شاد کردن دل دیگران، کلید گشایش غمها (تبیین حدیث امام علی علیهالسلام در باب تأثیر صدقه)
شاد کردن دل دیگران، کلید گشایش غمها (تبیین حدیث امام علی علیهالسلام در باب تأثیر صدقه)
عَنْأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): «إِذَا أَحَاطَتْ بِكُمُ الْأَحْزَانُ وَ الْغُمُومُ فَتَصَدَّقُوا، وَ أَفْرِحُوا الْقُلُوبَ يُفَرِّجِ اللَّهُ عَنْكُمْ».
از امیرالمؤمنین علی(علیه السلام): «هنگامی که اندوهها و غمها شما را فرا گرفت، صدقه دهید و دلها را شاد کنید تا خداوند گشایشی برایتان ایجاد کند.»
غررالحکم و دررالکلم،حدیث ۱۱۳۴.
این حدیث نورانی از امام علی (علیه السلام) که در گنجینه ارزشمند «غررالحکم» آمده است، رابطه علّی مستقیمی بین «عمل خیر» (به ویژه صدقه) و «گشایش در مشکلات» برقرار میسازد. تفسیر این کلام بر چند محور استوار است:
1. صدقه، وسیله دفع بلا و جلب فرج:
در فرهنگ روایی شیعه، صدقه دارای «قدرت تغییر تقدیر» و «دفع بلا» است. امام صادق (ع) میفرمایند: «إِنَّ الصَّدَقَةَ لَتَدْفَعُ مِيتَةَ السَّوْءِ» (همانا صدقه مرگ بد را دفع میکند). این تأثیر تنها محدود به امور مادی نیست، بلکه شامل «غمها و فشارهای روحی» نیز میشود. این مفهوم با آیه «مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ» (بقره: ۲۶۱) که بر مضاعف شدن پاداش انفاق تأکید دارد، همسو است.
2. شاد کردن دل مؤمن، عبادتی بزرگ:
دستور «أَفْرِحُوا الْقُلُوبَ» فراتر از صدقه مالی است. هر کاری که موجب شادی مؤمن شود - مانند برطرف کردن نیازش، دیدار با او با روی گشاده، حل مشکلش - مصداق این فرمان است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِ» (محبوبترین کارها نزد خداوند، شاد کردن مؤمن است). شاد کردن دیگران، خود باعث «تزکیه نفس» و «گشایش درون» میشود.
3. تأثیر روانشناختی و اجتماعی:
این توصیه، علاوه بر بعد معنوی، «تدبیری حکیمانه» برای خروج از خودفرورفتگی و افسردگی است. هنگامی که انسان در مشکلات خود غرق میشود، توجه به دیگران و رفع نیازشان، او را از «حلقه خودمحوری» بیرون میآورد و با ایجاد «احساس مفید بودن»، بار غم را سبک میکند. همچنین، این عمل «پیوندهای اجتماعی» را تقویت کرده و زمینۀ کمک متقابل را فراهم میآورد.
4. علت و معلول الهی:
فرمایش امام (ع) به صورت یک «قانون علّی» بیان شده است: شما «دل را شاد کنید» تا خداوند «گشایش ایجاد کند». این، نشان از یک سنت الهی در عالم است که «احسان به خلق، جلب احسان خداوند» را در پی دارد. امام باقر (ع) میفرمایند: «مَنْ سَرَّ مُؤْمِناً فَقَدْ سَرَّنَا، وَ مَنْ سَرَّنَا فَقَدْ سَرَّ اللَّهَ» (هر که مؤمنی را شاد کند، ما را شاد کرده و هر که ما را شاد کند، خدا را شاد کرده است).
5. صدقه در سختترین شرایط:
تأکید بر زمان «إِذَا أَحَاطَتْ بِكُمُ الْأَحْزَانُ» اشاره به این دارد که انسان حتی وقتی خودش در تنگناست، با بخشش و ایثار میتواند «درِ رحمت» را به سوی خود بگشاید. این همان «اِنفاق در تنگدستی» است که در قرآن ستوده شده: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ» (حشر: ۹).
خلاصه تفسیر: این حدیث شریف، صدقه و شاد کردن دل دیگران را به عنوان «سلاحی کارآمد» و «راهکاری الهی» برای رهایی از غمها و جلب گشایش معرفی میکند. این عمل، هم موجب دفع بلا میشود، هم روحیه فرد را تقویت میکند و هم پیوندهای انسانی را محکمتر میسازد.