب محمدی (ص)

محمد (ص) در کمتر از ۲۳ سال:

✅ قبایل متخاصم را متحد کرد

✅ نظام اجتماعی جدید بنیان گذاشت

✅ عدالت و برابری را ترویج داد

✅ سواد و دانش را گسترش داد

دستاوردهای بزرگ

۱. وحدت سیاسی ۲. تحول فرهنگی ۳. انقلاب معنوی ۴. گسترش اخلاق انسانی

چرا هارت او را اول تاریخ می‌داند؟
هارت معتقد است محمد (ص):

فراتر از یک رهبر مذهبی بود
یک انقلابی اجتماعی محسوب می‌شد
توانست تمدنی جدید بسازد
نکته پایانی
محمد (ص) ثابت کرد که یک انسان می‌تواند با اراده و هدف، دنیا را تغییر دهد.

صلاحیت های لازم برای همراهی با سیصد و سیزده نفر در سخنان آیت الله حائری شیرازی

آیت الله حائری شیرازی:

❌ترسوها جزء یاران امام زمان (ع) نیستند

🔹نیروهایی که #امام_زمان (عج) دارند، نیروهای تارک امر به معروف و نهی از منکر نیستند.

⛔️حضرت، نیروهای ترسو را نمی‌پذیرد. 

❇️این همه مسائل که پیش می‌آید، برای غربال شدن و انتخاب نیروهای به دردبخور برای ایشان است.

✅حضرت کسانی را لازم دارد که با هر منکری مقابله کنند

👈و هیچ منکری را توجیه نکنند.

🌹سیصد و سیزده‌تایی که انتخاب می‌شوند کسانی هستند که هرجا وظیفه دیده‌اند قاطع برخورد کرده‌اند.

⚠️هر کس بترسد و مثل آن کسانی بشود که از نهر طالوت آب خوردند، دیگر صلاحیت ندارد.

🌸این، سیرِ حرکتِ عالَم است.ویژگی‌های یاوران حقیقی:

1. مقابله قاطع با هر منکری: یاوران امام، منکرات را به هیچ عنوان توجیه نمی‌کنند. آنها در برابر هر گونه نادرستی، چه کوچک و چه بزرگ، با شجاعت و قاطعیت می‌ایستند.

2. عملگرایی در امر به معروف و نهی از منکر: نیروهای امام، تنها به داشتن عقیده درست بسنده نمی‌کنند. آنها “تارک امر به معروف و نهی از منکر” نیستند و مسئولیت اجتماعی خود را به طور فعال انجام می‌دهند.

3. عبور از آزمون ترس (درس طالوت): آیت‌الله حائری شیرازی به داستن عبور از نهر طالوت اشاره می‌کنند (اشاره به آیه 249 سوره بقره). در آن ماجرا، تنها کسانی که از دستور خداوند سرپیچی نکردند و از آزمون ترس سربلند بیرون آمدند، به لشکر طالوت پیوستند. امروز نیز تنها کسانی که بر ترس از مردم، ضرر مالی یا موقعیت اجتماعی غلبه کنند، “صلاحیت” همراهی با حضرت را پیدا می‌کنند.

🔥 آغوش‌های یخ‌زده؛ درنگی بر اهمیت محبت‌ورزی در جامعه مؤمنین

📖 بر اساس توصیه‌های مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی و سیره شهید بهشتی

چکیده:

جامعه مهدوی بدون فضایی سرشار از محبت و عاطفه شکل نمی‌گیرد. یکی از مصادیق مهم این محبت، برقراری ارتباط گرم فیزیکی مانند مصافحه، معانقه و روبوسی میان مؤمنین است.

نمونه‌های الگویی:

· مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی در پایان جلسات دعا، مردم را به در آغوش کشیدن و بوسیدن یکدیگر تشویق می‌کردند.

· شهید بهشتی با گشودن دستانش به روی دوستان، فرهنگ محبت‌ورزی را ترویج می‌داد.

آسیب‌شناسی امروزی:

تمدن جدید به تدریج انسان‌ها را به و جدایی سوق داده و این بی‌عاطفگی به جامعه ما نیز سرایت کرده است. تردیدهای ناشی از تفکر بیش از حد ("عارضه علم و تقوا") مانع از ابراز محبت فطری می‌شود.

راه حل:

باید با عمل به روایات مستفیضه در باب مصافحه و معانقه، در برابر این جریان فردگرایی مقاومت کنیم. همچنین باید از مردم عادی که در این زمینه از برخی روحانیون پیشی گرفته‌اند، الگو بگیریم.

