فرهنگی

تجليل امام صادق از عالم

در كتاب نقد الرجال سيد مصطفى تفرشى و ديگران از شيخ كشى رحمة الله روايت كرده اند كه او بسند خود از حماد ناب روايت كرده كه حضرت صادق عليه السلام با عمران بن عبدالله ( يكى از علماى قم )طريق لطف و مرحمت پيمود و او را بشارت داد و فرمود اين از خانوده اى است كه نجيبانيد (يعنى اهل قم )كه قصد نكند ايشان را جبارى جز آنكه قاصم الجبارين او را در هم شكند.

نظير اين را بسند ديگر از ابان عثمان روايت كرده چنانكه در جلد چهاردهم بحار از شيخ كشى نقل مى كند كه او به سند خود از ابان بن عثمان روايت نمود كه عمران بن عبدالله بر حضرت صادق عليه السلام داخل شد پس آن حضرت او را نزد خود نشانيد و فرمود حال خودت فرزندان و خانواده ات و پسر عموهايت چگونه است ؟آنگاه آهسته براى او حديث فرمود و زمانى كه عمران بن عبدالله بيرون رفت و حضرت عرض كردند:اين شخص ‍ كيست ؟فرمود نجيب قوم نجبا است كه دشمن ندارد ايشان را جبارى مگر آنكه خداى تعالى او را در هم شكند.

باز در همان كتاب در ذيل روايت مى نويسد حضرت صادق عليه السلام در حالى كه دست عمران را بدست مبارك خود گرفتن بود درباره وى اين چنين دعا كرد:صلى الله عليهم و تو و خانواده تو را در ظل مرحمت خود پناه دهد روزى كه جز ظل مرحمت او سايه اى نباشد.

نيز كشى روايت كرده از يونس بن يعقوب كه داخل شد عيسى بن عبدالله بر اما صادق عليه السلام و حضرت او را به چند وصيت كرد،پس وداع كرد و از نزد حضرت بيورن رفت حضرت به خادمش فرمود او را صدا كن چون آمد حضرت فرمود اى عيسى خداى عزو جل مى فرمايد (و امر اهللك باصلوة )يعنى امر كن اهل خود را بنماز،تو از ما اهل بيت هستى پس در وقتى كه هنوز آفتاب عصر در اينجا باشد شش ركعت نماز بگزار آنگاه با وى وداع كرد و ميانه دو چشم او را بوسيد ( تاريخ قم نوشته محمد حسين ناصر الشريعه ص 21).

این روایات چند محور کلیدی در سیره امام صادق(ع) و نگاه مکتب تشیع به جایگاه علم و عالم را آشکار می‌کند:  

۱. تکریم ویژه علمای قم

   - امام صادق(ع) با توصیف «نجیب قوم نجبا» برای عمران بن عبدالله و دیگر علمای قم، بر جایگاه ممتاز این شهر به‌عنوان پایگاه علمی و معنوی تأکید می‌کنند. این موضوع با پیشینه تاریخی قم به‌عنوان مرکز تشیع و پرورش‌دهنده محدثان و فقیهان بزرگ همسوست.  

   - عبارت «لَا یُرِیدُهُمْ جَبَّارٌ إِلَّا قَصَمَهُ اللَّهُ» نشان می‌دهد خداوند حامی علمای راستین است و هر ظالمی را که قصد آسیب به آنان کند، نابود می‌کند.  

۲. ارتباط عاطفی با شاگردان

   - رفتارهایی مانند: نشستن در کنار عمران، دعای خیر برای خانواده او، و بوسیدن میان چشمان عیسی بن عبدالله، نشان‌دهنده سبک مدیریتی امام(ع) مبتنی بر محبت و احترام متقابل است. این شیوه در تربیت نخبگان، الگویی برای نظام‌های آموزشی امروز است.  

۳. تأکید بر نماز و عبادت

   - وصیت امام به عیسی بن عبدالله برای **خواندن ۶ رکعت نماز پیش از غروب آفتاب**، اشاره به نمازهای نافله (مانند نماز عصر) دارد که در روایات، عامل تقرب به خداوند و حفظ ایمان شمرده شده‌اند.  

۴.نخبه‌پروری در مکتب اهل‌بیت(ع)

   - تعبیر «أنت مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ» خطاب به عیسی بن عبدالله، نشان می‌دهد ائمه(ع) شاگردان فاضل خود را جزئی از خانواده معنوی خویش می‌دانستند. این رویکرد، انگیزه‌بخش و هویت‌ساز برای طلاب و علماست.  

۵. جایگاه قم در احادیث

   - در منابع شیعی، قم به‌عنوان «مأوى الشیعة» و «معقل أهل البیت(ع)» معرفی شده است. تجلیل امام صادق(ع) از علمای این شهر، پیش‌بینی ظهور حوزه علمیۀ قم و نقش آن در حفظ مکتب تشیع است.