فرهنگی

یک زیپ باز؛ یک درس بزرگ درباره توجه، پوشش و آرامش اجتماعی

🔻وارد کلاس شدم به عمد با زیپ شلوار نبسته!

خواستم عکس العمل دانشجویان کلاس را بسنجم و مطلبی را هم که میخواستم، تبیین کنم براش دلیل منطقی داشته باشم.

اولش کسی متوجه نشده بود کم کم بهم رسوندن زیپ شلوار استاد بازه…

دخترها پوزخند پنهانی میزدند و پسرها زیر لب با هم پچ پچ میکردند…

یکی دو نفر خواستن موضوع رو به من منتقل کنند با ممانعت عده دیگری مواجه شدند…

که یعنی بزار بخندیم…

منم ضمن اینکه همگی رو زیر نظر داشتم طبق روال درس را دنبال کردم.

نزدیک آخرهای زمان کلاس بدون اینکه به پائین نگاه کنم روی تخته سیاه نوشتم زیپ شلوارمن پایین بود…اشکالی داره؟؟!!

یهو انگار کلاس با تنفس جدیدی مواجه شده باشه …

چند نفری متلک گفتن چند نفری هم اظهار فضل کردند.ولی بیشتر خانمها گفتن خوب بی ادبیه اینکه فرد متشخصی چون شما اینگونه ظاهر بشوید!!

بعد نوشتم از درس امروز کسی چیزی یاد گرفت؟؟!!

 تقریبا همه گفتن نه…

چون اصلا حواسمون جای دیگه ای متمرکز شده بود!!!

گفتم پس یک زیپ کوچولو میتواند یک نفر باشخصیت رو تنزل بدهد…

دوم اینکه میتواند روی ذهن دیگر تاثیر بگذارد…

حال پاسخ بدهید وقتی دکمه روی سینه دختر خانمی باز میماند…

پاچه شلوار خانمی تا نزدیکی های زانو باز و عریان می شود 

وقتی گوشواره و گردنبند و آرایش موهای خانمی با رنگ آمیزی غلیظ و چشم نواز مواجه میشود…

آیا تنزل شخصیت ایجاد نمی کند

آیا…

حواس دیگران را پرت نمیکند …

به نظر شما قباحت زیپ باز شلوار آقایون بیشتر است یا عریانی اندام یک زن 

آیا شما نمی توانستید بدون توجه به زیپ شلوار تمام حواستان را معطوف درس کنید.

پس یادتان باشد حجاب و پوشش برای حفظ آرامش زن و مرد در جامعه لازم است .

دنیا در نگاه علی(ع): نرمی مار، زهر مرگ!

وَ قَالَ (علیه السلام):

“مَثَلُ الدُّنْيَا كَمَثَلِ الْحَيَّةِ، لَيِّنٌ مَسُّهَا وَ السَّمُّ النَّاقِعُ فِي جَوْفِهَا؛ يَهْوِي إِلَيْهَا الْغِرُّ الْجَاهِلُ، وَ يَحْذَرُهَا ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ”

و درود خدا بر او، فرمود:

“دنیا (در جنبه‌های مذموم و فریبنده‌اش) مانند مار سمی است؛ لمس آن نرم، ولی زهر کشنده در درونش دارد. انسان مغرور و نادان به سوی آن می‌شتابد و صاحب خرد فهیم از آن حذر می‌کند.”

امام علی(ع) در این تشبیه تکان‌دهنده، حقیقت دنیای مذموم (دنیایی که هدف نهایی باشد، نه وسیله) را در قالب یک تصویر روشن ارائه می‌دهند. این سخن، کلید فهم بسیاری از مفاهیم اخلاقی و تربیتی اسلام است.

نکات تفسیری:

۱. دوگانگی ظاهر و باطن (لَيِّنٌ مَسُّهَا / السَّمُّ النَّاقِعُ):

ظاهر فریبنده:دنیا با لذت‌های زودگذر، زیبایی‌ها، ثروت و مقام، «نرم» و جذاب به نظر می‌رسد. مانند پوست نرم مار که ممکن است انسان را به اشتباه بیندازد.

 باطن مرگبار:درون این ظاهر فریبنده، «زهر کشنده» نهفته است. این زهر، «غفلت از خدا»، «اسارت در هوای نفس»، «فراموشی آخرت» و نهایتاً «سقوط معنوی» است. این معنا در قرآن نیز آمده: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ…» (حدید: ۲۰)

۲. واکنش دو گروه:

     الْغِرُّ الْجَاهِلُ (مغرور نادان): کسی که تنها ظاهر را می‌بیند و در پی لذت‌های آنی است. او از درک عمیق عواقب غافل است. «غِرّ» به کسی می‌گویند که فریب ظاهر را می‌خورد.

