فرهنگی

تفسیر آیه شریفه ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله

وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ

سوره: آل عمران آیه: ۱۶۹

هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده‌اند، مرده مپندار؛ بلکه زنده‌اند که نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.

تفسیر آیه شریفه ولا تحسبن الذین قتلوا

این آیه یکی از عمیق‌ترین و امیدبخش‌ترین آیات قرآن در مورد مقام شهیدان است. در تفسیر آن به چند نکته کلیدی، با استناد به منابع علمی و تفسیری پرداخته می‌شود:

1. نفی مرگ ظاهری و اثبات حیات حقیقی (لَا تَحْسَبَنَّ… بَلْ أَحْيَاء): خداوند خطاب به پیامبر(ص) و همه مؤمنان، با قاطعیت (تَحْسَبَنَّ که برای تأکید و حصر است) هرگونه پندار مرده بودن شهدا را نفی می‌کند. این “حیات"، یک زندگی نمادین نیست، بلکه حیات برزخی حقیقی و ویژه‌ای است که از دیدگان ما پنهان است. علامه طباطبایی در المیزان می‌فرماید: این آیه دلالت دارد بر این که شهدا زندگیی دارند که با آن زندگی، از مردگان تمایز دارند، اگرچه از نظر ما غایب هستند. این زندگی، زندگی برزخی است که مقدمه زندگی آخرت می‌باشد.

2. مکان و جایگاه شهدا (عِنْدَ رَبِّهِمْ): عبارت عِنْدَ رَبِّهِمْ بیانگر والاترین مقام و قرب است. شهیدان در جوار رحمت بی‌منتهای الهی قرار دارند. این “نزد پروردگارشان بودن"، نشان از شرافت و عزتی بی‌نظیر دارد. امام فخر رازی در تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب) می‌آورد: “نزد پروردگارشان” کنایه از این است که در جوار رحمت او و در نعمت‌های بهشتی او هستند.

3. نعمت‌های ویژه شهیدان (يُرْزَقُونَ): کلمه رزق تنها به روزی مادی محدود نمی‌شود. شهدا در آن عالم، از انواع نعمت‌های معنوی، روحانی و حتی بهشتی بهره‌مند می‌شوند. تفسیر نمونه ذیل این آیه می‌نویسد: “رزق” آنها تنها منحصر به خوراک و نوشاک نیست، بلکه انواع مواهب معنوی و لذات روحانی را شامل می‌شود؛ از جمله مقامات عالی، نورانیت قلب، مشاهده پاداش های الهی و بشارت به رضوان پروردگار.

4. مفهوم “فی سبیل الله” (در راه خدا): این شرط، کلیدی است که ارزش این مقام را تعیین می‌کند. تنها کسی به این مقام می‌رسد که انگیزه‌ای الهی، خالصانه و برای دفاع از ارزش‌های دینی و انسانی داشته باشد و صرف کشته شدن در میدان جنگ، موجب کسب این مقام نمی‌شود.

چرا باید نماز بخوانیم؟ ۲۰ فایده عمیق و قرآنی نماز برای زندگی انسان

نماز نه‌تنها یک عبادت، بلکه ستون ارتباط انسان با خدا و یکی از بزرگ‌ترین منابع آرامش، تعادل و معنا در زندگی است.

در آیات متعدد قرآن، نماز به‌عنوان سرچشمه‌ی نور، هدایت، آرامش، پاکی از گناه و رهایی از مشکلات معرفی شده است.

در این مقاله، به ۲۰ دلیل مهم برای اهمیت نماز براساس آیات قرآن اشاره می‌کنیم.

۱. نماز وسیله کمک خواستن از خداست

قرآن می‌فرماید:«وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ…» (بقره ۴۵)

نماز، درهای کمک الهی را به‌روی انسان باز می‌کند.

۲. نماز پناهگاه انسان در برابر شیطان است

«فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ» (نحل ۹۸)

وقتی به نماز می‌ایستیم، در واقع به خدا پناه می‌بریم.

۳. انسان نیازمند ارتباط دائمی با خداست

«أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ» (فاطر ۱۵)

نماز، پل ارتباطی با کسی است که همه‌چیز ما به او وابسته است.

