ضرورت امامت در کلام امام علی علیهالسلام؛ ضامن بقا و سامان جامعه
ضرورت امامت در کلام امام علی علیهالسلام؛ ضامن بقا و سامان جامعه
ضرورت امامت در کلام امام علی علیهالسلام؛ ضامن بقا و سامان جامعه فرمودند: «لا بُدَّ لِلاُمَّةِ مِن إمامٍ يَقومُ بِأَمرِهِم، فَيَأمُرُهُم ويَنهاهُم، … إذ كانَ الأَمرُ وَالنَّهيُ أحَدَ أسبابِ بَقاءِ الخَلقِ، وإلَا سَقَطَتِ الرَّغبَةُ وَالرَّهبَةُ، ولَم يُرتَدَع، ولَفَسَدَ التَّدبيرُ، وكانَ ذلِكَ سَبَبا لِهَلاكِ العِبادِ في أمرِ البَقاءِ وَالحَياةِ، فِي الطَّعامِ وَالشَّرابِ وَالمَساكِنِ وَالمَلابِسِ، وَالمَناكِحِ مِنَ النِّساءِ، وَالحَلالِ وَالحَرامِ وَالأَمرِ وَالنَّهيِ…»
📚 بحار الأنوار، ج۹۳، ص۴۰
امّت، ناچار از داشتن پیشوایی هستند که رشته امور آنان را به دست گیرد و امر و نهیشان کند؛ زیرا امر و نهی یکی از عوامل ماندگاری خلق است. در غیر این صورت، امید و بیم از بین میروند و کسی از خلاف باز نمیایستد و تدبیر بیاثر میشود، و این خود موجب نابودی بندگان در امر ماندگاری و حیات، در خورد و خوراک و مسکن و پوشاک و ازدواج، و حلال و حرام و امر و نهی میگردد.
🕌 تفسیر حدیث
۱. ضرورت وجود امام
- امام علی علیهالسلام در این روایت، اصل بنیادین امامت را بیان میکنند: جامعه بدون امام و رهبر الهی دچار هرجومرج و فساد میشود.
- در اندیشه شیعه، امام نه تنها رهبر سیاسی، بلکه مرجع دینی و اخلاقی است که امر و نهی او ضامن بقای ایمان و سلامت جامعه است.
- علامه مجلسی در بحار الأنوار و شیخ مفید در اوائل المقالات تأکید کردهاند که امامت استمرار رسالت است و بدون آن، دین ناقص میماند.
۲. نقش امر و نهی
- امام علیهالسلام امر و نهی را عامل بقای خلق معرفی میکنند.
- امر و نهی، همان نظام تشریع است که انسان را میان حلال و حرام، درست و نادرست، هدایت میکند.
- اگر امر و نهی نباشد، «رغبت» (امید به پاداش) و «رهبت» (ترس از عقاب) از بین میرود و انسانها هیچ انگیزهای برای رعایت حدود ندارند.
- این نکته با آیهی قرآن هماهنگ است:
«وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ» (آلعمران: ۱۰۴).
۳. پیامد فقدان امام
- امام علیهالسلام هشدار میدهند که نبود امام و امر و نهی، سبب فساد در همهی عرصههای زندگی میشود: خوراک، پوشاک، مسکن، ازدواج، و حتی شناخت حلال و حرام.
- این نشان میدهد که امامت تنها یک امر معنوی نیست، بلکه نظام اجتماعی و اقتصادی را نیز سامان میدهد.
- در تاریخ اسلام، پس از رحلت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله، اختلاف بر سر امامت سبب شد بسیاری از احکام اجتماعی و اخلاقی دچار انحراف شوند.
۴. جمعبندی
این روایت، سه نکته اساسی را روشن میکند:
- امامت ضرورت حیاتی برای بقای جامعه است.
- امر و نهی امام، ضامن سلامت اخلاقی و اجتماعی مردم است.
- فقدان امام، مساوی با فروپاشی تدبیر و نابودی حیات انسانی در همهی ابعاد است.
به تعبیر علامه طباطبایی در المیزان، این حدیث نشان میدهد که دین بدون امام، همانند بدن بدون روح است؛ ظاهر دارد اما توان حرکت و بقا ندارد.