نکته پایانی:

حق دوستی و سال‌ها همکاری، بیش از یک سلام خشک و رسمی است. اجازه ندهیم فرصت‌های طلایی ابراز محبت از دست برود.

دگرگونی؛ پاداش شجاعت خروج از منطقه امن

تعدادی حشره کوچک در یک برکه، زیر آب زندگی می کردند…

آنها تمام مدت میترسیدند از آب بیرون بروند و بمیرند؛ یک روز یکی از آنها بر اساس ندای درونی از ساقه یک علف شروع به بالا رفتن کرد، همه فریاد می زدند که مرگ تنها چیزی است که عاید او میشود، چون هر حشره ای که بیرون رفته بود برنگشته بود…!

وقتی حشره به سطح آب رسید نور آفتاب تن خسته او را نوازش داد و او که از فرط خستگی دیگر رمقی نداشت روی برگ آن گیاه خوابید.

وقتی از خواب بیدار شد به یک سنجاقک تبدیل شده بود؛ حس پرواز پاداش بالا آمدنش بود.

سنجاقک بر فراز برکه شروع به پرواز کرد و پرواز چنان لذتی به او داد که با زندگی محصور در آب قابل مقایسه نبود؛ تصمیم داشت برگردد و به دوستانش هم بگوید که بالای آن ساقه ها کسی نمی میرد ولی نمی توانست وارد آب شود چون به موجود دیگری تبدیل شده بود…!

«شاید بیرون رفتن از شرایط فعلی ترسناک باشد، اما مطمئن باشید خارج از پیله تنهایی، غم و ترس، تلاش برای رفتن به سوی کمال عالی است!»

✍ #اريک_امانوئل_اشمیت

صلوات، هدیه‌ای از باغ خدا؛ فلسفه زیبای صلوات فرستادن از زبان علامه طباطبایی

این جمله زیبا را بارها شنیده‌ایم: “صلوات ما برای عرض ادب است". اما مفهوم عمیق آن چیست؟

آیت‌الله جوادی آملی حکایتی زیبا از مرحوم علامه طباطبایی نقل می‌کنند: ایشان با تمثیل"باغبان و صاحب باغ” توضیح می‌دهند که وقتی ما صلوات می‌فرستیم، در واقع گلی از باغ خدا (که همه چیز از آنِ اوست) می‌چینیم و به پیشگاهش تقدیم می‌کنیم. این عمل، نشانه ادب و بندگی ماست و باعث تقرب ما به ذات مقدس خدا و خاندان پیامبر (ص) می‌شود.

ما با صلوات، چیزی از خودمان نمی‌دهیم، بلکه از خدا می‌خواهیم که بر مقام پیامبر و آلش بیافزاید. همین درخواست و ادب، سعادت ما را رقم می‌زند

🗝️ راز آزادگی فکری از زبان ابن خلدون، تفاوت انسان آزاده و برده‌ی ذهنی

 ⚖️ قانون طلایی اندیشه

 آزاده از ایده دفاع می‌کند،

 حتی اگر از زبان دشمنش بجوشد ✨

 اما برده از شخص دفاع می‌کند،

 حتی اگر ایده‌اش جهل محض باشد. ⛓️

 🔸 پیام ناب

 • آزاده = حقیقت‌جو 🕊️

 (ایدهمحور ، عقل‌محور ، بی‌طرف)

 • برده = شخص‌پرست 😶

.(تعصب‌محور ، احساس‌زده ، توجیه‌گر)

 ✍️ نکته

.معیار بلوغ فکری،

 جداسازی شخص از پیام است.

