فرهنگی

 تحلیل اخلاق خانواده در قرآن بر اساس سیره حضرت فاطمه(س)

 در باب روابط والدین، همسران و فرزندان اشاره شده است، از جمله آیاتی که درباره خطر فتنه بودن برخی اعضای خانواده، و لزوم گذشت و بخشش سخن می‌گوید .

سیره خانوادگی حضرت فاطمه(س) مصداق تام خانواده مؤمن قرآنی است: خانه‌ای که محور آن عبادت، محبت، عفت، ساده‌زیستی و هم‌افزایی برای رسیدن به کمال است.

جلوه‌های خانواده قرآنی در زندگی فاطمه(س)

1. هماهنگی کامل با امیرالمؤمنین(ع) در امور معنوی و مادی.

2. تربیت فرزندانی همچون حسن، حسین، زینب و ام‌کلثوم که هر یک ستون‌های دین شدند.

3. ساده‌زیستی؛ خانه‌ای کوچک اما پر از نور و معرفت.

4. ایثار در خانواده؛ نمونه اوج آن، ایثار غذای افطار به فقیر، یتیم و اسیر است.

5. احترام متقابل و محبت کلامی؛ منابع تاریخی سرشار از توصیف رفتار لطیف و احترام‌آمیز حضرت نسبت به علی(ع) و بالعکس است.

جلوه‌های بندگی و اخلاص حضرت زهرا(س) در پرتو آیات عبادی قرآن

 آیاتی درباره نماز، ذکر، خشیت، اخلاص و تقوا آمده است؛ از جمله آیه «کانوا یُسارِعونَ فی الخیرات…» که درباره اهل‌بیت(ع) نیز تفسیر شده .

حضرت زهرا(س) به تعبیر امام حسن(ع):

«در شب تا صبح به عبادت می‌ایستاد.» (بحار، ج۴۳)

ویژگی‌های بندگی حضرت فاطمه(س)

نمازهای طولانی و دعا برای دیگران پیش از خود؛ نشانه اوج ایثار معنوی.

روزه‌های فراوان و نذرهای خانوادگی.

شب‌زنده‌داری‌های مخلصانه که نشان از پیوند عمیق او با عالم ملکوت دارد.

سیره ایشان به ما می‌آموزد که عبادت حقیقی فقط اعمال ظاهری نیست، بلکه پیوند قلبی با خداست؛ پیوندی که در رفتار اجتماعی و خانوادگی متجلی می‌شود.

 نگاه قرآن به پاکی و طهارت؛ تطبیق آن بر مقام فاطمه(س)

هرچند آیه تطهیر به‌صورت اما برخی آیات مرتبط با طهارت، پاکدامنی و انتخاب همسر شایسته در آن آمده است؛ مانند آیه «الْأَمَةُ المُؤمِنَةُ خَیْرٌ مِن المُشرِکَة…» که در متن نیز آمده است .

این آیه نشان‌دهنده اهمیت ایمان و طهارت باطنی در نظام اخلاقی اسلام است.

در منابع شیعه، مقام طهارت حضرت زهرا(س) در آیه تطهیر (احزاب ۳۳) به اوج می‌رسد؛ روایات بسیاری این آیه را مخصوص «پنج تن» دانسته‌اند. فاطمه(س) در کنار پیامبر(ص)، امیرالمؤمنین(ع) و حسنین(ع)، در دایره عصمت کبری قرار می‌گیرد.

نتیجه اخلاقی

جامعه‌ای که الگوی انتخاب همسر و خانواده را از حضرت زهرا(س) بگیرد، جامعه‌ای خواهد بود که پاکی، ایمان و رشد معنوی در آن معیار اصلی است، نه مال، قدرت یا ظاهر.

سبک زندگی اجتماعی حضرت فاطمه(س) در پرتو آیات عدالت و انفاق

 آیاتی درباره انفاق، عدم اسراف، کمک به فقرا، پرهیز از طغیان و عدالت اقتصادی آمده است؛ از جمله آیه «یَحسَبُهُمُ الجاهِلُ أَغنِیاء…» که درباره فقیران اهل تقواست .

سیره حضرت زهرا(س) با این آیات کاملاً هماهنگ است. در تاریخ ثبت شده است:

بخشیدن لباس عروسی در شب عروسی؛

اطعام نیازمندان با وجود کمبود غذا؛

حمایت از مستضعفان؛

ایستادگی در برابر تضییع حق مردم، که خطبه فدکیه اوج آن است.

پیام اصلی

قرآن جامعه‌ای را می‌خواهد که بر پایه عدالت و کرامت انسان‌ها بنا شود، و حضرت زهرا(س) نخستین الگوی عملی چنین جامعه‌ای است.

حضرت فاطمه(س)، الگوی معرفتی و اخلاقی قرآن

 بخش مهمی از آیات اخلاقی قرآن کریم با سیره حضرت فاطمه(س) مطابقت دارد. در چندین موضع، آیات درباره تقوا، انفاق، ایثار، صبر، ذکر الهی و پرهیز از طغیان آمده و در برخی شروح، این آیات بر اهل‌بیت(ع) تطبیق یافته است. از جمله آیه «یُوفُونَ بِالنَّذْرِ…» که مفسران شیعه بر ماجرای سه شب اطعام مسکین و یتیم و اسیر تطبیق کرده‌اند.

حضرت زهرا(س) نمونه عملی تربیت قرآنی است؛ معرفتی که ریشه در توحید، تقوا و حضور مستمر قلبی در محضر الهی دارد. منابع روایی مانند بحارالانوار، دلائل الامامة و مناقب بر این نکته تأکید دارند که فاطمه(س) «محدَّثه» بود؛ یعنی فرشتگان با ایشان سخن می‌گفتند و گوهر معرفت الهی در قلب او جاری بود.

مهم‌ترین شاخص‌های معرفتی حضرت فاطمه(س)

1. ذکر دائم و عبادت عاشقانه؛ قرآن کسانی را می‌ستاید که «رجالٌ لایُلهیهِم تِجارة…»

2. صبر و استقامت در برابر سخت‌ترین آزمون‌ها.

3. ایثار و بخشش، که قرآن آن را نشانه برگزیدگان می‌داند.

4. تسلیم در برابر امر الهی؛ جلوه‌ای از مقام بندگی.

 جایگاه حضرت زهرا(س) در تبیین احکام و آیات پرسش‌محور قرآن

در آیات «یسألونک» اشاره شده است؛ آیات مهمی که پرسش‌های اساسی مردم زمان پیامبر(ص) را پاسخ می‌دهد . در منابع شیعه آمده است که حضرت فاطمه(س) نه فقط شنونده این احکام، بلکه مفسّر و منتقل‌کننده علوم نبوی بوده است.

نقش فاطمه(س) در حوزه احکام و آیات

تبیین احکام زنان؛ از جمله در روایت معروف درباره پاسخ فاطمه(س) به احکام حجاب، طهارت و حدود معاشرت.

نقل حدیث و تعلیم احکام به زنان مدینه؛ که در کتب حدیثی ثبت شده است.

ترویج فرهنگ پرسش‌گری دینی؛ حضرت نه تنها بانوان را به فهم احکام تشویق می‌کرد بلکه خود نیز به پرسش‌های شرعی پاسخ می‌داد.

زنان جامعه اسلامی، در محضر حضرت زهرا(س) اولین مدرسه فقه زنان را تجربه کردند؛ الگو و مسیری که بعدها زینب کبری(س) ادامه‌دهنده آن شد.

فاطمی‌ترین سبک مبارزه؛ الگویی همیشه زنده برای جهاد تبیین

✨ تو هم می‌توانی یک مبارز جهاد تبیین باشی؛ حتی اگر “تک‌نفر” باشی!

گاهی فکر می‌کنیم تأثیرگذاری حتماً نیاز به جمعیت زیاد دارد. اما قرآن به ما یادآوری می‌کند: «تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی» (برای خدا، دو نفر دو نفر و تک‌تک قیام کنید - سبا/۴۶). حضرت زهرا (س) به ما نشان دادند که یک نفر هم اگر با ایمان و استوار باشد، می‌تواند مارپیچ سکوت را بشکند و تاریخ را تغییر دهد.

۱. نترس و شجاع باش! از قضاوت و حرف مردم نهراس.فاطمه‌زهرا (س) در جامعه‌ای که جریان غالب بر ضد حق بود، تنها ایستاد و شجاعانه از حریم ولایت دفاع کرد. تبیین حق، همیشه محبوب نیست، اما همیشه ضروری است.

۲. محکم و صریح حرف بزن! در دفاع از حق،ضعف و تعارف جایگاهی ندارد. کلامت باید مانند خطبه فدکیه، صریح، مستدل و جاننشین باشد. وقتی با منطق محکم و بیان شیوا سخن بگویی، حق در جان مخاطب نفوذ می‌کند.

۳. سلاح قرآن را فراموش نکن! نور قرآن را دست کم نگیر.در میدان تبیین، از آیات الهی استفاده کن تا فطرت‌های پاک را بیدار کنی. حضرت زهرا (س) در همان خطبه تاریخی، پیوندی ناگسستنی بین کلام خود و آیات قرآن ایجاد کردند.

۴. گاهی تبیین، “گریه” دارد! جهاد تبیین فقط با سخنرانی و نوشتن نیست.کنشگری عاطفی، یکی از قدرتمندترین ابزارهاست. گریه‌های مداوم حضرت زهرا (س) همراه با بیان علت ناراحتی‌اشان، خودش یک “بیان عملی” بود برای نشان دادن انحراف جامعه از مسیر حق. اینجاست که یک نگاه، یک اشک و یک سکوت پرمعنا، خود به ابزار تبیین تبدیل می‌شود.

۵. مراقب “عافیت‌طلبی” باش! هشدار حضرت زهرا(س) به همه ماست: مذمت مومنانی که فرمان جهاد را می‌شنوند، اما حاضر نیستند برای آن هزینه‌ای بپردازند. جهاد تبیین، هزینه دارد؛ هزینه آرامش، هزینه محبوبیت و گاهی هزینه‌های بیشتر. آنکه فقط نظاره‌گر است و حاضر نیست برای دفاع از حق، از “عافیت” خود بگذرد، مورد سرزنش بانوی جهاد تبیین قرار گرفته است.

🌱 پس بیا و فاطمی‌وار در میدان حاضر شو. حتی اگر تک‌نفر باشی، حتی اگر با گریه‌ات حق را فریاد بزنی و حتی اگر منطق قرآن سلاح تو باشد. جهاد تبیین، سبک زندگی فاطمی است.

سکوت علی(ع) در برابر مصیبت فاطمه(س)، عین شجاعت بود

چرا حضرت علی(ع) - که فاتح خیبر بود - در برابر حوادث خانه حضرت زهرا(س) سکوت کردند؟ پاسخ را باید درکلام خود امام جستجو کرد:

«دیدم نه مرا یاری است، نه مدافعی… پس دریغم آمد که اهل بیتم را به کام مرگ کشانم.» (خطبه ۲۱۷ نهج البلاغه)

سکوت امام، عین شجاعت و حکمت بود؛ چرا که:

· هرگونه درگیری مسلحانه، به نابودی اسلام نوپا می‌انجامید.

· دشمنان خارجی (رومیان) و داخلی (مرتدان) در کمین بودند.

· امام می‌فرمایند: «اگر ترس از بازگشت کفر نبود، با آنان به گونه‌ای دیگر رفتار می‌کردم.» این سکوت،مقدمه‌ای شد برای حفظ اسلام و تداوم خط ولایت تا امروز.

روش‌های تبلیغی حضرت زهرا(س) در افشای حقیقت

حضرت زهرا(س)برای افشای حقایق از روش‌های متنوعی استفاده کردند:

· خطابه‌های آتشین: همچون خطبه فدکیه که در مسجد النبی ایراد شد

· مناظرات منطقی: استناد به آیات قرآن در بحث ارث (آل عمران:۱۸۰)

· اعتراض عملی: قهر با غاصبان و عدم اجازه برای حضور در تشیع

· مستندسازی: تأکید بر نوشتن و ثبت حوادث برای نسل‌های آینده این تنوع در روش‌ها به ما می‌آموزد که برای دفاع از حق باید از تمام ابزارهای ممکن استفاده کنیم.ایشان نشان دادند که یک زن مسلمان می‌تواند هم در عرصه عمومی سخن بگوید، هم در عرصه خصوصی مقاومت کند و هم برای آیندگان میراث مکتوب به جا بگذارد.

