فرهنگی

وَ قَالَ (علیه السلام):  “لَا يُزَهِّدَنَّكَ فِي الْمَعْرُوفِ مَنْ لَا يَشْكُرُهُ لَكَ، فَقَدْ يَشْكُرُكَ عَلَيْهِ مَنْ لَا يَسْتَمْتِعُ بِشَيْءٍ مِنْهُ، وَ قَدْ يُدْرَكُ مِنْ شُكْرِ الشَّاكِرِ أَكْثَرَ مِمَّا أَضَاعَ الْكَافِرُ، “وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ”  

و درود خدا بر او،فرمود: “ناسپاسى مردم تو را از كار نيكو باز ندارد، زيرا هستند كسانى، بى آن كه از تو سودى برند تو را مى ستايند، چه بسا ستايش اندك آنان براى تو، سودمندتر از ناسپاسى ناسپاسان باشد، (و خداوند نيكوكاران را دوست دارد) 

حکمت ۲۰۴

تفسیر حکمت ۲۰۴ نهج البلاغه: ناسپاسی مردم، مانع نیکوکاری نشود

این کلام گهربار از امام علی(ع) در نهج البلاغه (حکمت ۲۰۴) و نیز در تحف العقول ابن شعبه حرانی (صفحه ۲۰۴) نقل شده است. امام(ع) در این حکمت بر دو اصل اساسی تأکید می‌فرمایند:

۱. عدم وابستگی انگیزه نیکوکاری به قدردانی مردم

امام(ع) می‌فرماید: “ناسپاسی مردم تو را از کار نیکو باز ندارد". این فراز بر اساس دیدگاه شیعی، ناظر بر اخلاص در عمل است. در فرهنگ اهل بیت(ع)، اعمال نیک باید تنها برای رضایت الهی انجام شود، نه برای تشکر و ستایش مردمی. در تفسیر المیزان نیز بر این اصل تأکید شده که ارزش عمل به قرب الهی است، نه بازخوردهای انسانی.

۲. تأثیر گسترده نیکی در جامعه

امام(ع) اشاره می‌فرمایند که حتی کسانی که مستقیماً از نیکی تو بهره‌مند نشده‌اند، ممکن است سپاسگزار باشند. این نشان‌دهنده شبکه گسترده تأثیرات معنوی و اجتماعی احسان است. در روایات شیعه آمده است که حسنه، آثار اجتماعی فراتر از منافع مادی دارد و جامعه را به سمت خیر سوق می‌دهد.

۳. پاداش الهی؛ والاترین قدردانی

فرمودند: “و خداوند نیکوکاران را دوست دارد". این بخش که آیه ۱۹۵ سوره بقره است، پشتوانه الهی این حکمت را نشان می‌دهد. در تفسیر نمونه و تفسیر البرهان ذیل این آیه، روایات بسیاری از اهل بیت(ع) نقل شده که محبت الهی بالاترین پاداش برای محسنین است. پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز قدردان اعمال نیک مؤمنان هستند.

۴. نگاه فرامادی به نتیجه‌گیری

امام(ع) می‌فرمایند: “چه بسا ستایش اندک آنان برای تو، سودمندتر از ناسپاسی ناسپاسان باشد". این بیان، نگاهی فرامادی و استراتژیک به مسئله دارد. بر اساس روایات اصول کافی، گاهی یک تشکر صادقانه از طرف افراد مؤمن، برکت‌های معنوی و حتی مادی بیشتری نسبت به ناسپاسی دیگران دارد.

جمع‌بندی

این حکمت نورانی بر استمرار در احسان، اخلاص در عمل و توجه به پاداش الهی تأکید دارد. ناسپاسی مردم نباید موجب سردی در انجام کار خیر شود، زیرا اولاً قدردانی‌های معنوی دیگران و بالاتر از آن، رضایت خداوند و محبت اهل بیت(ع) حاصل می‌شود. این آموزه در جامعه امروز که گاه قدردانی کمرنگ می‌شود، راهگشای حیات اجتماعی و معنوی است.