فرهنگی

حضرت عیسی(ع) در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی؛ حقیقت مسیح در نگاه شیعه

مقدمه

شخصیت حضرت عیسی بن مریم(ع) از چهره‌های محوری ادیان الهی است؛ اما تصویر او در قرآن کریم، به‌ویژه در تفسیر عمیق و روشمند علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان، جایگاهی کاملاً روشن، توحیدی و منزه از غلو دارد.

علامه با تکیه بر جمع آیات، سیاق قرآنی و عقل کلامی شیعه، سیمای حقیقی مسیح(ع) را به‌عنوان بنده، پیامبر، امام و حجت الهی ترسیم می‌کند؛ سیمایی که هم از تحریف یهودیان پیراسته است و هم از غلو مسیحیان.

عیسی(ع) که بود؟ (در نگاه قرآن و المیزان)

بر اساس آیات قرآن و تحلیل علامه طباطبایی، حضرت عیسی(ع):

عبد و پیامبر خدا بود

📖 «إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا» (مریم، ۳۰)

رسول به سوی بنی‌اسرائیل

📖 (آل‌عمران، ۴۹)

از انبیاي اولوالعزم و صاحب شریعت و کتاب (انجیل)

📖 (احزاب، ۷ | شوری، ۱۳ | مائده، ۴۶)

ملقب به مسیح

📖 (آل‌عمران، ۴۵)

کلمة‌الله و روحٌ منه (نه به معنای الوهیت، بلکه مخلوق ویژه الهی)

📖 (نساء، ۱۷۱)

دارای مقام امامت

📖 (احزاب، ۷)

گواه اعمال امت خود

📖 (نساء، ۱۵۹ | مائده، ۱۱۷)

بشارت‌دهنده به پیامبر اسلام(ص)

📖 (صف، ۶)

وجیه، مقرب، برگزیده، صالح، زکی و مبارک

📖 (آل‌عمران، ۴۵ | آل‌عمران، ۳۳ | انعام، ۸۵–۸۷ | مریم، ۱۹–۳۳)

در نگاه علامه، این مجموعه اوصاف، نشان می‌دهد که عیسی(ع) در عین عظمت، کاملاً در مدار عبودیت قرار دارد.

عیسی(ع) چه می‌گفت و مردم درباره‌اش چه گفتند؟

قرآن با صراحت بیان می‌کند که حضرت عیسی(ع) هرگز ادعای الوهیت یا شراکت با خدا نداشت و آنچه بعدها درباره او گفته شد، تحریف پیروان بود، نه گفتار خود او.

شهادت عیسی(ع) در قیامت

📖 سوره مائده، آیات ۱۱۶ تا ۱۱۸:

 «من هرگز جز آنچه مرا بدان فرمان دادی نگفتم؛

(گفتم:) خدا را بپرستید که پروردگار من و پروردگار شماست…

اگر عذابشان کنی بندگان تواند و اگر ببخشی، تو عزیز و حکیمی.»

علامه طباطبایی تأکید می‌کند که این آیات:

بر بطلان تثلیث

بر عبودیت محض مسیح

و بر مسئولیت‌ناپذیری پیامبر نسبت به انحراف پس از خود

دلالت روشن دارد.

معنای نام «عیسی» چیست؟

علامه طباطبایی نقل می‌کند:

«عیسی» در اصل از «یشوع» گرفته شده

به معنای منجی یا مخلص

و در برخی روایات به «یَعیش» (زنده می‌ماند) تفسیر شده است

این معنا، شباهت زیبایی با نام حضرت یحیی(ع) دارد؛ پیامبری که نامش نیز به معنای «زنده می‌ماند» است.

و این هماهنگی، نشانه پیوند عمیق این دو پیامبر در رسالت، زهد و سرنوشت است.

چرا به حضرت عیسی(ع) «مسیح» می‌گویند؟

درباره وجه تسمیه «مسیح»، اقوال متعددی نقل شده است؛ از جمله:

ممسوح به برکت

تطهیر شده از گناه

شفا دادن بیماران

دست کشیدن بر سر ایتام

یا محفوظ ماندن از شیطان

اما علامه طباطبایی وجه معتبر را چنین می‌داند:

دلیل قرآنی

📖 «إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ» (آل‌عمران، ۴۵)

یعنی:

لقب «مسیح» پیش از تولد به او داده شده

پس نمی‌تواند صرفاً به معجزات پس از تولد مربوط باشد

ریشه لغوی

«مسیح» معرّب واژه عبری «مشیحا» است؛

در سنت بنی‌اسرائیل:

پادشاهان و برگزیدگان الهی

با روغن مقدس مسح می‌شدند

و به همین دلیل «مشیحا» (مبارک و برگزیده) نامیده می‌شدند

پس «مسیح» یعنی:

برگزیده، مبارک و منصوب از سوی خدا

نه خدا، نه پسر خدا.

جمع‌بندی از نگاه علامه طباطبایی

در تفسیر المیزان، حضرت عیسی(ع):

بنده خالص خداست

پیامبری اولوالعزم است

امام و شاهد اعمال امت خویش است

نه کشته شد و نه مصلوب

و نه ادعای الوهیت کرد

تحریف‌ها از پیروان است، نه از پیامبر.

این تصویر قرآنی، هم توحید ناب را حفظ می‌کند و هم مقام واقعی مسیح(ع) را.