تهدید به کشف حجاب یا پریشان کردن مو؟ بررسی یک گزارش تاریخی 

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که حضرت زهرا(س)هنگامی که حضرت علی(ع) را برای بیعت می‌بردند، تهدید به «کشف حجاب» کردند.

اما بررسی دقیق متون تاریخی نشان می‌دهد که عبارت به کار رفته «نَشْرِ شَعْر» به معنای پریشان کردن مو است - نه کشف حجاب.

در فرهنگ عرب،پریشان کردن مو زیر چادر و مقنعه، نشانه عزاداری و اعتراض بود - همچنان که زنان انصار پس از شهادت پیامبر(ص) در احد چنین کردند. این تحلیل نشان می‌دهد که حضرت زهرا(س)حتی در اوج اعتراض، حجاب و عصمت خویش را حفظ کردند و این شبهه، ناشی از فهم نادرست از تعابیر تاریخی است.

چرا حضرت زهرا(س) در را باز کرد؟ تحلیل یک شبهه تاریخی

شبهه‌ای مطرح می‌شود که چرا وقتی دشمنان به خانه حضرت علی(ع)آمدند، ایشان در را باز نکردند و حضرت زهرا(س) این کار را انجام دادند؟

پاسخ این است که این اقدام،یک تدبیر الهی بود. اگر حضرت علی(ع) در را باز می‌کردند، دشمنان می‌توانستند ادعا کنند که:

· ایشان برای تعزیت آمده‌اند و علی(ع) با خشونت پاسخ داده!

· یا اینکه علی(ع) قصد بیعت داشته اما بعداً پشیمان شده! اما وقتی حضرت زهرا(س)- که محبوبیت فراوانی در میان مردم داشت - در را باز کرد، تمام نقشه‌های دشمن برای تحریف حقایق نقش بر آب شد. این حضور، افشاگری عملی بود که نشان داد غاصبان حتی به خانه دختر پیامبر نیز رحم نکرده‌اند. متأسفانه در همین هجوم بود که حضرت محسن سقط شد و صدمات جبران‌ناپذیری بر پیکر مطهر حضرت زهرا(س) وارد آمد.

تحلیل روایات گریه‌های حضرت زهرا(س): بین تاریخ و جعل

یکی از پرسش‌های مطرح شده،درباره روایاتی است که حضرت زهرا(س) را پس از رحلت پیامبر(ص) در حالی توصیف می‌کنند که گریه‌های شدید ایشان موجب آزار مردم مدینه شده است!

بررسی سندی این روایات- که در کتاب‌هایی مانند «الخصال» شیخ صدوق آمده - نشان می‌دهد که این احادیث از چند نظر مشکل دارند:

۱.مرفوعه بودن: در سند این روایات عبارت «یرفعه» به کار رفته که نشان می‌دهد راویان واسطه حذف شده‌اند و سند به امام نمی‌رسد.

۲.عدم وثاقت راوی: «محمد بن سهل البحرانی» در کتب رجالی توثیق نشده است.

این تحلیل سندی به ما می‌آموزد که باید هوشیارانه روایات تاریخی را بررسی کنیم و هر روایتی را بدون نقد سند نپذیریم.

گریه حضرت زهرا(س) بر پیامبر(ص) و مظلومیت علی(ع) قطعی است، اما این گریه‌ها نه برای آزار دیگران، بلکه بیانگر عمق مصیبت وارده بر اسلام بود.

زنان و الگوی مقاومت از سیره حضرت زهرا(س)

سیره حضرت فاطمه زهرا(س) به زنان مسلمان می‌آموزد که چگونه می‌توانند در عین حفظ حریم و کرامت زنانه، در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی حاضر شوند و از حق دفاع کنند. ایشان در اوج فشارها، با شجاعت در مسجد النبی حاضر شدند و در جمع انبوه مسلمانان به افشاگری پرداختند.

این اقدام، نمونه‌ای بی‌نظیر از «حضور آگاهانه و اثرگذار زن» در جامعه است.

به گفته شهید مطهری در کتاب «سیرة نبوی»، حضرت زهرا(س) ثابت کرد که زن می‌تواند هم محور خانواده باشد و هم پیشگام جبهه حق در جامعه. این الگو، پاسخی محکم به کسانی است که دین را مانع حضور اجتماعی زنان می‌دانند.

سکوت نخبگان؛ بزرگ‌ترین خطر در جنگ شناختی

حضرت فاطمه زهرا(س) در خطبه فدکیه به روشنی به «سکوت نخبگان» اشاره می‌کنند و آن را خیانت به حقیقت می‌دانند. ایشان خطاب به حاضران فرمودند:

«آیا شما این مسائل را نمی‌دانید؟ آری، به خوبی می‌دانید و همچون آفتاب برای شما روشن است…»

این جمله، اشاره به مسئولیت سنگین علما و نخبگان جامعه دارد که با وجود آگاهی، در برابر انحراف سکوت اختیار کردند.

امام خمینی(ره) نیز همواره بر این نکته تأکید داشتند که «سکوت در برابر ظلم، خود نوعی همکاری با ظالم است». درس همیشگی سیره فاطمی این است که نخبگان باید در بحران‌ها، پرچمدار روشنگری و افشاگری باشند.

فدک؛ نماد اقتصاد مقاومتی در سیره فاطمی

فدک تنها یک قطعه زمین نبود، بلکه نماد «استقلال مالی اهل بیت(ع)» و الگویی برای اقتصاد مقاومتی بود. این ملک که به دستور پیامبر(ص) در اختیار حضرت زهرا(س) قرار گرفت، منبع درآمدی برای تأمین نیازمندان و حفظ استقلال جامعه اسلامی بود.

به نقل از کتاب «فدک در تاریخ» شهید سید محمدباقر صدر، غصب فدک در حقیقت، قطع کردن رگ حیاتی اقتصادی بود که می‌توانست نظام اقتصادی اسلام را مستقل نگه دارد.

حضرت زهرا(س) در دفاع از فدک، در حقیقت از «اقتصاد توحیدی» دفاع می‌کرد که در برابر اقتصاد اشرافیگری و انباشت ثروت در دست حاکمان غاصب ایستادگی می‌کرد. این الگو برای جوامع اسلامی امروز نیز بسیار راهگشاست.

استدلال‌های قرآنی در خطبه فدکیه؛ الگویی برای دفاع منطقی

یکی از درخشان‌ترین ابعاد خطبه فدکیه، بهره‌گیری حضرت زهرا(س) از استدلال‌های محکم قرآنی است. ایشان در پاسخ به ادعای نادرست منع ارث بردن از پیامبر، به آیات قرآن استناد کردند و فرمودند:

«آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببری و من از پدرم ارث نبرم؟»

این استدلال، مبتنی بر آیاتی چون آیه «یُوصِیکُمُ اللَّهُ فِی أَوْلَادِکُمْ» (نساء:۱۱) است که قاعده کلی ارث را بیان می‌کند.

به گفته مفسران بزرگی مانند طبرسی در «مجمع البیان»، استدلال‌های فاطمی(س) در این خطبه، چنان محکم بود که مخالفان را در بن‌بست کامل قرار داد. این روش، الگویی ماندگار برای همه مدافعان حق است که باید با سلاح منطق و قرآن به میدان بیایند.

نقش بی‌بدیل خطبه فدکیه در تبیین ساختار حکومت اسلامی

خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) تنها یک دفاع شخصی نبود، بلکه بیانیه‌ای استراتژیک در تبیین ساختار حکومت مبتنی بر وحی بود. ایشان در این خطبه با صراحت فرمودند:

«خداوند اطاعت از ما (اهل بیت) را موجب نظم ملت و امامت ما را مایه امنیت از تفرقه قرار داد.»

این بیان، شاه‌بیتی است که اساس حکومت اسلامی را بر محور «ولایت» ترسیم می‌کند.

به استناد کتاب «الغدیر» علامه امینی، حضرت زهرا(س) در این خطبه به روشنی نشان داد که غصب خلافت، نه تنها تعدی به حق شخصی، بلکه انحراف از مسیر الهی حکومت‌داری است. این درس برای امروز ما نیز حیاتی است که مشروعیت هر نظام اسلامی باید ریشه در ولایت الهی داشته باشد.

عاشورای صبر؛ پیوند سیره فاطمی و قیام حسینی

سیره فاطمی و قیام عاشورا دو حلقه از یک زنجیره مبارزه هستند. حضرت زهرا(س) با شهادت و سکوت نکردنش، اولین سنگ بنای مبارزه با انحراف را گذاشت و فرزندش حسین(ع) با قیام جاودانه خود، این راه را به اوج رساند.

امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «همه چیز از فدک شروع شد». شهادت حضرت زهرا(س) در دفاع از ولایت، در حقیقت «اولین عاشورای تاریخ شیعه» بود.

این پیوند به ما می‌آموزد که مبارزه برای حق، مستلرم و همیشگی است و هر نسل باید پرچمدار این راه باشد. فرهنگ فاطمی-حسینی، فرهنگی است که در آن، «صبر» و «شهادت» هر دو در راه خدا ارزشمندند.

شکستن سکوت؛ اولین گام در مقابله با جنگ شناختی

یکی از حربه‌های اصلی دشمن در جنگ شناختی، ایجاد ابهام و وادار کردن جبهه حق به سکوت است. حضرت فاطمه زهرا(س) در شرایطی که حق اهل بیت(ع) غصب شده بود، سکوت را جایز ندانست و با ایراد خطبه فدکیه، پرده از انحرافات سیاسی برداشت.

ایشان در این خطبه با استدلال‌های محکم قرآنی و عقلانی، به روشنگری پرداخت و فرمود:

«آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببری و من از پدرم ارث نبرم؟»

این بیان، نمونه‌ای از افشاگری به موقع و قاطع است که به همگان می‌آموزد: در برابر هجمه‌های شناختی، باید سکوت را شکست و با منطق و استدلال، فتنه‌ها را از ابهام خارج کرد.

جنگ شناختی و الگوبرداری از سیره فاطمی در عصر حاضر

در عصر حاضر، جنگ‌ها شکل جدیدی به خود گرفته‌اند. دیگر خبری از سپاهیان و سلاح‌های متعارف نیست؛ بلکه دشمن با ابزارهای پیچیده‌ای مانند «جنگ شناختی» به میدان آمده است. هدف در این جنگ، تصرف اذهان، تغییر باورها و مهندسی تصمیم‌سازی ملت‌هاست. در چنین شرایطی، جامعه اسلامی نیازمند الگوهای عملیاتی است که بتواند در برابر این هجمه‌ها مقاومت کند.

سیره حضرت فاطمه زهرا(س) به ویژه در واقعه «خطبه فدکیه»، نمونه‌ای بی‌نظیر از مقاومت در برابر جنگ شناختی است. ایشان در این خطبه، تنها به دفاع از یک ملک شخصی نپرداختند، بلکه با استناد به آیات قرآن و سیره نبوی، پایه‌های مشروعیت حکومت وقت را به چالش کشیدند و الگویی ماندگار از «مقاومت فرهنگی و شناختی» ارائه کردند.

امروز نیز با الهام از این سیره، می‌توان در برابر پروپاگاندا و تحریف‌های دشمن ایستاد و حقانیت اسلام ناب را به نسل‌های آینده انتقال داد.

صبر فعال؛ رمز پایداری در جنگ روانی دشمن

در جنگ شناختی، دشمن می‌کوشد با ایجاد فشارهای روانی و اجتماعی، افراد را از موضع حق خود منصرف کند. حضرت فاطمه زهرا(س) در چنین شرایطی، «صبر فعال» را پیشه کرد. صبری که نه به معنای انفعال، بلکه به معنای پایداری هوشمندانه در برابر فشارها بود.

ایشان در خطبه فدکیه فرمود:

«صبر وسیله‌ای برای رسیدن به پاداش الهی است… و ما چاره‌ای جز شکیبایی ندیدیم؛ همچون کسی که خنجر بر گلوی او و نوک نیزه بر دل او نشسته باشد.»

