فرهنگی

 راز آرامش دل: واکاوی رابطه ثروت و آسایش درونی در کلام امام صادق 

امام صادق (علیه السلام): «طَلَبْتُفَرَاغَ اَلْقَلْبِ فَوَجَدْتُهُ فِي قِلَّةِ اَلْمَالِ» آسايش دل را جستجو كردم و آن را در كمى مال و ثروت يافتم.

مأخذ: مستدرک الوسائل، جلد ۱۲، صفحه ۱۷۳.

این حدیث گهربار از امام صادق (علیه السلام) که خود از خاندانی است که جهان و مافیها را به پشیزی نفروختند، کلیدی اساسی برای حل یکی از بزرگترین معضلات بشر امروز، یعنی «دغدغه همیشگی ثروت و آرامش» را ارائه می‌دهد.

۱. مفهوم «فَراغ القلب» (آسایش دل): «فراغ القلب»به معنای خلاصی یافتن دل از هرگونه دغدغه، اضطراب، تشویش و گرفتگی است. حالتی که در آن قلب، آزاد و سبک‌بال، تنها به یاد خدا و مسیر کمال قرار می‌گیرد. این مفهوم، فراتر از رفاه مادی و آرامش ظاهری است و به یک آرامش درونی و عمیق اشاره دارد.

۲. مراد از «قِلَّة المال» (کمبود مال): نکته ظریف و حیاتی در اینجا،تفسیر درست «قِلَّة المال» است. این عبارت به معنای فقر مطلق و تنگدستی نیست، بلکه ناظر بر چند معنا است:

· بینیازی از ثروت انبوه: یعنی دل به جمع‌آوری مال و ثروت فراوان وابسته نباشد.

· کفایت و قناعت: زندگی در سطحی معقول و میانه که نیازهای اساسی برطرف شود، اما حرص و طمع برای افزون‌طلسی از بین برود. امام علی (علیه السلام) نیز می‌فرمایند: «القَناعَةُ مالٌ لا يَنْفَدُ» (قناعت، مالی است که تمامی ندارد).

· دل نبستن به مال: ثروت در دست باشد، اما در دل نباشد. این بالاترین درجه است که انسان مالدار باشد، اما مالدار او نباشد.

۳. چرا آرامش در کمی مال است؟ امام(علیه السلام) به رابطه معکوس «دلبستگی به مال» و «آرامش دل» اشاره می‌کنند:

· مال، مسئولیت‌آور است: مال زیاد، دغدغه حفظ، رشد، خرج و تقسیم آن را به همراه دارد. هرچه مال بیشتر، این دغدغه‌ها پیچیده‌تر و قلب را بیشتر مشغول می‌کنند.

· ترس از فقدان: وابستگی به مال، همیشه با ترس از دست دادن آن همراه است و این ترس، آرامش را از بین می‌برد.

· حرص بی‌پایان: نفس انسان ذاتاً حریص است و هرچه بیشتر داشته باشد، طلب بیشتر می‌کند. این دور باطل، هرگز به آرامش ختم نمی‌شود.

· آزادی روح: زمانی که انسان از قید حرص و وابستگی به مادیات رها شود، روح او پرواز می‌کند و به آرامشی می‌رسد که با هیچ ثروتی قابل خریداری نیست. قرآن کریم نیز بر این معنا تأکید دارد: «أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ» (فزون‌طلبی [در اموال و اولاد] شما را غافل کرد) (سوره تکاثر، آیه ۱).

۴. درس برای انسان معاصر: در دنیای امروز که تبلیغات،ارزش زندگی را در میزان مصرف و دارایی‌ها می‌داند، این حدیث  به ما می‌آموزد که برای یافتن آرامش واقعی، باید از “انباشتگری” به سوی “قناعت و سبکبالی” حرکت کنیم. این به معنای تن پروری و بی‌کاری نیست، بلکه به معنای تلاش و کوشش برای زندگی شرافتمندانه، اما بدون اسارت در چنگال مادیات است.

کلام امام صادق(علیه السلام) دعوتی است به بازتعریف مفهوم “ثروت". ثروت واقعی، داشتن حساب بانکی پر نیست؛ بلکه داشتن قلبی است که از قید و بندهای مادی رها و به خداوند متصل شده است. آرامش، کالایی نیست که با پول خریداری شود، بلکه موهبتی است که در سایه سبک‌بار شدن از تعلقات دنیوی به دست می‌آید.