۴ آسیب بزرگ و هشدارهای ائمه برای دوران انتظار
۴ آسیب بزرگ و هشدارهای ائمه برای دوران انتظار
یکی از مأموریتهای کلیدی امامان معصوم (علیهم السلام)، آمادهسازی جامعه شیعه برای دوران سخت و پرچالش غیبت امام عصر (عج) بود؛ دورانی که دسترسی ظاهری به امام خود نداریم. بخش عظیمی از پیشگوییها و توصیههای ائمه، برای این بود که مبادا شیعیان در این برهه حساس، گمراه شوند و امامت را فراموش کنند.
ائمه میدانستند که فتنهها و آشوبهای زمان غیبت، برخی را به حیرت میاندازد، عدهای را به انکار وجود امام میکشاند و تنها گروهی استوار و راسخ را در مسیر ایمان نگه میدارد. بیان این سختیها از سوی معصومین، خود نوعی لطف بود؛ زیرا آگاهی از مشکلات پیشرو، از بار سنگین آن میکاهد و توانایی مقابله با آثارش را افزایش میدهد.
در ادامه، به ۴ ویژگی و آسیب اصلی دوران غیبت که در روایات به آنها اشاره شده است، میپردازیم:
۱. حیرت و گمراهی
مهمترین آسیب غیبت طولانی، ایجاد شک در اصل وجود امام و احساس بینیازی از حضور اوست. ائمه بارها به این موضوع اشاره کردهاند.
· پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «برای مهدی از فرزندانم، غیبتی خواهد بود که مردم در حیرت فرو میروند و از دین خود گمراه میشوند».
· امام صادق (ع) هشدار دادند: «به خدا سوگند، مهدی شما غایب میشود تا جایی که فرد نادان میگوید: خدا را به آل محمد نیازی نیست!».
· امیرالمؤمنین علی (ع) به اصبغ بن نباته فرمودند: «برای او حیرت و غیبتی است که گروهی در آن گمراه و گروهی دیگر هدایت مییابند».
· امام حسین (ع) و امام کاظم (ع) نیز به «ارتداد» برخی از مردم در این دوران اشاره کرده و آن را امتحان الهی خواندند.
· امام حسن عسکری (ع) پیشبینی کردند: «او غیبتی دارد که نادانان در آن حیران میمانند و اهل باطل هلاک میشوند».
۲. فتنه و یأس
دوران غیبت، عصر فتنهها و ناامیدی است. فتنه، فضایی شبههآلود ایجاد میکند که مردم را از انتخاب راه درست بازمیدارد و یأس، روحیه انتظار را از جامعه میزداید.
· امام باقر (ع) به ابوجارود فرمودند: «وقتی مردم گفتند: قائم مرد یا هلاک شد، و طالبش پرسید: چگونه ممکن است در حالی که استخوانهای پوسیده شده؟ در آن زمان به او امیدوار باشید!».
· امام صادق (ع) در روایتی دیگر، رسیدن به ظهور را منوط به گذر از مرحله یأس دانستند: «ای منصور! این امر (ظهور) نمیآید مگر پس از یأس و ناامیدی. به خدا قسم نمیآید تا اینکه شما تصفیه شوید».
۳. بلا و محنت
ائمه، دوره غیبت را زمان سختیها و آزار و اذیتها خوانده و شیعیان را برای تحمل آن آماده کردهاند.
· امام حسین (ع) به صراحت فرمودند: «در دوران غیبت، گروهی از دین برمیگردند و گروهی دیگر ثابتقدم میمانند و مورد آزار قرار میگیرند و به آنان گفته میشود: اگر راست میگویید، پس این وعده (ظهور) کی خواهد رسید؟».
نکته را آن حضرت بیان کردند: «بدانید که صبرکننده بر آزار و تکذیب در دوران غیبت، همانند مجاهدی است که با شمشیر در حضور پیامبر خدا (ص) میجنگد». این جمله پاداش بینظیر صبر در این دوران را نشان میدهد.
۴. اختلاف و درگیری
از دیگر پیشامدهای زمان غیبت، اختلاف و درگیری میان خود شیعیان است که امامان نسبت به آن هشدار دادهاند.
· امام حسن مجتبی (ع) فرمودند: «این امر (ظهور) که انتظارش را میکشید، رخ نمیدهد تا زمانی که از یکدیگر بیزاری بجویید، همدیگر را لعن کنید و به صورت هم آب دهان بیندازید».
· امام صادق (ع) در توصیفی هشداردهنده پرسیدند: «چگونه هستی زمانی که [اهل] دو مسجد به جان هم میافتند؟ زمانی که علم جمع میشود همانند ماری که در سوراخش پنهان میشود و شیعیان اختلاف کنند و یکدیگر را تکذیب کنند و به صورت هم آب دهان بیندازند؟». سپس سه بار فرمودند: «همه خیر در آن زمان پدیدار میشود» (اشاره به ظهور پس از این آشفتگیها).
جمعبندی
این روایات، تصویری روشن از چالشهای دوران غیبت ترسیم میکنند. ائمه با بیان این آسیبها—حیرت، فتنه، بلا و اختلاف—قصد داشتند ما را برای این مسیر سخت آماده کنند، تا با آگاهی و استواری، ایمان خود را حفظ کرده و در زمره آن گروه ثابتقدمی باشیم که پس از گذر از این همه آزمایش سخت، شاهد طلوع خورشید عدالت باشند.
منابع
الغیبة شیخ طوسی، ص437، ح429.
الکافی، ج1،کمال الدین،