این بیان، نشان‌دهنده عمق رنج و در عین حال، استحکام اراده ایشان است. صبر فعال، زرهی محکم در برابر فشارهای رسانه‌ای و روانی دشمن است.

مستندسازی حقایق؛ راهکاری برای مبارزه با تحریف تاریخ

هدف جنگ شناختی، تحریف تاریخ و جایگزینی روایت باطل به جای حق است.

حضرت فاطمه زهرا(س) با هوشمندی، به این ترفند دشوان پاسخ داد و با ایراد خطبه فدکیه و وصیت‌های خود، حقایق را برای نسل‌های آینده مستند کرد.

ایشان در پایان خطبه فرمود:

«آگاه باشید! من این سخنان را با آگاهی کامل از خیانت و پیمان‌شکنی شما گفتم.»

این بیان، نه تنها یک افشاگری، بلکه یک «سند تاریخی» است که راه را بر هرگونه تحریف می‌بندد. امروز نیز مسئولیت ما، حفظ و انتقال صحیح این روایت‌ها به نسل‌های آینده است.

عظمت مقام حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در نگاه رهبر انقلاب

حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) جایگاهی دارد که زبان و اندیشه‌ی ما از بیان کامل آن قاصر است. مقام معظم رهبری در سخنان خود بارها تأکید کرده‌اند که شأن این بانوی بزرگ فراتر از درک معمولی انسان‌هاست.

ایشان به روایتی معتبر اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد پس از رحلت پیامبر اکرم، جبرئیل به طور مکرر بر حضرت زهرا نازل می‌شد و ایشان را تسلی می‌داد، آرامش می‌بخشید و از جایگاه والای پیامبر در عالم برزخ خبر می‌آورد.

همچنین آینده‌ی فرزندان حضرت، از واقعه‌ی کربلا تا ظهور حضرت ولی‌عصر، برای ایشان بیان می‌شد و امیرالمؤمنین این مطالب را ثبت می‌کرد (کافی، ج ۱، ص ۴۵۸).  

این ویژگی منحصر به فرد، نشان‌دهنده‌ی عظمت بی‌مانند حضرت زهراست؛ چرا که در تاریخ تنها یک بار جبرئیل بر غیر پیامبر نازل شده و آن هم بر حضرت مریم بوده است، اما برای حضرت زهرا این نزول به صورت مکرر اتفاق افتاده است (سوره‌ی مریم، آیه‌ی ۱۷).  

رهبر انقلاب همچنین یادآور می‌شوند که قرآن کریم در موارد متعددی به مقام حضرت زهرا اشاره کرده است؛ از جمله در سوره‌ی انسان که اخلاص و خدمت بی‌منت ایشان و خانواده‌اش به نیازمندان را به عنوان الگویی جاودان معرفی می‌کند (سوره‌ی انسان، آیه‌ی ۹).

در ماجرای مباهله نیز تنها نام حضرت زهرا به عنوان «نساءنا» ذکر شده است، در حالی که زنان دیگری در اطراف پیامبر حضور داشتند (سوره‌ی آل‌عمران، آیه‌ی ۶۱). این انتخاب نشان‌دهنده‌ی جایگاه ویژه‌ی ایشان در دفاع از حق در برابر باطل است.  

پیامبر اکرم نیز در روایات معتبر، حضرت زهرا را «سیده نساء العالمین» و «سیده نساء اهل الجنة» معرفی کرده‌اند (امالی صدوق، ص ۴۷۳؛ مجلس بیست‌وششم، ص ۱۲۵).

این تعبیر نشان می‌دهد که حتی در میان زنان بزرگ تاریخ مانند ساره، آسیه، حوا و مریم، حضرت زهرا مقام برتر و سرآمد دارد.  

بنابراین، عظمت حضرت زهرا نه تنها در تاریخ اسلام بلکه در کل بشریت بی‌نظیر است. این جایگاه والا، الگویی برای همه‌ی انسان‌هاست تا در مسیر اخلاص، خدمت، ایثار و دفاع از حق گام بردارند.  

منابع 

- کلینی، محمد بن یعقوب. (بی‌تا). الکافی، ج ۱، ص ۴۵۸.  

- قرآن کریم، سوره‌ی مریم، آیه‌ی ۱۷.  

- قرآن کریم، سوره‌ی انسان، آیه‌ی ۹.  

- قرآن کریم، سوره‌ی آل‌عمران، آیه‌ی ۶۱.  

- صدوق، محمد بن علی. (بی‌تا). امالی، مجلس هفتادودوّم، ص ۴۷۳.  

- صدوق، محمد بن علی. (بی‌تا). امالی، مجلس بیست‌وششم، ص ۱۲۵.  

جایگاه حیرت‌انگیز حضرت فاطمه(س) در قیامت

 روایتی تکان‌دهنده درباره مقام حضرت فاطمه(س) در قیامت ذکر شده است. رسول خدا(ص) فرمودند:

فاطمه در قیامت می‌گوید: «خدایا از تو می‌خواهم محبان من و محبان عترتم را عذاب نکنی.»

و خداوند پاسخ می‌دهد:

«ای فاطمه! من پیش از آفرینش آسمان‌ها سوگند خورده بودم که محبان تو و محبان عترتت را به آتش نسوزانم.» 

این روایت، پشتوانه‌ای عمیق برای فرهنگ محبت اهل‌بیت است؛ محبّت، صرف احساس نیست، بلکه پیوندی اعتقادی و سلوکی است که نتیجه‌اش در قیامت آشکار می‌شود.

دردهای حضرت فاطمه نیز با عباراتی جان‌سوز یاد شده:

«فاطمه همیشه با سر باندپیچی شده بود؛ جسمی نحیف داشت و ستون وجودش شکسته بود.» 

این رنج‌های عظیم، با آن مقام عظیم پیوند دارد؛ گویی هر ضربه‌ای بر پهلوی زهرا، نوری در عالم قیامت می‌افروزد

الگوی بی‌بدیل زندگی: چگونه مثل حضرت فاطمه (س) همسر و مادر موفقی باشیم؟

در دنیای امروز که مدل‌های متضاد زندگی، ذهن و روح انسان‌ها را احاطه کرده، یافتن الگویی کامل که پاسخگوی تمام نیازهای مادی و معنوی باشد، به یک ضرورت تبدیل شده است. حضرت فاطمه زهرا (س) تنها الگویی است که در یک کلام، “انسان کامل” است و سبک زندگی ایشان، چراغ راهی برای تمامی اعصار، به ویژه جامعه پیچیده امروز ماست.

۱. الگوی مدیریت خانه و همسرداری زندگی مشترک حضرت زهرا(س) و امام علی (ع)

نمونه بی‌نظیری از یک مشارکت فعال و مبتنی بر احترام متقابل است.

· تقسیم کار عادلانه: نقل است که کارهای خانه بین ایشان و امیرالمؤمنین (ع) تقسیم شده بود. پیامبر اکرم (ص) وقتی از این تقسیم کار مطلع شدند، آن را تأیید کردند. این موضوع، الگویی مدرن برای مدیریت مشترک خانه است که در آن زن و شوهر، شریک یکدیگرند.

· قدردانی بی‌حد امام علی (ع): امام علی (ع) همواره از فاطمه (س) به نیکی یاد می‌کرد و می‌فرمود: «به خدا سوگند، هرگز او را به خشم نیاوردم و او نیز هیچ گاه مرا نرنجاند.» این سخن، نشان از ارتباط عاطفی عمیق و احترام متقابل در کانون خانواده فاطمی دارد.

۲. الگوی تربیت فرزند

پرورش دهنده امامان معصوم تربیت فرزندانی مانند امام حسن مجتبی(ع)، امام حسین (ع)، حضرت زینب (س) و ام کلثوم (س)، بزرگ‌ترین سند صلاحیت ایشان در امر تربیت است. ایشان:

· محبت بی‌قید و شرط: نسبت به فرزندان خود محبت فراوانی داشتند، اما این محبت، هرگز به لوس کردن و تربیت ناصحیح منجر نمی‌شد.

· آموزش مفاهیم بلند در قالب بازی: همانند بازی “پرش از پشت” با پدر بزرگوارشان که درس آمادگی برای جهاد بود.

· تربیت عاطفه و شجاعت: در کنار محبت عمیق، روحیه استقامت، شجاعت و دفاع از حق را در جان فرزندان خود می‌دمیدند. شخصیت حضرت زینب (س) در کربلا، تجلی همین تربیت است.

۳. الگوی عبادت و معنویت

در دل زندگی حضرت زهرا(س) نشان دادند که می‌توان در اوج مشغله‌های زندگی خانوادگی، به اوج قرب الهی رسید.

· نماز و مناجات: عبادت ایشان چنان بود که از خوف خدا نفس‌شان به شماره می‌افتاد. پاهای مبارکشان از ایستادن طولانی در نماز ورم می‌کرد.

· تسبیحات حضرت زهرا (س): این ذکر powerful که پس از هر نماز و قبل از خواب توصیه شده، نشان می‌دهد که عبادت تنها به نماز محدود نیست، بلکه با ذکرهای کوتاه و پرمحتوا می‌توان در تمام لحظات زندگی، با خدا همراه بود.

۴. الگوی مسئولیت‌پذیری اجتماعی و دفاع از حق

ایشان یک زن منزوی نبودند.هنگامی که پای دفاع از حریم ولایت و اسلام به میان آمد، چنان قاطع و استوار ایستادند که تاریخ هرگز فراموش نخواهد کرد.

· خطبه فدکیه: ایراد خطبه‌ای آتشین و مستدل در مسجد پیامبر (ص) در حضور مهاجرین و انصار، نشان از شجاعت، آگاهی سیاسی و فقاهت بی‌نظیر ایشان دارد.

· دفاع از حریم امامت: تمام تلاش خود را به کار بستند تا مانع انحراف مسیر خلافت پس از پیامبر (ص) شوند و حق مسلم امام علی (ع) را گوشزد کنند.

۵. الگوی ساده‌زیستی و قناعت با وجود اینکه ایشان دختر پیامبر خدا بودند

زندگی‌ای ساده و به دور از هرگونه تشریفات داشتند. آسیاب کردن گندم با دستان خود، انجام کارهای خانه و قناعت در امور مادی، درس بزرگی برای جامعه مصرفی امروز است که سعادت را در ثروت و تجملات می‌داند.

سخن پایانی حضرت فاطمه زهرا(س) به ما می‌آموزد که یک زن می‌تواند در یک زمان، همسر و مادری نمونه، عابدی شب‌زنده‌دار، و مجاهدی سیاستمدار باشد. ایشان نشان دادند که تعالی معنوی و مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی نه تنها منافاتی با هم ندارند، که هر یک، دیگری را تکمیل می‌کند. در دنیای امروز، “سبک زندگی فاطمی” تنها الگویی است که می‌تواند سعادت دنیا و آخرت را برای بشر به ارمغان آورد.

فدک؛ نماد مظلومیت: تحلیل سیاسی-اجتماعی ماجرای فدک و خطبه آتشین حضرت زهرا (س)

در تاریخ صدر اسلام، برخی وقایع به ظاهر کوچک، چنان ابعاد عمیق سیاسی و اعتقادی دارند که کل تاریخ پس از خود را تحت تأثیر قرار می‌دهند. ماجرای فدک یکی از این وقایع سرنوشت‌ساز است. این ماجرا تنها درباره یک قطعه زمین نبود، بلکه نماد غصب حق مسلم اهل بیت (ع) و پرچم مبارزه برای احقاق حق بود. کتاب «دفع و رفع» به تحلیل این واقعه کلیدی می‌پردازد.

۱. فدک چیست و چگونه به حضرت زهرا (س) رسید؟

فدک،دهکده‌ای حاصلخیز در نزدیکی خیبر بود که بدون جنگ و درگیری، توسط یهودیان ساکن آن به پیامبر اکرم (ص) تسلیم شد. بر اساس آیات قرآن (سوره حشر، آیه ۶ و ۷)، این نوع اموال، ویژه شخص پیامبر (ص) است. ایشان نیز در طول حیات خود، فدک را به دختر گرامیشان حضرت فاطمه زهرا (س) بخشیدند (هبه کردند). این موضوع در منابع متعدد تاریخی نقل شده است.