۴. نماز انسان را از گناه دور می‌کند

«إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ» (عنکبوت ۴۵)

۵. نماز گناهان گذشته را پاک می‌کند

«إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ» (هود ۱۱۴)

۶. نماز دل‌ها را آرام می‌کند

«أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ القُلُوبِ» (رعد ۲۸)

۷. نماز راه رسیدن به یقین است

«وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ» (حجر ۹۹)

۸. ترک نماز، زندگی را سخت می‌کند

«فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا» (طه ۱۲۴)

۹. ترک نماز باعث تسلط شیطان می‌شود

«نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا» (زخرف ۳۶–۳۷)

۱۰. بی‌اعتنایی به نماز نشانه کم‌عقلی است

«ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ» (مائده ۵۸)

۱۱. ترک نماز عامل ورود به جهنم معرفی شده است

«قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ» (مدثر ۴۲–۴۳)

۱۲. ضایع کردن نماز، انسان را به گمراهی می‌کشاند

«فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا» (مریم ۵۹)

۱۳. بی‌توجهی و بی‌نظمی در نماز نیز خطرناک است

«فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ» (ماعون ۴–۵)

۱۴. نماز باید با خشوع و ادب باشد

«الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ» (مؤمنون ۲)

۱۵. نماز باید به‌موقع خوانده شود

«الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ» (مؤمنون ۹)

۱۶. نماز باید همیشگی باشد

«الَّذِينَ هُمْ عَلَىٰ صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ» (معارج ۲۳)

۱۷. نماز، شکرگزاری نعمت‌های خداست

«فَلْيَعْبُدُوا رَبَّ هَٰذَا الْبَيْتِ» (قریش ۳–۴)

۱۸. نماز یاد و انس با خداست

«وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي» (طه ۱۴)

۱۹. نماز موجب نزدیکی به خداست

«وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ» (علق ۱۹)

۲۰. ترک نماز انسان را از همه موجودات پست‌تر می‌کند

زیرا همه موجودات خدا را تسبیح می‌کنند:

«يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ» (جمعه)

نتیجه‌گیری

نماز تنها یک تکلیف شرعی نیست؛

نماز:

امنیت روانی می‌دهد

قلب را آرام می‌کند

انسان را از گناه حفظ می‌کند

زندگی را از تاریکی‌ها دور می‌سازد

و مسیر رشد معنوی را روشن می‌نماید

نماز، زیباترین شکل ارتباط عاشقانه با خداست. 🌿✨

چرا باید از جنگیدن با مرد زندگیتان اجتناب کنید؟ نگاهی علمی به مدیریت تعارض در روابط زناشویی

در هر رابطه‌ عاطفی، اختلاف نظر امری طبیعی است، اما شیوه‌ی مواجهه با این اختلاف‌هاست که کیفیت زندگی مشترک را تعیین می‌کند. بسیاری از زنان (و حتی مردان) ناخواسته وارد الگوهای ارتباطی مخرب می‌شوند؛ الگوهایی که نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه صمیمیت را نیز از بین می‌برد. پژوهش‌های روانشناسی نشان می‌دهند که نحوه‌ی بیان احساسات، انتخاب زمان مناسب برای گفتگو و استفاده از مهارت‌های تنظیم هیجان، نقش مهمی در پایداری عشق دارد.

۱. چرا جنگیدن و واکنش‌های هیجانی رابطه را فرسوده می‌کند؟

مطالعات پژوهشگران روابط عاطفی، از جمله جان گاتمن (پژوهشگر برجسته‌ی روانشناسی ازدواج)، نشان می‌دهد که:

انتقاد شدید

تحقیر

دفاعی شدن

و بی‌اعتنایی

از مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های طلاق هستند.

وقتی یک زن (یا مرد) در لحظه‌ی عصبانیت با زبان تند واکنش نشان می‌دهد، بدن وارد حالت «بجنگ یا فرار» می‌شود. در این حالت:

توان گفت‌وگوی منطقی کاهش می‌یابد.

احساس امنیت رابطه کم می‌شود.

ارزشمندی فرد نزد خودش و شریکش آسیب می‌بیند.