     ذُو اللُّبِّ الْعَاقِلُ (خردمند فهیم): کسی که با بینش عمیق، باطن خطرناک دنیا را می‌بیند. او از دنیا به اندازه ضرورت و به عنوان وسیله استفاده می‌کند، نه به عنوان هدف نهایی. این خردمندی، ریشه در تعالیم قرآنی دارد: «وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ» (آل عمران: ۱۸۵)

۳. مرز بین دنیای مذموم و مشروع:

    نکته دقیق اینجاست که امام(ع) به «دنیایی که انسان را مغرور و از خدا غافل کند» اشاره می‌فرمایند، نه به دنیایی که وسیله‌ای برای عبادت، خدمت به خلق و آبادانی باشد. در جای دیگری می‌فرمایند: «الدُّنْيَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَةِ» (دنیا کشتگاه آخرت است). پس مشکل، از «دنیا» نیست، بلکه از «دنیازدگی» است.

جمع‌بندی و پیام کاربردی:

این حکمت، یک هشدار همیشگی و یک معیار سنجش است. امام(ع) به ما می‌آموزند که در برابر جلوه‌های دنیا، مانند یک طبیب حاذق باشیم که داروی شیرین اما کشنده را تشخیص می‌دهد. پیام این سخن، رهبانیت و فرار از دنیا نیست، بلکه «هوشیاری»، «میانه‌روی» و «استفاده درست از دنیا، بدون اسارت در آن» است. این نگاه، ما را از افراط (دنیاگرایی محض) و تفریط (ترک دنیای مشروع) نجات می‌دهد و راه سومی می‌گشاید: «زندگی در دنیا، با قلبی متوجه آخرت».

نردبان عبادت: وقتی مستحب‌ها، پله‌های واجب را می‌شکنند!

عَمَلِ مُسْتَحَبِّ إِنْسان را بِخدا نَزْديكْ نَمى‌گِرْدانَد، اِگَر بِواجِب زيان رَسانَد. ●لاَ قُرْبَةَ بِالنَّوَافِلِ إِذَا أَضَرَّتْ بِالْفَرَائِضِ | حکمت ۳۹ نهج‌البلاغه

این کلام نورانی امام علی(ع)، یکی از مهم‌ترین و ظریف‌ترین قواعد «مدیریت عبادی» و «اولویت‌بندی در عمل به دین» را به ما می‌آموزد. حضرت با بیانی دقیق، رابطه میان «فریضه» (واجب) و «نافله» (مستحب) را ترسیم می‌کند.

۱. نگاه سیستمی به عبادات: اسلام، مجموعه‌ای منسجم و حکیمانه از احکام است که مانند یک ساختمان، واجبات، ستون‌های اصلی و مستحبات، زیورات و تقویت‌کننده‌های آن هستند. این حکمت هشدار می‌دهد که اگر زیورات به استحکام ستون‌ها آسیب بزنند، نه تنها فایده‌ای ندارند، بلکه خطرناک هستند.

۲. اولویت آشکار: اصل اول در دینداری، «إقامه فرائض» (برپاداشتن واجبات) است. هر عملی که به این اصل لطمه بزند—حتی اگر خودش یک عمل نیک باشد—مردود است. این اصل قرآنی را به یاد می‌آورد: «أَجَعَلْتُمْ سِقَایَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ…» (آیا آب‌دهی به حاجیان و عمران مسجدالحرام را همانند کسی قرار داده‌اید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده…؟) (توبه: ۱۹) که نشان می‌دهد عبادت‌های اجتماعی بدون ایمان (که اصل است) ارزش ذاتی ندارد.

۳. مفهوم «ضرر» به واجبات: این ضرر می‌تواند مصادیق گوناگونی داشته باشد: 

ضرر زمانی:وقتی انجام مستحب (مثلاً نوافل طولانی) باعث شود انسان از انجام واجب (مثل حضور به موقع در محل کار یا رسیدگی به خانواده) باز بماند.

ضرر بدنی:وقتی عبادت مستحب (مثل روزه‌های پی‌درپی) سلامتی را به خطر اندازد و انسان را از انجام واجبات بعدی ناتوان کند. 

ضرر کیفری:وقتی تمرکز بر مستحبات، باعث «تضییع اصل واجب» شود (مثلاً چنان در دعاهای مستحبی غرق شویم که نماز اول وقت قضا شود).