۲. چرا فدک از حضرت زهرا (س) گرفته شد؟

پس از رحلت پیامبر(ص)، دستگاه خلافت نوپا با این ادعا که “پیامبران ارث نمی‌گذارند و اموال آنها به بیت‌المال بازمی‌گردد"، فدک را از تصرف حضرت زهرا (س) خارج کرد. این در حالی بود که:

· این ادعا مستقیماً با قرآن در تضاد بود: خداوند در آیات متعددی از ارث بردن حضرت سلیمان از حضرت داوود و حضرت یحیی از حضرت زکریا سخن گفته است.

· حضرت زهرا (س) با استناد به قرآن پاسخ دادند: ایشان در خطبه خود فرمودند: «پدرم پیامبر خدا مرا از فدک آگاه ساخت و آیاتی از قرآن را تلاوت کردند که ثابت می‌کند ارث در شریعت اسلام وجود دارد.»

۳. تحلیل سیاسی ماجرای فدک؛ هدف واقعی چه بود؟

غصب فدک هرگز یک اقدام اقتصادی ساده نبود.این عمل، اهداف سیاسی عمیقی را دنبال می‌کرد:

· قطع شریان اقتصادی اهل بیت (ع): فدک منبع درآمد مهمی برای خاندان پیامبر (ص) بود. با گرفتن آن، پایگاه اقتصادی و در نتیجه نفوذ اجتماعی امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) به شدت تضعیف می‌شد.

· تضعیف مشروعیت امامت: گرفتن فدک از وارث مستقیم پیامبر (ص)، در واقع نوعی بی‌اعتبار کردن جایگاه اهل بیت (ع) در نزد مردم بود. این کار پیامی واضح داشت: “آنها حتی حق خود را نیز نمی‌توانند بگیرند، پس چگونه می‌خواهند بر امت اسلامی حکومت کنند؟”

· آزمایشی برای جامعه: غاصبان می‌خواستند ببینند که مردم و بزرگان صحابه در برابر غصب حق واضح دختر پیامبر (ص) چه واکنشی نشان می‌دهند. سکوت جامعه در برابر این ظلم، راه را برای اقدامات بعدی هموار کرد.

۴. خطبه فدکیه؛ بیانیه سیاسی-اعتقادی حضرت زهرا (س)

حضرت زهرا(س) در برابر این ظلم بزرگ سکوت نکردند. ایشان با وجود بیماری و غم فراق پدر، به مسجد النبی رفتند و در جمع انبوه مهاجر و انصار، خطبه‌ای تاریخی ایراد کردند که به “خطبه فدکیه” معروف است. در این خطبه، ایشان:

· به توحید، نبوت و معاد استدلال کردند.

· جایگاه رفیع پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) را بیان نمودند.

· با استناد به آیات قرآن، ادعای دروغین غاصبان را باطل کردند.

· از مظلومیت خود و همسرشان علی (ع) سخن گفتند. این خطبه،تنها یک دفاع شخصی نبود، بلکه اعلامیه‌ای سیاسی بود که پایه‌های مشروعیت خلافت وقت را به لرزه درآورد.

۵. درس‌های ماجرای فدک برای امروز ما

· فدک فقط یک زمین نبود: فدک امروز نماد تمام حقوقی است که از مظلومان غصب می‌شود. دفاع از آرمان‌های حضرت زهرا (س)، یعنی دفاع از حق در برابر باطل در همه عصرها.

· وظیفه ما در برابر ظلم: سکوت در برابر ظلم، حتی اگر به نفع ما نباشد، همان‌گونه که حضرت زهرا (س) برای حقی که مال خودشان بود سکوت نکردند.

· آگاهی سیاسی-دینی: حضرت زهرا (س) به ما آموختند که یک مسلمان باید به اندازه‌ای از معارف دینی آگاه باشد که بتواند در برابر انحرافات، از حق دفاع کند.

سخن پایانی ماجرای فدک،درسی همیشگی از ظلم‌ستیزی، شجاعت و دفاع از حق است. حضرت زهرا (س) نشان دادند که گاهی یک قطعه زمین، می‌تواند به نمادی ابدی برای تشخیص حق از باطل تبدیل شود. مطالعه عمیق این واقعه، کلیدی برای درک علت اصلی مظلومیت اهل بیت (ع) و وظیفه ما در قبال آنان است.

حضرت فاطمه زهرا (س): بانوی برتر جهان هستی از نگاه قرآن و حدیث

در میان زنان تاریخ، نامی می‌درخشد که نه تنها اسوه زنان که الگوی تمامی بشریت است: حضرت فاطمه زهرا (س). اما سؤال اینجاست که جایگاه واقعی این بانوی بزرگ در اسلام چیست و چرا منابع معتبر شیعه و سنی، او را «سیده زنان جهان از اولین تا آخرین» می‌خوانند؟

کتاب «دفع و رفع» با استناد به متقن‌ترین دلایل قرآنی و روایی، به شکلی روشن و مستدل به تبیین این مقام بی‌نظیر پرداخته است. در این نوشتار، با هم نگاهی می‌اندازیم به گوشه‌ای از این جایگاه رفیع.

۱. برتری بر همه زنان عالم؛ یک ادعای بی‌پشتوانه نیست پیامبر اکرم(ص) در حدیثی مشهور فرمودند: «أما مریم فکانت سیدة نساء عالمها، و أما فاطمة فهی سیدة نساء العالمین من الاولین و الآخرین»؛ «مریم بانوی زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوی زنان جهانیان از اولین تا آخرین است». این حدیث به وضوح نشان می‌دهد که مقام حضرت زهرا(س) محدود به یک عصر و زمانه نیست، بلکه ایشان سرآمد تمام زنان در طول تاریخ بشریت هستند.

۲. آیه تطهیر؛ سند پاکی و عصمت خداوند متعال در آیه مشهور«تطهیر» می‌فرماید: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» (احزاب: ۳۳). به اتفاق مفسران شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت،این آیه در شأن «پنج تن آل عبا»؛ یعنی پیامبر (ص)، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم السلام) نازل شده است. این آیه دلیل محکمی بر عصمت و طهارت ذاتی حضرت زهرا (س) از هر گونه پلیدی است.

۳. فاطمه (س)، پاره تن پیامبر (ص) یکی از معروف‌ترین احادیث منقول از پیامبر(ص) که در منابع معتبر شیعه و سنی آمده، این جمله است: «فاطمة بضعة منی، من آذاها فقد آذانی»؛ «فاطمه پاره تن من است، هر کس او را بیازارد، مرا آزرده است». این حدیث تنها بیان یک رابطه عاطفی نیست،بلکه نشان‌دهنده پیوند ناگسستنی وجودی ایشان با پیامبر است. کتاب «دفع و رفع» با استدلال عقلی توضیح می‌دهد که رضا و غضب چنین انسانی، که کاملاً به خداوند متصل است، همان رضا و غضب الهی است و این، خود دلیل بزرگی بر عصمت ایشان است.

۴. برتری‌ای برخاسته از ایمان و عمل نکته بسیار مهم این است که این مقام والا،تنها به دلیل انتساب فاطمه (س) به پیامبر (ص) نیست. بلکه این جایگاه، حاصل ایمان خالص، یقین کامل، عبادت پیگیر و تقوای بی‌نظیر خود ایشان است. روایات بسیاری از شب‌زنده‌داری‌ها، عبادت‌های طولانی و اشک‌های شبانه این بنده مخلص خدا حکایت دارند. ایشان مصداق کامل «عبد صالح» بودند.

سخن پایانی شناخت حضرت فاطمه زهرا(س)، تنها شناخت یک شخصیت تاریخی نیست؛ بلکه کلید شناخت جایگاه واقعی زن در نظام خلقت و شناخت اسوه‌ای کامل برای همه انسان‌ها، اعم از زن و مرد، است. ازدواج و زندگی ساده اما پربرکت ایشان با امام علی (ع)، تربیت فرزندانی مانند امامان معصوم، و دفاع جانانه از حریم ولایت، هر کدام درس‌هایی بزرگ و راهنمایی برای زندگی امروز ماست.

الگوهای نقش‌آفرینی زن در تربیت نسل منتظر

زن مسلمان در سایه قرآن و عترت، در دو نقش مستقیم و غیرمستقیم به ایفای مسئولیت می‌پردازد. نقش مستقیم، حضور فعال در عرصه اجتماعی برای اصلاحگری است، همچون حضرت زهرا (س) که با خطابه‌های آتشین خود در مسجد مدینه، از حریم ولایت دفاع کرد، و حضرت زینب (س) که با رساندن پیام عاشورا، نقش سفیر نهضت حسینی را ایفا نمود.

نقش غیرمستقیم، تربیت مردان تحول‌آفرین در خانه است. در این مقام، مادران با مراقبت از لحظه‌های تربیت - از شیر دادن با وضو تا تعلیم ایمان - سربازان امام عصر (عج) را می‌پرورانند. همان‌گونه که مادر شیخ انصاری با مراقبت‌های معنوی، فرزندی عالم و مجاهد تربیت کرد.

همسران با حمایت عاطفی و معنوی، مشوق همسران در مسیر جهاد می‌شوند. حضرت خدیجه (س) با سرمایه‌گذاری مادی و معنوی خود، پشتیبان پیامبر (ص) در سخت‌ترین شرایط بود، و همسران شهدا در دوران معاصر، ادامه‌دهنده همین راه هستند.

در مقام خواهری، حضرت زینب (س) با عنوان “شریکه الحسین” الگویی بی‌نظیر ارائه داد، و در مقام دختری، حضرت زهرا (س) با دفاع از پیامبر (ص) به “ام ابیها” ملقب گردید.

این الگوها در سیره بانوان بزرگ اسلام تجلی یافته و امروز نیز زنان انقلابی با الگوگیری از آنان، در حال تربیت نسل منتظر و زمینه‌سازی برای ظهور هستند. بر اساس روایات، حضور بیش از پنجاه زن در بین اصحاب امام عصر (عج) گواه اهمیت نقش زن در تشکیل حکومت جهانی مهدوی است.

زن، معمار سربازان الهی: از هاجر تا زینب، پاسداران مکتب ولایت

از هاجر تا مریم، از خدیجه تا زینب؛ تاریخ گواه است که پشت هر قهرمان و هر نهضت الهی، زنی ایستاده است که با ایمان، فداکاری و تربیت خود، سربازان جبهه حق را پرورانده است.

در نقش مادر، زن با شیر پاک و نگاه پاک‌تر، بنیان شخصیت فرزند را می‌سازد. همان‌گونه که مادر موسی(ع) با ایمان و درایت خود، نجات‌بخش قوم بنی‌اسرائیل شد و حضرت فاطمه زهرا(س) با تربیت فرزندانی چون امام حسین(ع)، چراغ راه عاشورا را برافروخت.

در نقش همسر، زن پشتیبان و مشوقی بی‌بدیل است. حضرت خدیجه(س) با فداکاری تمام دارایی خود، سنگ بنای نهضت پیامبر(ص) را استوار کرد و همسران شهیدان همیشه مشعل‌دار راه ایثارگران بوده‌اند.

در نقش دختر و خواهر، زن حامی حریم ولایت است. حضرت زهرا(س) با دفاع از حریم امامت، “ام ابیها” لقب گرفت و حضرت زینب(س) با رساندن پیام عاشورا، “شریکه الحسین” نامیده شد.

به راستی که “الجَنَّهُ تحتَ أَقْدامِ الأَمْهَاتِ” - بهشت زیر پای مادران است و تمدن اسلامی، مدیون تربیت زنانی است که مردان تاریخ‌ساز را به میدان فرستادند. از مادران شهیدان امروز گرفته تا همسران مجاهدان راه حق، همه و همه ادامه‌دهندگان راه همان زنان اسوه‌ای هستند که تاریخ، عظمت آنان را در لوح خود ثبت کرده است.

نقش بی‌بدیل زن در تربیت سربازان جبهه حق: از قرآن تا عاشورا

در متون دینی، زن نه تنها مکمل وجود مرد، که خود به تنهایی نقش‌آفرین اصلی در عرصه تاریخ‌سازی و تمدن‌آفرینی است. قرآن کریم با اشاره به شخصیت‌هایی چون حضرت مریم، حضرت آسیه و هاجر، نقش بی‌بدیل زن را در تربیت پیامبران و قهرمانان الهی به تصویر می‌کشد.