📌 به آخرین باری فکر کن

 که از یک ایده دفاع کردی،

 بی‌آنکه بدانی گوینده‌اش کیست…

 این حس آزادگی را توصیف کن. ✨

 آیا تو هم این لحظه‌ها را تجربه کرده‌ای؟

آن زمان‌هایی که

☁️ جسمت پشت فرمان است، اما فکرت کیلومترها دورتر…

☁️ صدای مادرت را می‌شنوی، اما کلماتش در مه ذهنت گم می‌شوند…

☁️ چایت سرد می‌شود، اما تو حتی اولین جرعه را به یاد نمی‌آوری…

نرودا این حالت را راه‌رفتن روح بدون جسم می‌نامد

 ساعت‌هایی که دیدیم و نفهمیدیم

 خواندیم و نفهمیدیم

 و کی عوض شدیم؟

 کی از ترس‌هایمان گذشتیم؟

 کی موهایمان سفید شد بی‌آنکه بفهمیم؟

 💭 پرسش به تو

کدامیک از این لحظه‌های غیبت وجدانی برایت آشناست؟

۱. خیره شدن به صفحهٔ کتاب بدون درک کلمات

۲. رانندگی مسیر همیشگی بدون خاطره از راه

۳. شنیدن موزیک تکراری بدون تشخیص پایان آن

 پیام پایانی

 شاید این لحظه‌های گم‌گشتگی،

زنگ بیداری‌ای باشند

از روحِ خسته‌ات

که فریاد می‌زند

من را دریاب…

پیش از آنکه برای همیشه

خودت را گم کنی

حربه کفار: جدایی مردم از روحانیت

✍آیت الله بهجت رحمه الله علیه:

یکی از علل تسلط کفار بر مسلمان ها همین بود که مردم را از علما و روحانیت جدا کنند؛ چرا که تا این ها باشند و مردم تابع آن ها باشند، دیگر از کافران پیروی و متابعت نمی کنند. 

📚منبع: در محضر بهجت جلد۳صفحه۴۲

توصیه‌های طلایی برای شب عرفه

حاج‌آقا مجتبی تهرانی، شب و روز عرفه به‌عنوان بازه‌ای بی‌بدیل از غروب تا غروب معرفی می‌شود که سرشار از فرصت‌های معنوی است

. ایشان با تأکید بر دو محور اصلی دعا و اعمال صالح، این زمان را موقعیتی استثنایی برای تقرب به خدا می‌دانند.

نکته‌ای ظریف و کاربردی را یادآور می‌شوند: دعا برای دیگران، پاداشی افزون‌تر برای دعاکننده به ارمغان می‌آورد.

این توصیه، هم نشان‌دهنده وسعت نظر و نیت خیرخواهانه مورد انتظار از مومن است و هم حکایت از تواضع و اخلاص استاد دارد که آرزو می‌کند در زمره‌ای باشد که برایش دعا می‌کنند.

این کلام، چراغ راهی برای بهره‌برداری حداکثری از این ساعات طلایی است.

شک؛ پُلی به‌سوی یقین یا پرتگاهی به‌سوی گمگشتگی؟ نگاهی به دوگانگی شک در کلام اسلام و شهید مطهری

🔹 شک، ناآرامی است، اما هر آرامشی بر این ناآرامی ترجیح ندارد. 

حیوان شک نمی‌کند، ولی آیا به مرحله ایمان و ایقان رسیده است؟! 

آن نوع آرامش، آرامش پائین‏ شک است، برخلاف آرامش اهل ایقان که بالای شک است.

بگذریم از افراد معدود مؤید من عند اللّه، دیگر اهل ایقان، از منزل شک و تردید گذشته‏‌اند تا به مقصد ایمان و ایقان رسیده‌اند. 

🔸 پس صرف اینکه عصر ما عصر شک است نباید دلیل بر انحطاط و انحراف زمان ما تلقی شود. مسلّما این نوع از شک، از آرامش‌های ساده‏ لوحانه‌‏ای که بسیار دیده می‌شود پائین‌‏تر نیست.

🔹 آنچه می‌تواند مایه تأسف باشد این است که شک یک فرد، او را به سوی تحقیق نراند؛ و یا شکوک اجتماعی، افرادی را برنیانگیزد که پاسخگوی نیازهای اجتماع در این زمینه بوده باشند( استاد مطهری، عدل الهی، ص۱۴).

پاسخ تحلیلی به پرسش «شک داشتن در عقاید خوب است یا بد؟» با استناد به منابع اسلامی و اندیشه شهید مطهری  

۱. شک به مثابه «معبر» یا «مأمن»؟

شک در عقاید از منظر اسلامی و فلسفی، دو وجه متضاد دارد:  

- شک معبر (گذرگاه): شک زمانی ارزشمند است که فرد را به سوی جست وجوی حقیقت سوق دهد. این نوع شک، نشانۀ بلوغ فکری و آغاز حرکت به سمت یقین است. شهید مطهری در تحلیل خود اشاره میکند:  

  شک منزل بدی است، اما معبر خوب و لازمی است. زمانی بد است که در همین منزل بمانی.

