هشدار امام علی به ما: مواظب باشید دوستیتان با ما، باعث تجارت با دین نشود!
هشدار امام علی به ما: مواظب باشید دوستیتان با ما، باعث تجارت با دین نشود!
شهید_مطهری میگوید:«بنابراين هيچ منافاتى نيست كه ما على را دوست داشته باشيم اما عمل ما طورى باشد كه على ما را دشمن داشته باشد.» مجموعه آثار(آشنایی با قرآن(3))، ج۲۶، ص۲۹۳.
این همان بیان معروف امام صادق(ع) است که فرمود: «مَعَاشِرَ الشِّیعَةِ! كُونُوا لَنَا زَيْناً وَ لا تَكُونُوا عَلَيْنَا شَيْناً» امالی صدوق، ج۱، ص۴۰۰.
۱. تمایز کلیدی: “راستگویی” در احساس یا. “دشمنی” در عمل نکتهی بسیار ظریفی که به آن اشاره شد،تفاوت بین “صداقت در ادعا” و “تضاد در عمل” است. آن مرد در احساس خود صادق بود؛ او واقعاً گمان میکرد امام را دوست دارد. اما معیار دوستی از نگاه امام، یک احساس انتزاعی نیست، بلکه “همجهتی در ارزشها و عمل” است. وقتی عمل فرد در تعارض کامل با ارزشهای امام قرار میگیرد، این تعارض عملی، مصداق “دشمنی” با آن ارزشها و در نتیجه با صاحب those values (امام) است. اینجا استاد مطهری با جملهی طلایی خود دقیقاً به همین نکته اشاره میکند: ممکن است ما خود را دوستدار بدانیم، اما عمل ما چنان باشد که مورد خشم و دشمنی معصوم قرار گیریم.
۲. فراتر از یک حکم فقهی: نقد یک “منطق” و “نظام فکری” بحث بر سر حرمت یا حلیت شرعی گرفتن اجرت نیست.امام علی (ع) دارند یک “منطق کالاییسازی” را نقد میکنند. وقتی برای هر امر مقدسی (مانند اذان و تعلیم قرآن) از قبل “نرخ” تعیین میکنیم، در حال تبدیل “خدمت خالصانه” و “فریضهی دینی” به یک “کالای اقتصادی” هستیم. این نگاه، روح معنویت را از این اعمال میگیرد و آنها را در چرخهی مبادلهی پولی قرار میدهد.
۳. پیوند با جهان امروز: سرمایهداری و کالاییسازی همهچیز اشاره به کتاب"آنچه با پول نمیتوان خرید” اثر مایکل سندل، عالی و کاملاً مرتبط است. سندل به زیبایی نشان میدهد که چگونه منطق بازار و کالاییسازی در عصر سرمایهداری پیشرفته، به حریمهایی مانند آموزش، سلامت، هنر، محیط زیست و حتی عواطف انسانی (مانند رحم اجارهای) نیز نفوذ کرده و آنها را از ارزش ذاتیشان تهی میکند. این دقیقاً همان “نگاه ابزاری” و “سودجویانه"ای است که امام علی (ع) با آن مخالفت کرد. وقتی دین و معنویت هم تابع این منطق شوند، به کالایی برای مصرف تبدیل میشوند، نه راهی برای تعالی.
۴. توصیه امام صادق (ع): زینت باشید، نه زشتی جملهی گهربار امام صادق(ع) - «كونوا لنا زينا و لا تكونوا علينا شينا» - چکیدهی تمام این بحث است. دوستی با اهلبیت باید به گونهای باشد که آنان را در نظر دیگران زیبا و جذاب کند (زینت). اگر عمل ما به گونهای باشد که مردم از دین و اهلبیت زده شوند (مثلاً با دیدن تجارتِ به اصطلاح دینی)، ما برای آنان “زشتی” و “ننگ” شدهایم