سه گام پدرانه برای ساختن آیندهی فرزند؛ از نگاه امام صادق(ع)
سه گام پدرانه برای ساختن آیندهی فرزند؛ از نگاه امام صادق(ع)
امام صادق عليهالسلام فرمود: فرزند نيز بر پدر سه حق لازم دارد.
1️⃣مادر خوب برایش انتخاب کند،
2️⃣نام خوبی برايش انتخاب كند،
3️⃣سعی در تأدیب او بنمايد.
📚منبع: حكمتنامه كودک، آیتالله ریشهری، صفحه ۳۹
این روایت گهربار از امام صادق(ع)، مسئولیت خطیر پدر را در قالب سه حق اساسی برای فرزند ترسیم میکند. این حقوق، سه مرحلهی کلیدی و پیشنیاز یکدیگر در فرآیند تربیت نسل هستند:
۱. انتخاب مادر شایسته (بنیان تربیت):
این حق،پیش از تولد فرزند و حتی پیش از ازدواج معنا مییابد. امام(ع) با تأکید بر این حق، خِرَدورزی در انتخاب همسر را نخستین گام مسئولیت پدری میدانند. مادر، اولین مدرسه، پرورشدهنده عواطف و شکلدهندهی شخصیت پایهی کودک است. انتخاب مادر دیندار، خردمند و بااخلاق، در حقیقت انتخاب محیطی سالم و زمینهساز برای رشد فرزند است. این موضوع با آیات قرآن مانند «وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» (نساء:۱۹) که بر معاشرت نیکو تأکید دارد، و نیز روایات متعدد درباره معیارهای همسرِ شایسته پیوند میخورد.
۲. انتخاب نام نیک (هویتبخشی):
نام،تنها یک برچسب نیست؛ نماد هویت، کرامت و نخستین هدیهی فرهنگی پدر به فرزند است. نام زیبا و با معنای نیک، موجب حفظ عزت نفس کودک و تأثیر مثبت در ناخودآگاه او میشود. در تعالیم اسلامی، بهطور مکرر بر انتخاب نامهای نیکوک (مانند نامهای انبیاء، ائمه و صفات پسندیده) تأکید شده است. این حق، مسئولیت پدر را در آگاهی از فرهنگ دینی و معنایی نشان میدهد. پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «إِنَّكُمْ تُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِأَسْمَائِكُمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِكُمْ فَأَحْسِنُوا أَسْمَاءَكُمْ» (در قیامت به نامهای شما و پدرانتان خوانده میشوید، پس نامهای خود را نیکو کنید).
۳. تأدیب و تربیت (تکمیل رشد):
این حق،مرحلهی عملی و مستمر مسئولیت پدری پس از تولد است. «تأدیب» به معنای ادب آموختن است که فراتر از تنبیه، شامل آموزش، پرورش اخلاق، تعلیم مهارتهای زندگی و جهتدهی فکری و روحی میشود. پدر موظف است با بهرهگیری از دانش و حکمت، و با روشی نیکو (بر اساس حدیث «أَدِّبْهُمْ وَ أَحْسِنْ أَدَبَهُمْ»)، استعدادهای فرزند را شکوفا و او را برای زندگی فردایی سعادتمند آماده کند. این اصل، با آیهی «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ نَارًا» (تحریم:۶) که دستور حفظ خود و خانواده از آتش را میدهد، همسو است.
جمعبندی و پیام کاربردی:
امام صادق(ع) در این تقسیمبند حکیمانه، نقش پدر را بهعنوان مدیر، برنامهریز و معمار اصلی تربیت نشان میدهند. این سه حق، زنجیرهای به هم پیوسته است:
انتخاب درست همسر (زمینهسازی)، نام نیکو (هویتبخشی) و تربیت شایسته (عملسازی). این روایت، پاسخی عملی به دغدغههای والدین امروزی است و یادآور میکند که تربیت موفق، تصادفی نیست؛ بلکه محصول انتخابهای آگاهانه و مسئولیتپذیری پیوستهی پدر (و همراهی مادر) است. این حقوق، سرمایهگذاری بر روی نسل آینده و ساختن جامعهای سالم محسوب میشود.