بنابراین اجتناب از «جنگیدن»، نه به‌خاطر ضعف یا کوتاه آمدن، بلکه برای حفظ کرامت، آرامش و هویت زن در رابطه ضروری است.

۲. جذابیت زنانه؛ قدرتی که با عصبانیت جایگزین نمی‌شود

هیچ چیز به اندازه‌ی زن خسته، سرد و پرخاشگر، زیبایی درونی و بیرونی او را کم نمی‌کند.

وقتی زن به جای قدرت لطافت و مهر خود، از زبان تند استفاده می‌کند، مرد به‌طور طبیعی فاصله می‌گیرد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که:

مردان نسبت به نشانه‌های طرد یا عصبانیت بسیار حساس هستند،

و اغلب به‌جای پاسخ مستقیم، احساسی عقب‌نشینی می‌کنند.

در نتیجه، چرخه‌ی «تعارض ـ سردی ـ فاصله‌گیری» ایجاد می‌شود.

۳. یک زن هوشمند چگونه می‌تواند مرد خود را خلع سلاح کند؟

خلع سلاح کردن در روابط، به معنای برنده شدن نیست؛ یعنی بازگرداندن صمیمیت.

زنانی که رابطه‌ی سالمی دارند، معمولاً از ابزارهای زیر استفاده می‌کنند:

گفتگو با لحن آرام

استفاده از جملات «من» به‌جای «تو»

درخواست‌های مشخص، نه شکایت‌های کلی

نشان دادن نیازها به‌جای بهانه‌ها

مهربانی حتی در اختلاف‌ها

این دقیقاً همان چیزی است که روانشناسان به آن «جرأت‌مندی سالم» می‌گویند؛ یعنی بیان احساسات بدون تخریب شخص مقابل.

۴. مردان به چه چیزی از سوی زنان بیشترین نیاز را دارند؟

برخلاف تصور رایج، مردان بیش از آنچه نشان می‌دهند، نیازمند توجه، مهربانی و تأیید از سوی همسرشان هستند.

اما تفاوت مهم جنسیتی وجود دارد:

زنان معمولاً نیازهای عاطفی خود را به زبان می‌آورند.

مردان به دلیل جامعه‌پذیری جنسیتی، کمتر آن را بیان می‌کنند اما همان‌قدر (و حتی بیشتر) به آن نیاز دارند.

پژوهش‌های روانشناسی مثبت‌گرا نشان می‌دهد که:

قدردانی

لمس محبت‌آمیز

لحن ملایم

تحسین نقاط قوت

می‌تواند مرد را از نظر عاطفی «شارژ» کند و او را به رابطه نزدیک‌تر کند.

جمع‌بندی

اجتناب از جنگیدن یعنی:

محافظت از کرامت خود

حفظ احترام در رابطه

ایجاد امنیت هیجانی

فعال کردن قدرت واقعی زنانه: مهربانی، ظرافت و درک

روابط سالم با عشق، گفت‌وگو، اعتماد و مهربانی ساخته می‌شوند؛ نه جنگیدن.

درس‌های فاطمی: چگونه در گردباد تاریخ، پیروزمندانه زندگی کنیم؟ (تحلیل سه استراتژی قرآنی)

در میان هیاهوی زندگی و پیچیدگی‌های تاریخ، گاهی احساس می‌کنیم که طوفان حوادث، اختیار را از ما گرفته است. اما قرآن و سیره اهل بیت(ع)، نقشه‌ای راهبردی به ما می‌دهند تا نه تنها در این طوفان غرق نشویم، بلکه مسیر را درست و پیروزمندانه طی کنیم. زندگی حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و آیات قرآن، سه درس کلیدی را به ما می‌آموزد:

۱. نقشه خوانی تاریخ: «وَ تِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ» (و این روزها [روزهای پیروزی و شکست] را در میان مردم گردش می‌دهیم.)(آل عمران: ۱۴۰)

· تفسیر المیزان: این آیه، یک قانون قطعی و الهی حاکم بر تاریخ را بیان می‌کند. پیروزی و شکست، عزت و ذلت، در میان ملت‌ها می‌گردد. این گردش، بیهوده و تصادفی نیست؛ بلکه بر اساس سنت‌های الهی و مشیت حکیمانه اوست.