نقش مادرانه در تربیت سربازان حق، جایگاهی بی‌نظیر دارد. چنانکه قرآن از مادر موسی(ع) یاد می‌کند که با ایمان و تدبیر خود، زمینه‌ساز نجات بنی‌اسرائیل شد. همچنین حضرت فاطمه زهرا(س) با تربیت فرزندانی چون امام حسین(ع)، سربازان جبهه عاشورا را پرورش داد و تمدن عاشورایی را بنیان نهاد.

این نقش گاه به صورت مستقیم و در صحنه اجتماعی ـ همچون خطبه آتشین حضرت زهرا(س) در دفاع از ولایت ـ و گاه به صورت غیرمستقیم و در قالب مادر، همسر، دختر یا خواهر ـ مانند نقش حضرت زینب(س) در قیام عاشورا ـ ظهور می‌یابد.

در جایگاه همسری، نمونه‌های درخشانی چون حضرت خدیجه(س) وجود دارند که با فداکاری تمام دارایی خود، پشتیبان پیامبر(ص) در تبلیغ اسلام بودند. در مقام خواهری، حضرت زینب(س) با عنوان “شریکه الحسین” شناخته می‌شوند که ندای عاشورا را به گوش جهانیان رساند.

بر اساس روایات، حتی در حکومت جهانی امام عصر(عج) نیز بیش از پنجاه زن در زمره یاران خاص حضرت خواهند بود که گواهی است بر نقش محوری زن در تربیت سربازان جبهه حق.

در واقع، زن با معماری شخصیت مردان تاریخ‌ساز، سربازان جبهه حق را پرورش می‌دهد؛ همانگونه که به تعبیر روایت: “الجَنَّهُ تحتَ أَقْدامِ الأَمْهَاتِ” - بهشت زیر پای مادران است.

فاطمیه؛ مدرسه‌ی صدق، صبر و ولایت در میدان جهاد تبیین

🔰 حق‌گویی با صدق، یک جمله از خطبه فدکیه

📜 جمله اصلی: «فجعل الله الإيمان تطهيراً لكم من الشرك»  

ایمان، یعنی پاک شدن از آلودگی شرک و وابستگی به غیر خدا.

وقتی ایمان را به‌عنوان طهارت معرفی می‌کنیم، نسل امروز بهتر می‌فهمد که ایمان فقط یک باور نیست، بلکه یک سبک زندگی پاک است.

🔰 مقاومت در روایت، پاسخ به یک تحریف رایج

📉 تحریف رایج: فاطمه زهرا(س) فقط یک زن مظلوم بود که سکوت کرد و کنار کشید.

📈 پاسخ اصلاحی

حضرت زهرا(س) نه‌تنها سکوت نکرد، بلکه با خطبه فدکیه، با حضور در مسجد، با گریه‌های سیاسی، و با وصیت به دفن شبانه، یک قیام تمام‌عیار علیه تحریف و انحراف را رقم زد. سکوت او، فریاد تاریخ بود؛ و مظلومیتش، سند مقاومت.  

جهاد تبیین یعنی روایت درست از تاریخ؛ یعنی بازگرداندن حقیقت به متن جامعه.

🔰 صبر فعال، سه رفتار عجولانه و تصمیم صبورانه

1. ❌ عجله در پاسخ‌دادن به نقدها  

✅ تصمیم صبورانه: ابتدا تأمل، سپس پاسخ با آرامش و استدلال

2. ❌ ناامیدی از نتیجه تلاش‌های فرهنگی  

✅ تصمیم صبورانه: استمرار در کار، حتی با مخاطب اندک؛ چون اثرات بلندمدت مهم‌ترند

3. ❌ واکنش تند به شایعات فضای مجازی  

✅ تصمیم صبورانه: بررسی منبع، تحلیل محتوا، و پاسخ محترمانه و مستند

صبر فاطمی، یعنی ایستادن با حکمت؛ نه عقب‌نشینی از میدان.

🔰 دفاع از ولایت، کاربردی‌ترین پیام فاطمیه

📜 آیه:  

«إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ…» (مائده/۵۵)

📣 پیام فاطمیه 

ولایت، فقط یک اصل اعتقادی نیست؛ بلکه محور هویت مؤمن است. دفاع از ولایت یعنی دفاع از عدالت، از حقیقت، از اسلام ناب. هر مؤمن، افسر جنگ نرم است؛ و هر پست، هر سخن، هر روشنگری، سنگری در این میدان.

راز دفن شبانه حضرت زهرا(س)؛ صدای اعتراضی که تاریخ را بیدار نگه داشت

🖤 حضرت زهرا(سلام الله علیها) خواست نارضایتی خود از مردم، (به ویژه خلفا) را اعلام نموده و افكار عمومی را در طول تاریخ به این نكته جلب كند كه :

🔴دختر پیامبر از آن ها راضی نبوده که اجازه حضور در مراسم تشییع و کفن و دفن را نداده تا آنها تاریخ را تحریف نکنند که خاندان رسول الله از آنها راضی بوده اند!

✍بلکه مردم بدانند دستگاه حكومت نسبت به خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله) ستم روا داشته است. هم چنین از این طریق، مظلومیت حضرت علی، غصب خلافت او و غصب فدك فهمیده شود.

اسامی نه‌گانه حضرت زهرا(س) نزد خداوند | نگاهی به حدیث امام صادق(ع) در علل الشرایع

در مسیر شناخت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، هر حدیثی از اهل بیت علیهم‌السلام، چراغی است برای دل‌های مشتاق و راهی است برای جان‌های جویای حقیقت. یکی از روایات نورانی درباره مقام آن حضرت، در کتاب علل الشرایع اثر شیخ صدوق (رحمة‌الله‌علیه) آمده است:

 🔰 نُه نام آسمانی حضرت زهرا(س)

امام صادق علیه‌السلام در این روایت می‌فرمایند:

«لِفَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلَامُ تِسْعَةُ أَسْمَاءٍ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: فَاطِمَةُ، وَ الصِّدِّيقَةُ، وَ الْمُبَارَكَةُ، وَ الطَّاهِرَةُ، وَ الزَّكِيَّةُ، وَ الرَّاضِيَةُ، وَ الْمَرْضِيَّةُ، وَ الْمُحَدَّثَةُ، وَ الزَّهْرَاءُ»

این اسامی، هر یک حامل معنایی ژرف و نشانه‌ای از مقام معنوی و اخلاقی آن حضرت است. از «صدیقه» که نشان صداقت مطلق است، تا «زهراء» که نماد نورانیت و درخشندگی روحی است.

🔰 تفسیر نام «فاطمه»

در ادامه، امام صادق(ع) به تفسیر نام «فاطمه» می‌پردازند: «فُطِمَتْ مِنَ الشَّرِّ» از شر و بدی جدا شده است.

این تعبیر، نشان می‌دهد که حضرت زهرا(س) در طهارت و عصمت، به مرتبه‌ای رسیده که هیچ آلودگی اخلاقی یا معنوی به ساحت او راه ندارد. او از شرّ فطری و اختیاری، به‌طور کامل فاصله دارد.

🔰 هم‌کفو بودن امیرالمؤمنین(ع)

در پایان روایت، امام صادق(ع) به نکته‌ای مهم درباره ازدواج حضرت زهرا(س) اشاره می‌کنند:

«لَوْ لَا أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ تَزَوَّجَهَا، مَا كَانَ لَهَا كُفْءٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ، آدَمُ فَمَنْ دُونَهُ»  اگر امیرالمؤمنین(ع) با فاطمه(س) ازدواج نمی‌کرد، هیچ‌کس از آدم تا قیامت، هم‌کفو او نبود.

این جمله، اوج عظمت حضرت زهرا(س) را نشان می‌دهد؛ که تنها کسی که می‌توانست همسر او باشد، علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بود؛ کسی که خود در قله ایمان، علم، و ولایت قرار دارد.

این حدیث شریف، تصویری جامع از مقام حضرت زهرا(س) نزد خداوند ارائه می‌دهد. نُه نام آسمانی، تفسیر معنوی «فاطمه»، و جایگاه بی‌نظیر او در نظام خلقت، همگی نشان می‌دهند که شناخت فاطمه زهرا(س)، شناخت حقیقت بندگی، طهارت، و نورانیت است. باشد که با تأمل در این اسامی و معانی، دل‌های ما به نور فاطمی روشن گردد.

شیعه واقعی از نگاه حضرت زهرا(س) | محبت، اطاعت و تطهیر در مسیر ولایت

در میان آموزه‌های نورانی اهل بیت علیهم‌السلام، یکی از عمیق‌ترین مفاهیم، حقیقت شیعه بودن است. آیا صرف محبت کافی است؟ آیا ادعای ولایت، انسان را از عذاب الهی مصون می‌دارد؟ در حدیثی ژرف از حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، نقل‌شده در «التفسير المنسوب إلى الإمام العسکري عليه السلام، ج ۱، ص ۳۰۸»، پاسخ‌هایی روشن به این پرسش‌ها داده شده است.

🔰 پرسشی از عمق جان

مردی با نگرانی از همسرش خواست تا از حضرت زهرا(س) بپرسد:«آیا من از شیعیان شما هستم؟»  

حضرت در پاسخ فرمودند: «اگر به دستورات ما عمل می‌کنی و از آنچه نهی کرده‌ایم اجتناب می‌نمایی، از شیعیان ما هستی؛ پاسخ، معیار شیعه بودن را از ادعا به عمل منتقل می‌کند. شیعه واقعی کسی است که در رفتار، مطیع اهل بیت باشد.

🔰 اضطراب مرد و پاسخ رحمت‌آمیز حضرت زهرا(س)

مرد با شنیدن پاسخ حضرت، نگران شد و گفت:«وای بر من! کیست که از گناهان جدا باشد؟ پس من همیشه در جهنم خواهم ماند!»  

حضرت زهرا(س) در پاسخ، حقیقتی لطیف و امیدبخش را بیان کردند: «شیعیان ما از برترین اهل بهشت‌اند. اما دوستداران ما، اگرچه از شیعیان واقعی نیستند، به خاطر محبت و ولایت، عاقبت بهشتی خواهند شد؛ البته پس از تطهیر از گناهان.»

🔰 تطهیر؛ شرط ورود به بهشت

حضرت زهرا(س) مسیر تطهیر را چنین ترسیم می‌کنند:

- در دنیا: با بلاها و مصیبت‌ها  

- در برزخ و قیامت: با سختی‌های عرصات و شدائد  

- در جهنم: در طبقه بالای آن، نه قعر، تا پاک شوند  

و در نهایت، به خاطر محبت اهل بیت، از جهنم نجات می‌یابند و به محضر نورانی آنان منتقل می‌شوند.

✅ نکتهٔ کاربردی امروز

در عصر جنگ ترکیبی، که ایمان را به احساس تقلیل داده‌اند، این حدیث یادآور می‌شود که محبت اهل بیت، اگر با عمل همراه نباشد، شیعه بودن را کامل نمی‌کند. اما همین محبت، اگر صادقانه باشد، انسان را از سقوط نهایی نجات خواهد داد؛ به شرط آن‌که مسیر تطهیر را بپذیرد.

نتیجه‌گیری

حضرت زهرا(س)، در این حدیث، مرز میان «شیعه واقعی» و «محب اهل بیت» را روشن می‌سازند. شیعه واقعی، مطیع است؛ محب، نجات‌یافته است، اما پس از تطهیر. این کلام، هم هشدار است و هم بشارت؛ هم معیار است و هم امید. باشد که با محبت، اطاعت را بیامیزیم و با ولایت، پاکی را طلب کنیم؛ تا در محضر اهل بیت، جایگاهی پاک و پایدار داشته باشیم.

📚 منبع حدیث:  

التفسير المنسوب إلى الإمام العسکري عليه السلام، ج ۱، ص ۳۰۸

فاطمه زهرا(س)؛ صدیقه‌ای در میدان بندگی، مجاهدت و مسئولیت اجتماعی

در روزگاری که بندگی خدا با هیاهوی دنیا و فشارهای رسانه‌ای به حاشیه رانده می‌شود، بازخوانی زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، نوری است برای دل‌های تاریک و راهی است برای جان‌های خسته. رهبر معظم انقلاب اسلامی، در بیاناتی ژرف، ابعاد گوناگون شخصیت آن بانوی بی‌نظیر را ترسیم کرده‌اند؛ از بندگی صادقانه تا مجاهدت اجتماعی، از انفاق در تنگدستی تا همسری نمونه.

