فرهنگی

غفلت از حقیقت دنیا در کلام امام باقر علیه‌السلام

حدیث امام باقر علیه‌السلام: «الآخِرَةُ دارُ قَرارٍ وَالدُّنيا دارُ فَناءٍ وزَوالٍ، و لكِنَّ أهلَ الدُّنيا أهلُ غَفلَةٍ»

(الكافي، ج۲، ص۱۳۳، ح۱۶)

آخرت، سراى ماندن است و دنيا سراى رفتن و نيست شدن؛ امّا اهل دنيا اهل غفلت‌اند.

تفسیر و شرح

۱. آخرت، جایگاه بقا و ثبات

امام علیه‌السلام در این حدیث، حقیقتی بنیادین را یادآور می‌شوند: دنیا موقّت و گذراست، اما آخرت قرارگاه همیشگی و پایدار انسان. قرآن نیز بارها این حقیقت را بیان کرده است:

 «وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ» (عنکبوت/۶۴)

یعنی: زندگی واقعی و پایدار، همان زندگی آخرت است اگر بدانند.

۲. دنیا؛ سرای فنا و زوال

دنیا به معنای زندگی کوتاه و ناپایدار مادی، همواره در حال تغییر، دگرگونی و نابودی است. هرچه در آن بنا شود، به مرور به ویرانی می‌گراید. همین ماهیت زوال‌پذیر، نشانه‌ای است تا انسان به آن دلبسته نگردد.

۳. اهل دنیا و غفلت

امام باقر علیه‌السلام فرمودند: اهل دنیا اهل غفلت‌اند.

مراد این نیست که هر کس در دنیا زندگی می‌کند اهل غفلت است؛ بلکه کسانی که دنیا را هدف نهایی قرار داده و آخرت را فراموش می‌کنند، دچار غفلت می‌شوند.

غفلت در اینجا یعنی بی‌خبری از مقصد اصلی، مشغول شدن به ظاهر و فراموش کردن باطن.

۴. رابطه دنیا و آخرت

اسلام دنیا را نفی نمی‌کند، بلکه آن را «مزرعه آخرت» می‌داند (الدنیا مزرعة الآخرة). پس ارزش دنیا در این است که پلی برای رسیدن به کمال ابدی باشد. آنچه مذموم است، دنیازدگی است نه دنیا.

۵. پیام‌های اخلاقی و تربیتی

انسان باید دنیا را وسیله بداند، نه مقصد.

یاد مرگ و آخرت، بزرگ‌ترین درمان غفلت است.

معیار سنجش کارها باید بر اساس دوام و نتیجه اخروی باشد، نه لذت‌های زودگذر.

✅ خلاصه

امام باقر علیه‌السلام در این حدیث، پرده از حقیقتی بزرگ برمی‌دارند: دنیا ناپایدار است و آخرت پایدار. کسانی که دل به دنیا می‌بندند، در حقیقت در «غفلت» به‌سر می‌برند؛ چرا که مقصد اصلی را فراموش کرده‌اند. راه نجات، بیداری دل و توجه به آخرت در پرتو عمل صالح و یاد خداست.