  این نگاه با روایتی از پیامبر(ص) همسوست که میفرماید: احساس نگرانی از شک، نشانۀ ایمان محض است، زیرا فرد برای حفظ اعتقادات خود تلاش میکند.  

شک مأمن (توقفگاه): اگر شک به جای تحریکِ تحقیق، باعث رکود فکری شود، خطرناک است. امام صادق(ع) می‌فرمایند:هر قلبی که در آن شک یا شرک باشد، بیارزش است.

  این نوع شک، ناشی از وسوسههای شیطانی یا رذایل اخلاقی مانند تکبر است و میتواند به انحراف بیانجامد.  

۲. شک به عنوان نشانۀ سلامت فکری

برخی منابع اسلامی، شکهای ابتدایی را طبیعی و حتی ضروری میدانند:  

- بلوغ عقلی: شک در سنین جوانی، نشانۀ آغاز فعالیت عقل برای درک عمیق‌تر مفاهیم دینی است. ملاصدرا معتقد است رشد عقل پس از بلوغ جسمانی آغاز میشود و شک، بخشی از این فرآیند است.  

- فطرت حقیقت‌جویی انسان: مولوی در اشعارش تأکید میکند که انسان فطرتاً خواهان وصل به حقیقت است و شک، جرقه‌های این جست وجوست.  

- ایمان پویا: پیامبر(ص) در حدیثی، نگرانی از شک را نشانۀ ایمان میدانند، زیرا فرد برای رفع شبهات تلاش میکند.  

 ۳. تفاوت شک سالم و بیمارگونه 

- شک سالم

  - همراه با تلاش برای یافتن پاسخ است.  

  - از طریق مشورت با عالمان دینی یا مطالعه حل میشود.  

  - در قرآن، حتی پیامبرانی مانند ابراهیم(ع) برای تقویت یقین خود از خداوند میخواهند: «رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى» (بقره/260).  

- شک بیمارگونه (وسواس فکری)

  - بدون هدف و تکرارشونده است.  

  - باعث اضطراب و احساس پوچی میشود.  

  - نیاز به درمان روانشناختی یا مشاوره تخصصی دارد.  

  - امام علی(ع) میفرمایند: «کمترین شک میتواند یقین ناپایدار را نابود کند».  

۴. نقش جامعه و فرهنگ در شک‌گرایی  

- عوامل خارجی  

  - ریاکاری برخی دینداران یا تجربیات منفی از دین، به شک دامن میزند.  

  - فرهنگ پست‌مدرن و نسبیت‌گرایی، حقیقت را چندپاره میکند و سردرگمی ایجاد مینماید.  

- راهکارهای اجتماعی 

  - ایجاد فضای امن برای پرسشگری بدون ترس از تحقیر.  

  - تقویت پاسخهای عمیق و عقلانی به شبهات، نه تکیه بر جملات کلیشه‌ای.  

۵. جمع‌بندی: شک خوب است یا بد؟

پاسخ به این پرسش، وابسته به نحوه مدیریت شک است:  

- اگر شک باعث شود  

  - به جای تقلید کورکورانه، عقلانیت و تحقیق تقویت شود.  

  - فرد از «آرامش ساده‌لوحانه » به «آرامش آگاهانه» برسد همان‌گونه که استاد مطهری به تفاوت آرامش پایین و بالای شک اشاره می‌کند. 

  - خوب است و در روایات، زمینۀ ایمان اصیل شناخته می‌شود.  

اگر شک باعث شود:

  - فرد در گرداب تردیدها غرق شود یا به انکار کلی بینجامد.  

  - انرژی روانی را تحلیل برد و به اضطراب بیانجامد.  

  - بد است و نیاز به درمان دارد.  

شهید مطهری در کتاب «عدل الهی» تأکید میکند:  

آنچه مایه تأسف است، شک بدون حرکت به سمت تحقیق است

پس شک ذاتاً نه خوب است و نه بد، بلکه ابزاری است برای رسیدن به یقین اگر در مسیر درست هدایت شود.

استاد شهید مرتضی مطهری در کتاب «حکمت‌ها و اندرزها» سه ویژگی کلیدی افراد ناموفق را برمی‌شمارد و آن را با مبانی روانشناسی و دینی پیوند می‌زند:  

۱. خیال‌بافیِ ویرانگر (به هم بافتن آرزوها)

- نظریه روانشناختی: مطهری با اشاره به «طول امل» (آرزوهای دور و دراز ناممکن)، این پدیده را نشانه‌ای از کمبودهای روانی و ضعف اراده می‌داند. این مفهوم با نظریه‌های روانشناسی انسانگرا (مثل مزلو) همسوست که نیاز به «خودشکوفایی» را در گرو تمرکز بر اهداف واقع‌بینانه می‌دانند.  

