فرهنگی

ولایت فقیه: تداوم راهنمایی الهی در عصر غیبت

ولایت و رهبری در مکتب اسلام، جایگاهی الهی دارد و از سوی پروردگار به افراد شایسته اعطا می‌شود. اطاعت از اولیای الهی در حقیقت، پیروی از فرمان خداوند است و نافرمانی از آنان، نافرمانی از خداوند محسوب می‌شود. این مسیر هدایت، در زمان پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) به صورت مستقیم جاری بود و در عصر غیبت امام زمان (عج)، بر اساس سفارش خود آن حضرت، این مسئولیت بر عهدۀ فقهای عادل و عالم قرار داده شده است.

امام زمان (عج) در توقیع شریف می‌فرمایند:«أَمَا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِيهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِيثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِي عَلَيْكُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ»(وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۱۰۱)؛ در رخدادهای زمان، به راویان احادیث ما (فقها) مراجعه کنید؛ زیرا آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدا هستم.

همچنین امام صادق (ع) می‌فرمایند:

«مَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَنْ قَدْ رَوَى حَدِيثَنَا… فَلْيَرْضَوْا بِهِ حَكَمًا فَإِنِّي قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَيْكُمْ حَاكِمًا»(اصول کافی، ج ۱، ص ۶۷)؛ کسی از شما که راوی حدیث ماست… باید او را به عنوان حاکم بپذیرید؛ چرا که من او را حاکم بر شما قرار دادم.

دستورات ولایت فقیه و سطوح مختلف آن

دستورات و نظرات ولی فقیه در سه دسته کلی قرار می‌گیرد:

۱. فتوا

احکام شرعی که ولی فقیه به عنوان مجتهد صادر می‌کند. این احکام تنها برای مقلدان وی لازم‌الاجراست.

۲. توصیه و بیانات ارشادی

بیاناتی که جنبۀ آگاهی‌بخشی، روشنگری و هدایت عمومی دارد. این دسته از توصیه‌ها الزام‌آور نیستند و بحث و تحقیق دربارۀ آنها جایز است. حتی در مواردی که فرد نظری مخالف دارد، می‌تواند با رعایت ادب و احترام، نظر خود را به رهبری منتقل کند.

۳. احکام حکومتی

احکامی که ولی فقیه به عنوان حاکم اسلامی صادر می‌کند یا از طریق مجاری قانونی (مانند مجلس شورای اسلامی) به تصویب می‌رسد. این احکام برای همۀ افراد جامعه —حتی غیرمقلدان— لازم‌الاجراست و تخلّف از آنها جایز نیست. این امر برای حفظ نظم جامعه و اجرای قوانین اسلامی ضروری است.

نتیجه‌گیری

ولایت فقیه، ضامن تداوم حاکمیت احکام الهی و جلوگیری از هرج و مرج در دوران غیبت است. پیروی از ولی فقیه —به ویژه در احکام حکومتی— نه تنها یک وظیفۀ شرعی، بلکه ضرورتی اجتماعی برای حفظ نظام اسلامی است.