در این نوشتار، پنج آیینه از زندگی فاطمی را مرور می‌کنیم؛ تا شاید جرعه‌ای از صداقت، کرامت و مسئولیت‌پذیری آن حضرت، راه امروزمان را روشن‌تر سازد.

🔰 بندگی صادقانه خدا

رهبر انقلاب می‌فرمایند:«اگر بندگی خدا در فاطمه زهرا(س) نبود، او صدیقه کبری نبود… صدیق کسی است که آنچه را می‌اندیشد و می‌گوید، صادقانه در عمل آن را نشان دهد» (۱۳۸۴/۰۵/۰۵)

فاطمه زهرا(س) صدیقه کبری است؛ یعنی برترین زن صادق. بندگی او، نه شعاری زبانی، بلکه حقیقتی جاری در زندگی بود. صداقت در بندگی، معیار ارزش انسان است؛ و حضرت زهرا(س) در اوج این صداقت زیست.

🔰 توجه به فقرا و محرومان

در بیانی دیگر، رهبر انقلاب از انفاق فاطمی چنین یاد می‌کنند: «آن بزرگوار برای خاطر گرسنگان، نان را از گلوی خود و عزیزانش برید و به آن فقیر داد؛ نه یک روز، نه دو روز؛ سه روز!» (۱۳۷۰/۱۰/۰۵)

این انفاق، نه از سر رفاه، بلکه از دل فقر بود؛ و همین است که آن را عزتمندانه می‌سازد. حضرت زهرا(س) با عمل خود نشان داد که کرامت، از دارایی نمی‌جوشد، بلکه از ایمان می‌جوشد.

🔰 مجاهدت در راه اسلام

لقب «ام‌ابیها» تنها یک تعبیر عاطفی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از مجاهدت و خدمت است. رهبر انقلاب می‌فرمایند: «در دوران شعب ابی‌طالب، آن هنگام که مادرش خدیجه از دنیا رفت… فاطمه زهرا(س) با دست‌های کوچک خود غبار محنت را از چهره پیامبر زدود» (۱۳۷۳/۰۹/۰۳)

این مجاهدت، از کودکی آغاز شد و تا آخرین لحظه ادامه یافت. فاطمه(س) در کنار پدر، در کنار همسر، و در کنار حق ایستاد؛ بی‌ادعا، اما پراثر.

🔰 درک مسئولیت مهم در قبال جامعه اسلامی

رهبر انقلاب در تحلیلی دقیق از زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س) می‌فرمایند: در نه سال زندگی مشترک، حدود شصت جنگ اتفاق افتاده… او خانمی است که در خانه نشسته و شوهرش مرتب در جبهه است… در حالی که دختر پیامبر است، یک نوع احساس مسئولیت هم می‌کند. (۱۳۷۷/۰۲/۰۷)

این یعنی زن مسلمان، حتی در خانه، می‌تواند ستون جبهه باشد. فاطمه(س) با مدیریت خانه، تربیت فرزند، و پشتیبانی از جهاد، مسئولیت اجتماعی خود را به‌خوبی ایفا کرد.

🔰 همسری نمونه در درون خانه

امیرالمؤمنین(ع) درباره حضرت زهرا(س) فرمود: «ما اغضبنی و لا خرج من امری.» (۱۳۷۱/۰۹/۲۵)

با آن عظمت و جلالت، فاطمه زهرا(س) در خانه، همسری نمونه بود؛ نه از سر ضعف، بلکه از سر بصیرت. او می‌دانست که آرامش خانه، مقدمه‌ای برای جهاد بیرون است.

حضرت فاطمه زهرا(س)، در بندگی، صداقت را معنا کرد؛ در انفاق، کرامت را آفرید؛ در مجاهدت، ایستادگی را آموخت؛ و در خانه، مسئولیت را به کمال رساند. این بانوی بی‌نظیر، الگویی است برای زن مسلمان امروز؛ در عصر جنگ ترکیبی، در میدان جهاد تبیین، و در خانه‌های مقاوم.

باشد که این آیینه‌ها، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

روشنای بی‌نشان؛ درس‌های فاطمی برای روزگار جنگ ترکیبی

در روزگاری که تنگی معیشت و تاریکی رسانه‌ها، روح جامعه را در محاصره گرفته‌اند، بازگشت به نور فاطمی، نه‌تنها یک انتخاب معنوی، بلکه یک راهبرد تمدنی است. حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، بانویی است که از اندکِ خانه، کرامتِ بی‌کران می‌آفریند و در میانه‌ی هیاهو و هراس، با تنِ ناتوان، عزمِ استوار می‌نماید.

در این نوشتار، با تکیه بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، دو آیینه از نور فاطمی را مرور می‌کنیم؛ تا روشنای بی‌نشان، راه امروزمان را روشن‌تر سازد.

🔰 انفاق عزتمندانه در عین تنگدستی

رهبر انقلاب در بیانی تاریخی، از صحنه‌ای در زندگی حضرت زهرا(س) یاد می‌کنند:«وقتی پیغمبر(ص) پیرمرد مستمندی را به در خانه امیرالمؤمنین(ع) فرستاد… فاطمه زهرا(س) تخته پوستی را که حسن و حسین(ع) روی آن می‌خوابیدند و چیزی جز آن نداشت، به سائل داد و گفت: ببر بفروش و از پول آن استفاده کن!» (بیانات در دیدار بانوان، ۱۳۷۱/۰۹/۲۵)

این بخشش، نه از سر زیادی اموال، بلکه از عمق ایمان بود. فاطمه(س) زیرانداز بچه‌هایش را بخشید؛ یعنی انفاقی عزتمندانه، برخاسته از یقین و کرامت.

✅ نکتهٔ کاربردی امروز

در جنگ ترکیبی، دشمن با «احساس فقر» و «انزوا» جامعه را می‌زند. درس فاطمی یعنی: کوچک‌ترین کمک مالی، زمانی یا معنوی، چه برای همسایه، چه برای مقاومت، به اندازه خودش عملیات شکست محاصره روانی است. انفاق امروز فقط پول نیست؛ امید دادن، کار افتخاری، نشر حقیقت هم انفاق است.

🔰 قیام تنها در میدان طوفان

رهبر انقلاب در بیانی دیگر، از قیام فاطمی چنین می‌گویند:«مگر نمی‌گوییم که با حال ناتوانی به مسجد رفت، تا حقی را احقاق کند؟… مگر نمی‌گوییم که یک‌تنه در مقابل جامعه بزرگ زمان خود ایستاد؟» (بیانات در دیدار بانوان، ۱۳۷۰/۱۰/۰۵)

حضرت زهرا(س) با بدنی رنجور، اما روحی استوار، در میدان طوفان ایستاد. معیار او، حق بود نه تعداد؛ ایستادگی بود نه نتیجه ظاهری.

✅ نکتهٔ کاربردی امروز

در جنگ ترکیبی، دشمن با «انگ‌زنی»، «ترس‌سازی» و «اکثریت‌نمایی مصنوعی» مؤمنان را تنها نشان می‌دهد. درس فاطمی: اگر حق روشن است، از قِلّت نترس؛ یک پست، یک توضیح، یک دفاع محترمانه، یک روشنگری می‌تواند یک‌تنه موج باطل را بشکند. جهاد تبیین امروز همان «قیام فاطمی» است، ولو یک‌نفره.

🧭 نتیجه‌گیری

حضرت زهرا(س)، با انفاقی از سر ایمان و قیامی از دل یقین، به ما آموخت که در روزگار تنگی و تاریکی، می‌توان روشنایی آفرید. راه فاطمی، راهی است برای شکست محاصره روانی دشمن، برای جهاد تبیین، و برای ساختن جامعه‌ای عزتمند و مقاوم. باشد که این آیینه‌های نور، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

فاطمه زهرا(س) در عصر جنگ ترکیبی، از زهد راهبردی تا جهاد تبیینی

در آستانه ایام فاطمیه، دل‌ها بی‌اختیار به سوی بانویی کشیده می‌شود که نور حضورش، تاریخ را روشن کرد و سکوتش، فریادی شد برای همیشه. فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، نه‌تنها دختر پیامبر بود، بلکه معلمی برای همه عصرها؛ از خانه‌ای ساده تا میدانی پرخروش، از عبادتی شبانه تا خطبه‌ای آتشین.

در این نوشتارسعی شده، با تکیه بر بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، به دو برش مهم از زندگی آن بانوی ولایی می‌پردازیم؛ تا شاید جرعه‌ای از نور فاطمی، دل‌های ما را برای درک عظمت او آماده‌تر سازد.

🔰 زهد راهبردی در عصر فتوحات

رهبر انقلاب در بیانی ژرف می‌فرمایند:«راه فتوحات و غنایم که باز می‌شود، دختر پیغمبر ذره‌ای از لذت‌های دنیا و تشریفات و تجملات و چیزهایی را که دل دختران جوان و زن‌ها متوجه آنهاست، به خود راه نمی‌دهد. عبادت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها)، یک عبادت نمونه است.» (بیانات در دیدار جمعی از بانوان، ۲۵/۹/۱۳۷۱)

در زمانی که جامعه اسلامی در حال گسترش و بهره‌مندی از غنایم بود، فاطمه زهرا(س) می‌توانست در رفاه زندگی کند؛ اما آگاهانه زهد را برگزید. این زهد، نه از سر نداشتن، بلکه از سر بصیرت بود؛ انتخابی راهبردی برای حفظ روح جامعه از آلودگی تجمل.

✅ نکتهٔ کاربردی

در جنگ ترکیبی امروز، دشمن با «تجمل‌سازی»، «مصرف‌نمایی» و «فشار اقتصادیِ ادراکی» روح جامعه را هدف گرفته است. راه فاطمی یعنی سبک زندگی کم‌هزینه، عاقلانه و عزتمندانه؛ تا توقعات کاذب، ما را به زانو در نیاورد.

🔰 زن خانه، مجاهد صحنه

رهبر انقلاب در بیانی دیگر، تصویری جامع از شخصیت حضرت زهرا(س) ارائه می‌دهند: «در زندگی معمولی این بزرگوار، یک نکته مهم است و آن جمع بین زندگی یک زن مسلمان در رفتارش با شوهر، فرزندان و انجام وظایفش در خانه از یک طرف و بین وظایف یک انسان مجاهد غیور خستگی‌ناپذیر در برخوردش با حوادث سیاسی مهم بعد از رحلت رسول اکرم(ص) که به مسجد می‌آید و سخنرانی، موضع‌گیری و دفاع می‌کند و حرف می‌زند و یک جهادگر به تمام معنا و خستگی‌ناپذیر، محنت‌پذیر و سختی‌تحمل‌کن است.» (بیانات در دیدار بانوان، ۲۳/۹/۱۳۶۸)

حضرت زهرا(س) هم بانوی خانه بود و هم مجاهد صحنه. این جمعِ متوازن، الگویی است برای زن مسلمان امروز؛ که اگر پای حق در میان باشد، خانه‌نشینی‌اش عبادت و حضورش جهاد است.

✅ نکتهٔ کاربردی

در جنگ ترکیبی، نقش زن در خانواده و جامعه تعیین‌کننده است. تربیت فرزند مقاوم، مدیریت روان خانه، و حضور مؤثر در تبیین، مشتِ محکم فاطمی بر عملیات شناختی دشمن است. زن فاطمی امروز، «ساکت» نیست؛ «ساکنِ بصیرت» و «فعالِ حقیقت» است.

نتیجه‌گیری

حضرت فاطمه زهرا(س)، با زهدی آگاهانه و حضوری مجاهدانه، الگویی است برای تمام عصرها. در روزگاری که جنگ ترکیبی، روح و روان جامعه را نشانه گرفته، بازگشت به سبک زندگی فاطمی، نه‌تنها یک انتخاب اخلاقی، بلکه یک راهبرد تمدنی است. باشد که این جرعه‌های نور، دل‌ها را برای درک عظمت فاطمی آماده‌تر سازد.

