فرهنگی

سه کلید رستگاری: تقوا، توسل، جهاد، تفسیر آیه ۳۵ سوره مائده در پرتو روایات

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَ جَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»

(سوره مائده، آیه ۳۵)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از خدا پروا کنید و برای تقرب به سوی او، وسیله بجویید و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید.

این آیه شریفه، خطاب به مؤمنان، یک نقشه راه سه‌مرحله‌ای برای رسیدن به رستگاری حقیقی ترسیم می‌کند: تقوا، توسل و جهاد. روایات اهل‌بیت(ع) هر یک از این مفاهیم را به شکلی عمیق و کاربردی تبیین کرده‌اند.

تحلیل سه فرمان الهی

۱. اتَّقُوا اللَّهَ (از خدا پروا کنید):

    این اولین و زیربنایی‌ترین گام است. تقوا به معنای پرهیزگاری، خویشتن‌داری و قرار دادن یک حصار محافظ بین خود و هر آنچه خشم خدا را برمی‌انگیزد، است. تقوا شرط قبولی تمام اعمال بعدی است.

۲. ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ (به سوی او وسیله بجویید):

    این فرمان، قلب این آیه و محور گسترده‌ترین تفاسیر است. «وسیله» در لغت به معنای هر آن چیزی است که باعث نزدیکی و تقرب به دیگری می‌شود. * مفهوم عام وسیله (همان‌طور که در تفسیر نمونه و نهج‌البلاغه آمده):شامل هر عمل نیک و پسندیده‌ای می‌شود که انسان را به خدا نزدیک می‌کند: ایمان، نماز، روزه، زکات، حج، صله‌رحم، انفاق پنهان و آشکار، جهاد و… . امام علی(ع) در خطبه ۱۱۰ نهج‌البلاغه به زیبایی این مصادیق را برمی‌شمارند. 

مفهوم خاص وسیله (همان‌طور که در روایات تأکید شده):برترین مظهر وسیله، وجود مقدس پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) هستند. آنان واسطه فیض الهی، تجلی کامل اطاعت و راهنمایان راستین به سوی خداوندند. روایات متعددی از منابع معتبر شیعه (مانند تفسیر قمی، عیون اخبار الرضا، الکافی و الأمالی) بر این معنا تصریح دارند که ولایت و تمسک به اهل‌بیت(ع)، عالی‌ترین وسیله تقرب است. رسول خدا(ص) فرمودند: «ایشان (ائمه) چنگاویز محکم و دستگیره استوار و وسیله به سوی خدا هستند.»

۳. وَ جَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ (و در راه او جهاد کنید):

    جهاد، مرحله عمل و تلاش مجاهدانه در مسیر تحقق تقوا و توسل است. این جهاد، تنها جنگ نظامی نیست، بلکه جهاد اکبر (مبارزه با نفس) و هرگونه تلاش در راه گسترش دین، دفاع از حق و انجام وظیفه را شامل می‌شود. جهاد، میوه تقوا و تجلی عملی توسل است.

نکته کلیدی و جمع‌بندی:

این سه دستور، یک سیر منطقی و به هم پیوسته را نشان می‌دهند:

· تقوا (اصلاح درون و رابطه با خدا)،

· توسل (اخذ راهنمایی و استفاده از بهترین ابزارها و الگوها برای تقرب)،

· جهاد (تلاش و پایداری در میدان عمل).

وسیلۀ تقرب، هم «چیستی» دارد (اعمال نیک) و هم «کیستی» دارد (اهل‌بیت عصمت و طهارت). ایمان واقعی، مجموعۀ این سه است: باطنی پاک (تقوا)، ارادتی آگاهانه به اولیای الهی (توسل) و عملی پیگیر و فداکارانه (جهاد). رستگاری، پاداش این مسیر ترکیبی است.

پیام کاربردی برای امروز:

در زندگی امروز، رستگاری در گرو آن است که:

۱.مراقب اعمال و نیات خود باشیم (تقوا).

۲.برای رشد معنوی، به سراغ بهترین الگوها (اهل‌بیت) و بهترین اعمال (فرائض و نوافل) برویم (توسل).

۳.در راه دفاع از حق، خدمت به مردم و اصلاح خود و جامعه، تلاشی خستگی‌ناپذیر داشته باشیم (جهاد).