· تفسیر نور: تاریخ فقط مجموعۀ از اتفاقات گذشته نیست؛ کتاب عبرت و آینده‌نگری است. وقتی می‌بینیم جوامع کافر یک روز پیروز می‌شوند و روز دیگر مؤمنان، این برای ما درس امید و هشدار است. در اوج سختی‌ها بدانیم که وضعیت پایدار نمی‌ماند و در اوج راحتی، غفلت نکنیم که ممکن است جایمان عوض شود.

· پیوند با فاطمه(س): حضرت فاطمه(س) در اوج مظلومیت و پس از رحلت پیامبر(ص)، با وجود تمام فشارها، هرگز احساس شکست نکرد. زیرا می‌دانست این یک “روز” از روزهای در گردش تاریخ است و وعده نصرت الهی، قطعی است. این نگاه، به ایشان بصیرت و آرامش می‌داد.

۲. تثبیت قله‌های هویت: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهٰذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ» (هر که من مولای اویم، این علی مولای اوست.)

· تفسیر المیزان: ولایت امام علی(ع)، استمرار ولایت پیامبر(ص) و محور اساسی هویت جامعه اسلامی پس از ایشان است. این یک منصب الهی است که حفظ دین و وحدت امت به آن بستگی دارد.

· تفسیر نور: این حدیث شریف، اساس نظام معنوی و سیاسی اسلام را مشخص می‌کند. تبعیت از ولی خدا، خط قرمز میان حق و باطل است.

· پیوند با فاطمه(س): حضرت فاطمه(س) با وجود رنج فراق پدر و مظلومیت شخصی خود، تمام همت خویش را به کار گرفت تا از این قله هویت‌ساز دفاع کند. ایشان به ما آموخت که در زندگی شخصی ممکن است رنج بکشیم، اما هرگز در برابر تحریفِ هویت جمعی و ارزش‌های اساسی جامعه سکوت نکنیم. دفاع ایشان از ولایت، یک ماموریت تاریخی بود، نه یک دعوای شخصی.

۳. صبری که عقب‌نشینی نیست: «اِصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ» (صبور باش و صبرت فقط به [یاری] خدا باشد.)(نحل: ۱۲۷)

· تفسیر المیزان: صبر بر دو گونه است: صبر بر معصیت و صبر بر طاعت. صبر بر مظلومیت و دفاع از حق، از والاترین انواع صبر است. این آیه تأکید می‌کند که منشأ و نگهدارنده حقیقی صبر، خود خداست و انسان تنها با اتکا به او می‌تواند استقامت کند.

· تفسیر نور: صبر به معنای “سکون و تسلیم” نیست؛ بلکه به معنای “خودداری از بیتابی، مقاومت در برابر دشمن و برنامه‌ریزی برای آینده” است. صبر، یک استراتژی فعال است.

· پیوند با فاطمه(س)

صبر فاطمه(س)، نمونه اعلای این صبر استراتژیک بود. ایشان در خانه نشست و سکوت نکرد؛ بلکه مدارسی برای تربیت زنان مدینه تشکیل داد، خطبه فدکیه را ایراد کرد و حقانیت ولایت را برای نسل‌های بعد تبیین نمود. صبر ایشان، مدیریت زمان و تبدیل تهدید به فرصت برای تداوم راه حق بود.

جمع‌بندی نهایی

سیره فاطمی و کلام قرآن به ما می‌آموزد که در زندگی،یک نگاه کلان و تاریخی داشته باشیم (قانونمندی روزگار)، همواره خطوط قرمز هویتی خود را بشناسیم و از آن دفاع کنیم (ولایت) و در این مسیر، با توکل بر خدا، صبری فعال و آینده‌ساز پیشه کنیم.

چشم‌بازانی که در قیامت نابینا محشور می‌شوند! علت اصلی «عذاب فراموشی» از نگاه قرآن

الَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَىٰ وَقَدْ كُنْتُ بَصِيرًا

می گوید: پروردگارا! برای چه من را نابینا محشور کردی، در حالی که در دنیا بینا بودم؟

آیه ۱۲۵ سوره طه

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌» هر كس از ياد من رو بگرداند، زندگى برایش تنگ و سخت خواهد بود و او را در قيامت نابينا محشور مى‌كنيم.

«قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا ۖ وَكَذَٰلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَىٰ»

خدا می گوید: برای اینکه آیات ما برای تو آمد و آنها را فراموش کردی …

تفسیر آیه با استناد به تفاسیر نور و المیزان

این آیات (۱۲۴ تا ۱۲۶ سوره طه) به صورت یک مجموعه منسجم، سرنوشت کسانی را توصیف می‌کنند که از “ذکر خدا” (قرآن، پیامبر، احکام و توحید) رویگردان می‌شوند. این سرنوشت، دو مرحله دارد: یکی در دنیا و دیگری در قیامت.

۱. عذاب دنیوی: «معیشت ضنک» (زندگی تنگ و سخت)

· تفسیر نور

“معیشت ضنک” تنها به معنای فقر و تنگدستی مالی نیست. بلکه حتی اگر شخصی ثروتمند باشد، زندگی‌اش به دلیل دوری از خداوند، همراه با اضطراب، پوچی، ناامیدی، ترس از آینده و حسرت دائمی است. قلبش تنگ و روحش در عذاب است. این بزرگ‌ترین تنگی معیشت است.

· تفسیر المیزان

این زندگی تنگ، نتیجه طبیعی و قهری “اعراض از ذکر الله” است. انسان وقتی از منبع حیات و آرامش (خدا) فاصله می‌گیرد، زندگی‌اش از معنویت و طمانینه خالی شده و به صورت ذاتی، “تنک” و سخت می‌شود.

۲. عذاب اخروی

«حشر به صورت اعمی» (نابینا محشور شدن) این بخش،پاسخ مستقیم به سوال شماست: «پروردگارا! چرا مرا نابینا محشور کردی؟»

· نابینایی چیست؟ (نگاه تفسیر المیزان)

علامه طباطبایی با تأکید بر آیات دیگر قرآن (مثل آیه ۷۲ سوره ابراهیم) توضیح می‌دهد که این نابینایی، کوری ظاهری و چشمی نیست. بلکه نابینایی باطنی و حقیقی است. در قیامت که جهان غیب و حقایق است، انسان‌ها با چشم حقیقت‌بین خود (قلب و بصیرت) می‌نگرند. کسی که در دنیا با وجود دیدن آیات الهی، از آن رویگردان شد، در حقیقت بینایی باطن خود را از کار انداخته است. بنابراین در قیامت، ابزار دیدن حقایق (از جمله دیدن خداوند، بهشت، نعمت‌ها و حتی مسیر صحیح) را ندارد. او در دنیا خود را به کوری زده و در آخرت، حقیقتِ همان کوری برایش آشکار می‌شود.

· علت نابینایی: «فَنَسِیتَهَا… وَکَذَٰلِکَ الْیَوْمَ تُنْسَىٰ» (پس آن را فراموش کردی… و امروز نیز فراموش می‌شوی)

  · تفسیر نور

“فراموشی” در اینجا فقط به معنای از یاد بردن آیات در ذهن نیست، بلکه به معنای غفلت و بی‌اعتنایی عملی است. یعنی انسان آیات الهی را ندیده بگیرد و به آن عمل نکند. این فراموشیِ عملی، یک بیماری قلبی است.

  · تفسیر المیزان

این یک قانون تکوینی و عادلانه الهی است: “جزای هر عملی، هم‌جنس خود آن عمل است.” همان‌طور که تو در دنیا با وجود آمدن آیات روشنگر ما، آن‌ها را “فراموش” کردی و کنار گذاشتی (نسیان)، ما نیز امروز تو را “فراموش” می‌کنیم (تنسى). این فراموشی خداوند نسبت به انسان، به معنای بی‌توجهی به او و رها کردنش در عذاب و نابینایی خودساخته‌اش است. تو خودت باعث فراموشی خود شدی.

جمع‌بندی نهایی

خداوند به این شخص نمی‌گوید"چون گناهکار بودی"، بلکه می‌گوید “چون فراموشکار بودی". ریشه اصلی، “اعراض از ذکر الله” و سپس “فراموشی” است. این فراموشی، هم زندگی دنیا را تباه می‌کند و هم آخرت را.