فرهنگی

 راز غیبت: هفت حکمت پنهان غیبت امام زمان (عج) از نگاه روایات

مقدمه

با آغاز غیبت کبری و پنهان شدن آخرین حجت الهی از دیدگان مردم، این پرسش همواره در اذهان به ویژه شیعیان مطرح بوده که حکمت و دلایل این غیبت طولانی چیست؟ در این مقاله بر آنیم تا با استناد به روایات اهل بیت (علیهم السلام)، به تبیین حکمت‌های این امر الهی بپردازیم.

دسته‌بندی حکمت‌های غیبت

بر اساس روایات، حکمت‌های غیبت حضرت حجت (عج) در هفت محور اصلی قابل دسته‌بندی است:

۱. رازی الهی که پس از ظهور آشکار می‌شود

امام صادق (علیه السلام) در پاسخ به پرسش درباره علت غیبت فرمودند: «به سبب امری که اجازه آشکار کردن آن را به ما نداده‌اند…حكمت غيبت او، جز پس از ظهورش آشكار نمى‌شود، همان گونه كه حكمت كارهای خضر (علیه السلام) برای موسی (علیه السلام) تا زمان جدايى‌شان آشكار نشد.» (کمال الدین، ج۲، ص۴۸۱)

۲. آزمون و غربال شدن 

یکی از مهم‌ترین حکمت‌های غیبت، امتحان و آزمایش مردم است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «به خدا سوگند،ظهور واقع نمی‌شود تا آنكه [مردم] غربال شوید، غربال و غربال شوید تا خداوند ناخالصی‌ها را ببرد و خالص‌ها را باقی نهد.» (الکافی، ج۱، ص۳۷۰)

۳. آزادی از بیعت با طاغوت‌ها

امام زمان (عج) هنگامی قیام می‌کنند که هیچ بیعت طاغوتی بر گردن ایشان نباشد. در توقیع شریف خطاب به اسحاق بن یعقوب آمده است: «هیچ یک از پدرانم نبود،جز آن كه بیعتی با طاغوت زمانش بر گردنش بود؛ ولی من هنگامی که قیام کنم، بیعت هیچ طاغوتی بر گردنم نیست.» (کمال الدین، ج۲، ص۴۸۳)

۴. ترس از قتل

بر اساس روایات، یکی از دلایل عینی غیبت، محافظت از جان امام در برابر دشمنان است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «جوان[امام زمان] ناگزیر غیبتی دارد… از کشته شدن بیم دارد.» (علل الشرایع، ج۱، ص۲۴۳)

۵. جاری شدن سنت‌های پیامبران

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند اراده كرده است كه سنّت‌هاى مربوط به غیبت پیامبران،در باره قائم (علیه السلام) بی‌استثنا جارى شود.» (کمال الدین، ج۲، ص۴۸۰)

۶. خروج “امانت‌های الهی”

مقصود از امانت‌های الهی، مؤمنانی هستند که در میان دشمنان زندگی می‌کنند. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «قائم ظهور نمی‌کند تا امانت‌های خداوند[= مؤمنان واقعی] از صلب کافران خارج شوند.» (کمال الدین، ج۲، ص۶۴۱)

۷. ناامیدی از همه مدعیان

امامان (علیهم السلام) تأکید کرده‌اند که پیش از ظهور، همه حکومت‌ها تجربه خواهند شد تا مردم به این باور برسند که تنها راه نجات، حکومت امام معصوم است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «این امر محقق نمی‌شود تا پس از یأس و ناامیدی.»(الکافی، ج۱، ص۳۷۰)

جمع‌بندی نهایی

با تأمل در این روایات می‌توان دریافت که حکمت نهایی غیبت، آماده‌سازی بشریت برای پذیرش حکومت جهانی عدل است. غیبت امام عصر (عج) فرصتی است برای خودشناسی، انتخاب آگاهانه و رسیدن به این باور که نجات واقعی تنها در سایه حکومت آخرین ذخیره الهی ممکن خواهد بود.

همان‌گونه که امام صادق (علیه السلام) فرمودند، درک کامل حکمت غیبت، پس از ظهور ممکن خواهد بود؛ همچون درک حکمت کارهای خضر (علیه السلام) که پس از جدا شدن از موسی (علیه السلام) آشکار شد.

منابع: کمال الدین و تمام النعمة،الغیبة للنعمانی، الکافی، علل الشرایع، تفسیر القمی