در برابر همه خطر؛ روایتی از ایستادگی حضرت زهرا (س) پشت در خانه

در ادبیات آیینی ما، برخی اشعار چنان با عمق و احساس آمیخته شده‌اند که نه تنها مرثیه‌خوانی که بیانیه مقاومت هستند. شعر «از پی حفظ حریم خویشتن» با صدای استاد میرزا محمدی، از جمله همین آثار است که صحنه‌ای تاریخی و حماسی از دفاع حضرت زهرا (سلام الله علیها) از امام علی (ع) را به تصویر می‌کشد.

صحنه‌ای که تاریخ را تفسیر می‌کند

شاعر در این شعر، به واقعه‌ای اشاره می‌کند که در آن حضرت زهرا (س) پشت در خانه می‌ایستد تا مانع از آسیب رسیدن به امام علی (ع) شود. این صحنه، تنها یک رویارویی فیزیکی نیست؛ بلکه نماد مقاومت زن مسلمان در برابر ستم و انحراف است.

مرد باید پشت در آید نه زن

هیچ دانی دختر پیغمبر

از چه آمد جای حیدر پشت در؟

این ابیات پرسش بنیادینی را مطرح می‌کنند: چرا دختر پیامبر باید پشت در بایستد؟ پاسخ در همین سطرها نهفته: دید مولاش علی تنها شده، خانهاش محصور دشمنها شده

فدای جان در راه حریم ولایت

حضرت زهرا (س) در اوج خطر، نه تنها از خود می‌گذرد، بلکه با شعاری جاودان فریاد می‌زند:

چشم پوشیدم ز جان خویشتن

این مغیره هرچه میخواهی بزن

این جمله، اوج ایثار و وفاداری به امامت است. او حاضر است جانش را فدا کند، ولی اجازه ندهد حریم امامت شکسته شود.

هم پسر، هم مادر آنجا کشته شد

آرزوی حیدر آنجا کشته شد

این بیت به شهادت حضرت زهرا (س) و امام حسین (ع) — به عنوان آرزوی امام علی (ع) — اشاره دارد و پیوند عمیق میان فداکاری‌های آن خاندان را نشان می‌دهد.

پیام شعر برای امروز ما

· دفاع از حق، هر قیمتی دارد

· زن در مکتب اسلام، محور مقاومت است

· وفاداری به امامت، بالاترین ارزش است

حضرت فاطمه زهرا (س) از نگاه معصومین (ع)؛ الگویی فراتر از زمان

 بانویی که معصومان در مدحش زبان گشودند

حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) تنها دختر پیامبر اسلام (ص) نیست؛ او شخصیتی جهانی است که تمام معصومین (ع) – از پیامبر (ص) تا امام زمان (عج) – به بزرگی و عظمت او گواهی داده‌اند. این نوشتار، نگاهی است به جایگاه بی‌نظیر حضرت زهرا (س) از زبان خود معصومان.

رفتار پیامبر (ص) با فاطمه (س): چهار حرکتی که یک دنیا حرف دارد

وقتی حضرت زهرا (س) نزد پیامبر (ص) می‌آمد، ایشان چهار رفتار ویژه با دخترشان داشتند:

1. «مرحباً یا بُنَیَّ»: به او خوش‌آمد می‌گفتند.

2. «قامَ إِلَیْهَا»: به سویش می‌شتافتند.

3. «أَجْلَسَهَا مَجْلِسَهُ»: او را در جای خود می‌نشاندند.

4. دستش را می‌بوسیدند.

این رفتارها، فراتر از رابطه پدر و دختری است و نشان‌دهنده مقام معنوی والای حضرت زهرا (س) است.

نگاه دانشمندان اهل سنت به فاطمه زهرا (س)

· دکتر عبدالفتاح عبدالمقصود (دانشمند مصری) در کتاب «الامام علی بن ابی طالب» و نیز در کتابی درباره حضرت زهرا با عنوان «زهرا بنت محمد» می‌نویسد:

    «کانَت مِرآةٌ لِأَبیها» – او آینه تمام‌نمای پدرش بود.

· آلوسی (مفسر مشهور اهل سنت) در تفسیر «روح المعانی» ذیل آیه مربوط به حضرت مریم، به فضیلت حضرت زهرا (س) اعتراف کرده و او را «سیده نساء العالمین» معرفی می‌کند.

فاطمه زهرا (س) در کلام امیرالمؤمنین (ع)

حضرت علی (ع) در نامه ۲۸ نهج‌البلاغه خطاب به معاویه، به افتخارات خاندان پیامبر اشاره می‌کنند و یکی از آن‌ها را «زهرا از ماست» می‌دانند.

ایشان در جای دیگر می‌فرمایند:

«لی الفخر بفاطمة و أبیها» – من به فاطمه و پدرش افتخار می‌کنم.

پنج ویژگی برجسته حضرت زهرا (س)

1. ولایت‌پذیری و دفاع از امامت

   · خطبه‌خوانی در مسجد

   · گریه‌های سیاسی (اشک‌ریزی برای غصب حق امامت)

   · تحریم مخالفان (وصیت به مخفی‌ماندن قبر)

   · حرکت در خانه‌های انصار و مهاجرین

   · جان‏فشانی در راه امامت

2. عزم و اراده استوار

      حضرت زهرا (س) با اراده‌ای پولادین در راه دفاع از حق ایستاد و هرگز کوتاه نیامد.

3. عبودیت و بندگی

   · پاهای ورم‌کرده از ایستادن در نماز

   · عبادت تا پاسی از شب

   · دعاهای مأثور (صحیفه فاطمیه)

   · پیامبر (ص) فرمود: «مَلأَ اللَّهُ قَلْبَهَا وَ جَوارِحَها إِیماناً» – خداوند قلب و وجودش را از ایمان آکنده کرد.

4. بعد اجتماعی

   · همسری نمونه برای امیرالمؤمنین (ع)

   · مادری مهربان برای امامان

   · دختری دلسوز برای پیامبر (ص)

   · توجه به همسایگان

5. بعد علمی

   · مصحف فاطمه (س) به عنوان منبع علمی برای ائمه (ع)

   · محدثه بودن (گزارش‌گر وحی)

   · امام سجاد (ع) درباره دخترش حضرت زینب (س) فرمود: «عالمه غیر معلمه» – او دانشمند است، بدون آنکه کسی به او آموزش داده باشد.

فاطمیه و غدیر؛ دو نماد هویت شیعه

هویت شیعه بر سه پایه استوار است:

· غدیر (نماد شادی)

· فاطمیه (نماد عزاداری)

· عاشورا (نماد قیام)

حضرت زهرا (س) با فداکاری‌هایش، جانمایه تشیع را زنده نگه داشت.

نگاه یک محقق غربی به امامت

مادلونگ (محقق مسیحی آلمانی) در کتاب «جانشینی محمد» می‌نویسد:

«هر کس با تاریخ اسلام آشنا باشد، درمی‌یابد که جانشین پیامبر – بر اساس منطق تاریخ – جز علی بن ابی‌طالب نمی‌تواند باشد.»

نتیجه‌گیری: فاطمه (س)، الگویی برای همه اعصار

حضرت فاطمه زهرا (س) تنها یک الگوی زنانه نیست؛ او اسوه کامل انسانی است که همه – زن و مرد – می‌توانند در جنبه‌های:

· عبادت

· علم

· مبارزه سیاسی

· مسئولیت‌پذیری اجتماعی

  از او بیاموزند.

فاطمیه فقط دهه نیست؛ یک جریان همیشه زنده در تاریخ اسلام

مقدمه: در جستجوی معنای راستین فاطمیه

امروزه نام «فاطمیه» برای بسیاری از ما، تنها یادآور دهه اول و دوم محرم و مراسم عزاداری است. اما بر اساس محتوای سخنرانی، فاطمیه حقیقتی فراتر از یک مناسبت تقویمی است؛ جریانی زنده که در هر زمان و مکان، در حال تکرار و الهام‌بخشی به آزادگان است.

فاطمیه؛ از حادثه تا مکتب

حادثه فاطمیه تنها به شهادت حضرت زهرا (س) محدود نمی‌شود. این واقعه، سرآغاز مکتبی از مقاومت و هدایت شد که سه رکن اصلی دارد:

۱.  دفاع از حریم ولایت پس از رحلت پیامبر (ص)

۲.  آگاهی‌بخشی به امت در شرایط انحراف

۳. ایثار جان در راه حفظ اصالت اسلام

فاطمیه اول و دوم؛ تقسیم‌بندی تاریخی یا حقیقی واحد؟

فاطمیه اول و دوم و وسط و دهه اول و دوم ندارد…فاطمیه برای مؤمن در دل او، هر روز است.

این بیان نشان می‌دهد که فاطمیه یک حقیقت همیشه حاضر است که به یک برهه زمانی خاص محدود نمی‌شود.

درسی که فاطمیه به تاریخ آموخت

۱. مقاومت در برابر انحراف: حضرت زهرا(س) به ما آموخت که در برابر کوچک‌ترین انحراف از مسیر حق، باید مقاومت کرد، حتی اگر هزینه آن جان باشد.

۲. هدایت از طریق شهادت: ایشان نشان دادند که گاهیشهادت یک انسان آگاه، می‌تواند بیش از عمری فعالیت فرهنگی، در هدایت نسل‌ها مؤثر باشد.

۳. صبر برای هدایت امت: امیرالمؤمنین(ع) در توصیف آن دوران فرمود: «فَرَأَیْتُأَنَّ الصَّبْرَ عَلَى هَاتَا أَحْجَى» این صبر،استراتژی برای نجات آینده اسلام بود.

فاطمیه در کلام اهل بیت (ع)

امام علی (ع) در وصف فاطمیه می‌فرمایند: «یطْحَفِیهَا الْکَبِیرُ» → بزرگترها در این حادثه، کمرشان می‌شکند «یشِیبُفِیهَا الصَّغِیرُ» → کوچک‌ها در این مصیبت، پیر می‌شوند این بیان، عظمت فاجعه فاطمیه را نشان می‌دهد.

فاطمیه امروز؛ الگویی برای همه زمان‌ها

برای جامعه امروز ما، فاطمیه یعنی:

· بیداری در برابر توطئه‌های نوین

· دفاع از حریم دین در شکل‌های جدید

· آگاهی‌بخشی در عصر اطلاعات

· مقاومت در برابر تحریف‌های فرهنگی

نمادهای زنده فاطمیه در تاریخ

۱. فدک: فدک تنها یک قطعه زمین نبود،بلکه نماد حق غصب شده امت اسلامی بود. پیگیری آن توسط حضرت زهرا (س)، درس مبارزه سیاسی به همه نسل‌ها داد.

۲. خطبه فدکیه: این خطبه،سندی زنده برای اثبات حقانیت اهل بیت (ع) در همه دوران‌هاست.

۳. تدفین شبانه: وصیت حضرت زهرا(س) برای تدفین شبانه، خود اعتراضی بزرگ به وضعیت موجود بود.

فاطمیه در نگاه مؤمن راستین

فاطمیه برای مؤمن در دل او، هر روز است. به این حقیقت اشاره می‌کند که هر زمان حق مورد تهاجم قرار گیرد، فاطمیه زنده می‌شود.

 فاطمیه؛ چراغ راه همیشه روشن

فاطمیه تنها یک مناسبت عزاداری نیست؛ مکتبی است برای همه دوران‌ها. این مکتب به ما می‌آموزد:

· در برابر ظلم سکوت نکنیم

· برای دفاع از حق از هیچ چیز نهراسیم

· هدایت نسل‌ها را بر آسایش شخصی ترجیح دهیم

حقیقت فاطمیه تا همیشه تاریخ زنده خواهد ماند، چرا که هرگاه حق و باطلی در مقابل هم قرار گیرند، فاطمیه تجدید می‌شود.

 هدایت بدون اجبار؛ رمز ماندگاری اسلام در سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)

مقدمه: معمای ماندگاری اسلام

یکی از شگفتی‌های تاریخ این است که چگونه اسلام با وجود تمام انحرافات و تحریف‌هایی که بلافاصله پس از رحلت پیامبر (ص) آغاز شد، توانست هویت اصیل خود را حفظ کند؟ پاسخ این پرسش را باید در روش هدایتی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) جستجو کرد؛ روشی که بر آگاهی‌بخشی استوار بود، نه اجبار و تحمیل.