۴. نیت و حکمت: این سخن همچنین بر «نیت آگاهانه» و «حکمت در عبادت» تأکید دارد. عبادت، یک رقابت کمّی نیست، بلکه مسیری حکیمانه برای تقرب است. اگر قرار باشد نافله‌ای ما را از فریضه‌ای بازدارد، نشان می‌دهد درک درستی از «مراتب قرب» نداریم. همانطور که در حدیثی دیگر آمده، محبوب‌ترین اعمال نزد خدا، «مداومت بر عمل» است، حتی اگر کم باشد.

جمع‌بندی و پیام کاربردی:

امام علی(ع) در این کلام کوتاه، به همه دینداران و جویندگان راه تقرب هشدار می‌دهد که «عبادت، بدون خردورزی و رعایت اولویت‌ها، ممکن است ما را از خدا دور کند». این حکمت، سنگ محکی است برای بررسی همه برنامه‌های معنوی، مطالعاتی و حتی فعالیت‌های اجتماعی ما. باید همیشه از خود بپرسیم: «آیا این کار نیک و مستحب، به انجام هیچ واجب و مسئولیت اصلی‌تر من لطمه نمی‌زند؟». پیروی از این منطق، از خشک‌عبادتی ظاهرپرستانه جلوگیری کرده و دینداری را متعادل، خردمندانه و پایدار می‌سازد.

سه گام پدرانه برای ساختن آینده‌ی فرزند؛ از نگاه امام صادق(ع)

امام صادق عليه‌السلام فرمود: فرزند نيز بر پدر سه حق لازم دارد.

1️⃣مادر خوب برایش انتخاب کند،

2️⃣نام خوبی برايش انتخاب كند،

3️⃣سعی در تأدیب او بنمايد.

📚منبع: حكمتنامه كودک، آیت‌الله ری‌شهری، صفحه ۳۹

این روایت گهربار از امام صادق(ع)، مسئولیت خطیر پدر را در قالب سه حق اساسی برای فرزند ترسیم می‌کند. این حقوق، سه مرحله‌ی کلیدی و پیش‌نیاز یکدیگر در فرآیند تربیت نسل هستند:

۱. انتخاب مادر شایسته (بنیان تربیت): 

این حق،پیش از تولد فرزند و حتی پیش از ازدواج معنا می‌یابد. امام(ع) با تأکید بر این حق، خِرَدورزی در انتخاب همسر را نخستین گام مسئولیت پدری می‌دانند. مادر، اولین مدرسه، پرورش‌دهنده عواطف و شکل‌دهنده‌ی شخصیت پایه‌ی کودک است. انتخاب مادر دیندار، خردمند و بااخلاق، در حقیقت انتخاب محیطی سالم و زمینه‌ساز برای رشد فرزند است. این موضوع با آیات قرآن مانند «وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» (نساء:۱۹) که بر معاشرت نیکو تأکید دارد، و نیز روایات متعدد درباره معیارهای همسرِ شایسته پیوند می‌خورد.

۲. انتخاب نام نیک (هویت‌بخشی):

نام،تنها یک برچسب نیست؛ نماد هویت، کرامت و نخستین هدیه‌ی فرهنگی پدر به فرزند است. نام زیبا و با معنای نیک، موجب حفظ عزت نفس کودک و تأثیر مثبت در ناخودآگاه او می‌شود. در تعالیم اسلامی، به‌طور مکرر بر انتخاب نام‌های نیکوک (مانند نام‌های انبیاء، ائمه و صفات پسندیده) تأکید شده است. این حق، مسئولیت پدر را در آگاهی از فرهنگ دینی و معنایی نشان می‌دهد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «إِنَّكُمْ تُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِأَسْمَائِكُمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِكُمْ فَأَحْسِنُوا أَسْمَاءَكُمْ» (در قیامت به نام‌های شما و پدرانتان خوانده می‌شوید، پس نام‌های خود را نیکو کنید).

۳. تأدیب و تربیت (تکمیل رشد):

 این حق،مرحله‌ی عملی و مستمر مسئولیت پدری پس از تولد است. «تأدیب» به معنای ادب آموختن است که فراتر از تنبیه، شامل آموزش، پرورش اخلاق، تعلیم مهارت‌های زندگی و جهت‌دهی فکری و روحی می‌شود. پدر موظف است با بهره‌گیری از دانش و حکمت، و با روشی نیکو (بر اساس حدیث «أَدِّبْهُمْ وَ أَحْسِنْ أَدَبَهُمْ»)، استعدادهای فرزند را شکوفا و او را برای زندگی فردایی سعادتمند آماده کند. این اصل، با آیه‌ی «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ نَارًا» (تحریم:۶) که دستور حفظ خود و خانواده از آتش را می‌دهد، هم‌سو است.