پیامد: اتلاف انرژی ذهنی در خیالات، مانع‌ برنامه‌ریزی عملی برای تحقق اهداف می‌شود.  

۲. شکوه‌گریزی به جای چاره‌جویی (آه و ناله زیاد) 

- نقد فلسفی: شکایت‌های مکرر، نشانه‌ای از جبرگرایی منفی است که فرد را در دام «قربانی‌پنداری» گرفتار می‌کند. این رویکرد با آموزه‌های دینی مانند «اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» (غافر: ۶۰) در تضاد است که بر فعال‌بودن انسان در تغییر شرایط تأکید دارد.  

راهکار: تبدیل انرژی منفی شکایت به اقدام اصلاحی، همانند توصیه روایت «مَنْ رَأَى مُنْکَرًا فَلْیُغَیِّرْهُ».  

۳. غفلت از اصلاح (در فکر چاره نبودن)

- تحلیل جامعه‌شناختی: مطهری با تقسیم انرژی انسان به «مغزی» و «عضلانی»، هشدار می‌دهد که تلفیق این دو در مسیرهای غیرمثبت (مانند خیال‌پردازی و شکایت)، جامعه را به سمت رکود جمعی سوق می‌دهد.  

- طول امل در روایات: امام علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «إیَّاکَ وَ طُولَ الْأَمَلِ؛ از آرزوهای دراز بپرهیز!» (حکمت ۳۷). این حدیث هشدار می‌دهد که امیدهای واهی، انسان را از «زمان حال» غافل می‌کند.  

- نشاط عملی در سیره معصومین: ائمه(ع) با تأکید بر «العملُ الْیَوْمَ قَبْلَ الْغَدِ» (بحارالأنوار، ج ۷۸)، الگوی عملی‌گرایی مثبت هستند.  مطهری با نگاهی تلفیقی به روانشناسی، فلسفه و دین، نشان می‌دهد که موفقیت در گرو:  

- جایگزینی خیال‌پردازی با هدف‌گذاری مرحله‌ای  

- تبدیل شکایت به اقدام مسئولانه  

- تخصیص انرژی ذهنی به تفکر راه‌حل‌محور است.  

📚 منابع تکمیلی

- کتاب «انسان کامل» اثر مرتضی مطهری  

- نظریه «سلسله مراتب نیازها» از آبراهام مزلو  

فرق عمر و زندگی: نگاهی معنوی به سخن داستایفسکی در پرتو تعالیم دینی

سن یک چیز است و زندگی یک چیز دیگر، ما عمر بیشتری نمیخواهیم بلکه زندگی بیشتری میخواهیم.

نوشته: دوستويفسكي

این جملهٔ عمیق از داستایفسکی دو مفهوم «عمر» (زمان زیست فیزیکی) و «زندگی» (حیات معنوی و آگاهانه) را در تقابل قرار می‌دهد. از نگاه دینی، این ایده با مفاهیم زیر همسوست:  

- حیات طیبه در قرآن: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً» (نحل: ۹۷)؛ زندگی پاکیزه، نتیجهٔ ایمان و عمل صالح است، نه صرف طول عمر.  

- زندگی به‌مثابه آزمون: در اسلام، عمر انسان وسیله‌ای برای تقرب به خداست، نه هدف نهایی. پیامبر(ص) می‌فرماید: «خَیرُ النَّاسِ مَنْ طَالَ عُمُرُهُ وَ حَسُنَ عَمَلُهُ» (بحارالأنوار، ج ۷۱)؛ بهترین مردم کسی است که عمرش طولانی و عملش نیکو باشد.  

- مرگ آگاهی در عرفان: بسیاری از عرفا (مانند مولوی) بر «مردن پیش از مرگ» تأکید کرده‌اند؛ یعنی زیستن با معنویت، نه گذراندن روزها به بطالت.    

تعالیم ادیان و فلاسفه، هر دو انسان را به «زیستن آگاهانه» فرامی‌خوانند؛ گوهر زندگی در عمق ارتباط با خالق، خدمت به خلق و کشف حقیقت است، نه در انباشت لحظاتِ بی‌اثر.