پرارزشترین مردم از نگاه پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله
پرارزشترین مردم از نگاه پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
«اَکرَمُ النّاسِ اَعلَمُهُم، و اَوهَنُ النّاسِ اَجهَلُهُم»
(امالی شیخ صدوق، ص۷۲، ح۴۱)
پرارزشترین مردم، داناترین آنها و بیارزشترین مردم، نادانترین ایشان هستند.
تفسیر و شرح
۱. علم، معیار ارزشمندی انسان
این حدیث بیان میکند که ملاک اصلی کرامت و ارزش واقعی انسان، علم و آگاهی است. نه ثروت، نه نسب، نه قدرت.
در قرآن کریم نیز آمده است:
«هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ» (زمر/۹)
آیا آنان که میدانند با آنان که نمیدانند یکساناند؟
۲. ارتباط علم با خلافت الهی
خداوند فرمود:
«إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً» (بقره/۳۰)
و نخستین ویژگی که برای این خلافت ذکر شد، علم به اسماء بود:
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاءَ كُلَّهَا» (بقره/۳۱)
این یعنی انسان زمانی شایستۀ خلافت الهی است که عالم و آگاه باشد؛ چون خلافت بر جهل و نادانی استوار نمیشود.
۳. چرا نادانترین مردم بیارزشاند؟
انسان نادان ابزار هدایت را ندارد و خود و دیگران را به ضلالت میکشاند.
نادانی سرچشمه بسیاری از رذائل اخلاقی است: غرور، دنیاپرستی، ظلم، لجاجت و…
جاهل، ظرفیت مقام خلافت و قرب الهی را ندارد.
۴. علم در اینجا چه علمی است؟
مراد، علم نافع است؛ یعنی علمی که انسان را به خدا نزدیک کند و موجب رشد عقل، اخلاق و عمل شود.
صرف آگاهیهای پراکنده و دنیوی، اگر در مسیر خدا نباشد، ارزش حقیقی ندارد.
همانطور که امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود:
«العِلمُ يَهْدِي وَ العَمَلُ يَنجِي»
علم هدایت میکند و عمل نجات میدهد. (نهجالبلاغه، ح۳۷۳)
۵. پیامهای اخلاقی و خودسازی
ارزش ما نزد خدا و اهلبیت علیهمالسلام، به میزان معرفت ماست.
باید تلاش کنیم علم را همراه با عمل صالح در وجودمان نهادینه کنیم.
خودسازی حقیقی یعنی ترکیب معرفت + عمل + اخلاق؛ این سه، انسان را پرارزشترین فرد در پیشگاه الهی میسازد.
خداوند انسان را برای مقام «خلافت» آفرید. خلیفه خدا باید عالم و حکیم باشد، نه جاهل و نادان. پس پرارزشترین مردم کسانیاند که بیشترین بهره را از علم و معرفت بردهاند و کمارزشترین مردم، کسانی هستند که در جهل و غفلت زیست میکنند.