جمع‌بندی و پیام کاربردی:

امام صادق(ع) در این تقسیم‌بند حکیمانه، نقش پدر را به‌عنوان مدیر، برنامه‌ریز و معمار اصلی تربیت نشان می‌دهند. این سه حق، زنجیره‌ای به هم پیوسته است:

انتخاب درست همسر (زمینه‌سازی)، نام نیکو (هویت‌بخشی) و تربیت شایسته (عمل‌سازی). این روایت، پاسخی عملی به دغدغه‌های والدین امروزی است و یادآور می‌کند که تربیت موفق، تصادفی نیست؛ بلکه محصول انتخاب‌های آگاهانه و مسئولیت‌پذیری پیوسته‌ی پدر (و همراهی مادر) است. این حقوق، سرمایه‌گذاری بر روی نسل آینده و ساختن جامعه‌ای سالم محسوب می‌شود.

یک قاعده طلایی برای تربیت خود و رستگاری جامعه

در تربيت خويش تو را بس كه از آنچه بر ديگران نمى‌پسندى دورى كنى. ●كَفَاكَ أَدَباً لِنَفْسِكَ اِجْتِنَابُ مَا تَكْرَهُهُ مِنْ غَيْرِكَ | حکمت ۴۱۲ نهج‌البلاغه

این کلام نورانی امام علی(ع)، نسخه‌ای حکیمانه و همیشگی برای “خودتربیتی اخلاقی” و “زندگی اجتماعی سالم” است. آنچه اینجا آمده، یک قانون طلایی جهانی است که در روایات اسلامی با تعابیر مختلفی بیان شده است.

تحلیل و بسط مفهوم:

۱. تربیت نفس با “وجدان فعال": امام(ع) می‌فرماید برای تربیت خود کافی است از کاری که برای دیگران ناپسند می‌داری، دوری کنی. این یعنی وجدان انسانی تو، بهترین قاضی و راهنمای اخلاقی توست. نیازی به قوانین پیچیده خارجی نیست؛ کافی است هر عمل و گفتاری را پیش از انجام، از نگاه دیگران بنگری. این اصل، با حدیث معروف پیامبر(ص) هم‌سو است: «أَحْبِبْ لِأَخِيكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ» (برای برادرت آنچه را برای خود می‌پسندی، بپسند) که جنبه مثبت این قاعده را بیان می‌کند.

۲. پرهیز از دوگانه‌سازی اخلاقی: خطر بزرگ در زندگی فردی و اجتماعی، “دوگانگی معیار” است؛ یعنی عملی برای خودمان ناپسند باشد، اما در حق دیگران روا بدانیم (توهین، غیبت، ظلم، کم‌فروشی و…). این حکمت، این دوگانگی را ریشه‌کن می‌کند و معیاری یکسان برای خود و دیگران قرار می‌دهد. این مفهوم در قرآن نیز مورد تأکید است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ… وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ…» (ای مؤمنان! نباید گروهی گروه دیگر را مسخره کند… و از یکدیگر عیب‌جویی نکنید…) (حجرات: ۱۱) که نشان می‌دهد آزار دیگران در حکم آزار خود است.

۳. کاربرد ویژه در عصر مجازی: امروزه این حکمت می‌تواند “منشور اخلاقی” هر کاربر فضای مجازی باشد. پیش از اشتراک هر خبر، اظهارنظر یا محتوایی باید پرسید: “آیا اگر کسی این را درباره من یا عزیزانم منتشر کند، خوشایند من است؟". این یک پالایشگر قدرتمند برای جلوگیری از انتشار شایعه، توهین، نقض حریم خصوصی و ایجاد تنش است.

۴. نقطه آغاز حکمرانی خوب: این قاعده تنها برای افراد نیست، بلکه مبنای حکمرانی عادلانه است. حاکم و مسئول باید همواره بپرسد: آیا این قانون یا تصمیمی که می‌گیرم، اگر در حق خودم یا خانوادهام اجرا شود، آن را می‌پذیرم؟ این همان عدالتی است که امیرالمؤمنین(ع) در تمام شئون حکومت خود بدان عمل می‌کرد.

جمع‌بندی

این کلام امام علی(ع)، به ظاهر ساده، اما در باطن انقلابی اخلاقی ایجاد می‌کند. این حکمت، دین را از صورت یک دستورالعمل بیرونی صرف، به یک “سامانه درونی پویا” تبدیل می‌کند که در آن، انسان با تفکر و همدلی، خود را تربیت و جامعه را اصلاح می‌کند. عمل به این یک جمله، بسیاری از اختلافات، کدورتها و ظلم‌ها را از ریشه خشک می‌کند و صلح و احترام متقابل را در جامعه حاکم می‌سازد.