فلسفه هدایت در سیره نبوی: تو فقط تذکر دهنده‌ای

قرآن کریم به روشنی خطاب به پیامبر (ص) می‌فرماید: «إِنَّمَا أَنْتَمُذَکِّرٌ * لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ» (غاشیه: ۲۱-۲۲) «تو فقط تذکر دهنده‌ای * بر آنان مسلط و چیره نیستی»

این آیه، اساس فلسفه تربیتی پیامبر (ص) را ترسیم می‌کند. ایشان با وجود داشتن ولایت تکوینی، هرگز از آن برای مجبور کردن مردم استفاده نکرد.

ارزش هدایت یک نفر در ترازوی الهی

 پیامبر (ص) فرمود: «یا عَلِیُ!لَأَنْ یَهْدِیَ اللَّهُ عَلَى یَدَیکَ رَجُلاً خَیْرٌ لَکَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ» «یا علی!اگر خداوند به دست تو یک نفر را هدایت کند، برای تو از همه آنچه خورشید بر آن تابیده، بهتر است»

این حدیث نشان می‌دهد که در نگاه اهل بیت (ع)، کیفیت هدایت بر کمیت آن ارجحیت دارد. هدایت واقعی زمانی رخ می‌دهد که فرد با آگاهی و انتخاب آزاد، راه حق را بپذیرد.

مقایسه دو روش: آگاهی‌بخشی در برابر اجبار

روش اهل بیت (ع)

· تأکید بر بیان حقایق

· احترام به عقل و اختیار انسان

· پذیرش تنوع در سطح درک مردم

· صبر برای درونی شدن ارزش‌ها

روش های قهری

· استفاده از زور و تهدید

· شکستن اراده مردم

· ایجاد ترس و ریا

· ظاهرسازی به جای تحول باطنی

نمونه‌های عینی از سیره عملی

پیامبر (ص) در برخورد با منافقان: با اینکه منافقان را می‌شناخت و از توطئه‌های آنان آگاه بود،با صبر و بردباری و از طریق آگاهی‌بخشی به جامعه با آنان برخورد کرد.

امام علی (ع) در دوران حکومت: هرگز مردم را به اجبار وادار به نماز یا دیگر اعمال دینی نکرد.حتی وقتی حق مسلمش را غصب کردند، برای هدایت امت صبر پیشه کرد.

درس‌های امروزی برای جامعه ما

1. در تربیت خانوادگی: به جای فریاد زدن بر سر فرزندان، باید حقیقت را به آنان معرفی کنیم تا خود راه درست را انتخاب کنند.

2. در نظام آموزشی: معلم موفق کسی است که فضای انتخاب آگاهانه ایجاد کند، نه اینکه صرفاً مطالب را به ذهن دانش‌آموزان تزریق نماید.

3. در مدیریت فرهنگی: به جای روش‌های دستوری و قهری، باید زمینه شناخت حقایق را برای مردم فراهم کنیم.

نتیجه‌گیری: بازگشت به الگوی اصیل تربیتی

اسلام به دست ما نرسیده است مگر به برکت همین روش آگاهی‌بخش و غیرقهری. اگر امروز می‌خواهیم جامعه‌ای دینی و پایدار داشته باشیم، چاره‌ای جز بازگشت به این الگوی تربیتی اصیل نداریم. هدایتی که از مسیر عقلانیت و آزادی بگذرد، تا ابد ماندگار خواهد بود.

 فاطمه زهرا (س)؛ حلقه وصل رسالت و امامت 

 بانویی که تاریخ اسلام را معنادار کرد

در بررسی تاریخ صدر اسلام، نقش حضرت فاطمه زهرا (س) به عنوان حلقه اتصال رسالت و امامت، نقشی بی‌بدیل و تعیین‌کننده است. ایشان تنها فرزند پیامبر (ص) نیستند، بلکه جانشین معنوی و امانت‌دار رسالت پس از رحلت پدر بزرگوارشان هستند.

فاطمه زهرا (س) در بحرانی‌ترین مقطع تاریخ اسلام

پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، جامعه نوپای اسلامی در حساسترین برهه تاریخی خود قرار گرفت. در این شرایط، حضرت زهرا (س) به عنوان:

· شاهد عدالت نبوی

· حافظ حریم امامت

· آگاه‌بخش جامعه

ایفای نقش کردند. سخنران در این جلسه تأکید می‌کند که مهم‌ترین بزنگاه تاریخ اسلام در آن روزهای اول، فاطمیه بوده است.

دفاع از امامت؛ رسالت فاطمی

حضرت زهرا (س) با درک کامل از جایگاه امامت امیرالمؤمنین (ع)، در برابر انحراف پیش‌آمده ایستادند. ایشان با:

· خطبه‌های آتشین در مسجد النبی

· اعتراض به غصب فدک به عنوان نماد غصب حق امامت

· هشدار به مردم درباره عواقب سکوت در برابر ظلم

سعی در بیداری امت و بازگرداندن مسیر به ریل اصلی داشتند.

فدک؛ نماد مقاومت و مبارزه سیاسی

مسئله فدک تنها یک موضوع اقتصادی نبود، بلکه:

· نماد حق حاکمیت اهل بیت

· سنگر مبارزه سیاسی حضرت زهرا (س)

· محک شناخت دوستان و دشمنان

بود. پیگیری این مسئله توسط حضرت زهرا (س) نشان می‌دهد که ایشان تا آخرین لحظه در دفاع از حق امامت پافشاری کردند.

فاطمیه؛ درس‌هایی برای همه دوران

سخنران تأکید می‌کند که فاطمیه فقط مربوط به دهه اول یا دوم صفر نیست، بلکه یک جریان همیشه زنده در تاریخ اسلام است. حضرت زهرا (س) در مدت کوتاه حیات پس از پیامبر (ص)، چنان تأثیری بر تاریخ اسلام گذاشتند که هر روز برای مؤمن، فاطمیه است.

ایثار و گذشت برای هدایت امت

یکی از عمیق‌ترین بخش‌های سخنرانی، اشاره به صبر امیرالمؤمنین (ع) و حضرت زهرا (س) است. امام علی (ع) در توصیف آن دوران می‌فرمایند:

«فَرَأَیْتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى هَاتَا أَحْجَى» (دیدم که صبر بر این مصیبت، بهتر است)

این صبر، نه از روی ضعف، که برای هدایت امت و حفظ اصل اسلام بود.

صحنه‌های ماندگار از واپسین لحظات

در واپسین لحظات زندگی حضرت زهرا (س)، ایشان وصیت‌های مهمی به امیرالمؤمنین (ع) کردند:

· تجهیز به نعش برای اولین بار در اسلام

· عدم حضور مخالفان در تشییع و تدفین

· تدفین شبانه به عنوان اعتراض به وضع موجود

این وصیت‌ها، خود نشان‌دهنده عمق ظلم وارده و عمق بینش سیاسی ایشان است.

نتیجه‌گیری: فاطمه زهرا (س)، الگوی مبارزه و هدایت

حضرت زهرا (س) در مدت کوتاه حیات پس از پیامبر (ص)، به ما آموختند که:

· دفاع از حق باید تا آخرین نفس ادامه یابد

· آگاهی‌بخشیدن به جامعه، مسئولیتی الهی است

· صبر و مقاومت در راه حق، پیروزی نهایی را به ارمغان می‌آورد

ایشان نه تنها بانوی اسلام که الگوی مبارزه و هدایت برای همه دوران‌ها هستند.

فاطمه زهرا (س)؛ اسوۀ استقامت و دفاع از ولایت در سخت‌ترین روزها

 حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص)، در شرایطی قرار گرفت که دشمنان، کوچک‌ترین امانی به او ندادند.

ایشان که با وجود رنج‌ها و مشقت‌های بسیار، همیشه مدافع امیرالمؤمنین علی (ع) بود، در حادثه هجوم به خانه‌اش، خود را سپر بلای همسر و امام خویش ساخت.

در این واقعه دردناک، تازیانه بر پیکر مطهرش فرود آمد و اثر آن تا پایان عمر بر بازوی مبارکش باقی ماند. از سوی دیگر، مصیبت از دست دادن فرزندش محسن، بر بار غم و مظلومیتش افزود.

این ایستادگی و فداکاری بی‌نظیر، حضرت زهرا (س) را به نمادی جاودان از صبر، مقاومت و دفاع از حریم ولایت تبدیل کرد که برای همه آزاداندیشان و حق‌طلبان جهان، الگویی همیشه زنده و تأثیرگذار است.

مظلومیت حضرت زهرا (س)؛ از هجوم به خانه تا شهادت محسن

 بعد از رحلت پدر،به فاطمه دشمن امان نداد. زهرا ندید محسنش را و گلچین روزگار، قناعت کرد و فیض دیدن بر باغبان نداد.

حضرت فاطمه پس از به دنیا آوردن حسین، وضع حمل ناخوشایندی داشت و خاطره خوبی برایش نماند. قرآن می‌گوید: «حُملته امه کرها و وضعته امه کرها». از بطن مادر، ناله «انا الغریب، انا المظلوم» شنیده می‌شد. حسین از فاطمه شیری نخورد.

در کوچه، وقتی خواست حامی علی باشد، تازیانه دشمن به او امان نداد. تعبیر «فَلَتَوَی السَّوْطَ عَلَی عَضُدِهَا» اشاره به این دارد که تازیانه بر بازوی زهرا پیچید و تا آخر عمر، اثر آن مانند دمل چرکین بر بازویش ماند.

آن‌ها با طناب سیاه آمدند تا علی را ببرند و فاطمه میان علی و دشمن حائل شد. یکی شمشیر زد، یکی غلاف، یکی سیلی و دیگری لگد.

این نانجیب با تازیانه زد و هر قهرمانی به نشان خود افتخار می‌کند، اما زهرا نشان خود را حتی به علی هم نشان نداد.

وصایای شفاهی و اموال حضرت زهرا (س): از هفت باغ تا صندوقچه شخصی

حضرت زهرا سلام الله علیها علاوه بر وصیت‌نامه مکتوب،وصایای شفاهی نیز داشتند. ایشان هفت باغ داشتند که پیامبر اکرم (ص) به ایشان بخشیده بودند. این باغ‌ها از یک یهودی به نام «مخیریق» به پیامبر رسید که پس از اسلام آوردن، آنها را به ایشان بخشید و در جنگ احد شهید شد.

حضرت زهرا این هفت باغ را به امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت کردند که برای خودشان و سپس برای امامان پس از ایشان باشد و این‌ها یکی از منابع مالی ائمه اطهار شد.

همچنین،حضرت صندوقچه یا جعبه‌ای داشتند که شامل وسایل شخصی و زیورآلات ایشان بود. ایشان وصیت کردند که این صندوقچه به دختر ابوذر داده شود.

این وصیت‌ها در چارچوب اختیار یک‌سوم از اموال که هر شخصی می‌تواند برای آن وصیت کند، انجام شد. این وصایا نشان از مدیریت و دوراندیشی حضرت در حفظ و انتقال اموال و یادگاری‌های شخصی دارد.

وصیت‌نامه مکتوب حضرت زهرا (س): سند جاودان ایمان و آخرت‌اندیشی

 وصیت‌نامه مکتوب حضرت زهرا سلام الله علیها که کنار سر مبارکشان قرار داشت،با این عبارت آغاز می‌شود: «بسم الله الرحمن الرحیم. هذا ما اوصت به فاطمة بنت محمد»

محتوای این وصیت‌نامه شامل سه بخش اعتقادی اصلی است:

اول:«اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له». شهادت به یگانگی خداوند، پایه و اساس همه اعتقادات.

دوم:شهادت به رسالت پدرش، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله، به عنوان عبد و رسول خدا. سوم:«ان الساعة حق لا ریب فیها» و «ان الله یبعث من فی القبور». شهادت به حقانیت قیامت و این که خداوند همه مردگان را زنده می‌کند.

حضرت سپس به امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت می‌کنند که پنج کار را برای ایشان انجام دهد:

اول، شب غسلش دهد؛

دوم، حنوط کند (یعنی با کافور، هفت موضع پیشانی، دو کف دست، دو زانو و دو انگشت بزرگ پا را خوشبو کند)؛

سوم، بر او نماز بخواند؛

چهارم، او را شبانه دفن کند. این وصیت‌نامه، سندی جاودان از عمق ایمان و آخرت‌نگری بانوی بزرگ اسلام است.