الگوی رهبری اخلاقمحور: درسهای عملی امام علی(ع) در عدالت اجتماعی و تواضع
روزى اميرمؤمنان امام علی (علیه السلام)، وارد بازار پارچهفروشان شد؛
از پارچهفروشى پرسيد:
«اى مرد! آيا نزد تو، دو جامه وجود دارد كه روىهمرفته، پنج درهم، ارزش داشته باشد؟»
مرد از جايش بلند شد و گفت: «آرى اى اميرمؤمنان»!
اما چون او، على(ع) را شناخت، حضرت از آن مرد، دور شد و چيزى از او، نخريد.
سپس به فروشنده جوانى رسيد و از او پرسيد: «اى جوان! آيا نزد تو، دو جامه وجود دارد كه پنج درهم، ارزش داشته باشد؟»
گفت: «آرى! دارم. ولى يكى از آنها بهتر از ديگرى است. يكى قيمتش سه درهم و ديگرى، دو درهم است».
حضرت فرمود: «آنها را بياور».
سپس حضرت [خطاب به قنبر] فرمود: «اى قنبر! تو لباسى را كه سه درهم است را بردار».
قنبر گفت: «مولاى من! شما بر منبر مىنشينيد و براى مردم سخنرانى مىكنيد. پس بهتر است اين لباس را شما بپوشید».
حضرت فرمود: «اى قنبر! تو جوانى و عشق و نشاط جوانى در تو هست و من از پروردگارم، شرم دارم كه خود را از تو، برتر بدانم.
همانا از رسول خدا(ص) شنيدم كه فرمود: «لباسى را كه خود مىپوشيد، به بردگان و غلامانتان بپوشانيد و از غذايى كه خود مىخوريد، به آنان بخورانيد».
سپس پيراهن ارزانتر را پوشيد و ديد آستينهايش، به قدرى بلند است كه از سر انگشتان دست حضرت، فراتر مىرود.
حضرت فرمود: اى جوان! مقدار اضافى آستينها را ببر.
او نيز زيادى آنها را بريد و گفت: اى پيرمرد! پيراهن را به من بده تا سر آستينهايش را بدوزم.
حضرت فرمود: آن را همانگونه كه هست، رها كن؛ زيرا دوام آن بيشتر از عمر من است( الغارات، ص 65-66)
تحلیل متن حدیث
این روایت از امام علی(ع) چندین آموزه کلیدی را در سه سطح فردی، اجتماعی و اقتصادی ارائه میدهد:
۱. اخلاق در معامله
واکنش امام به فروشنده اول که با شناخت ایشان بلند شد، نشاندهنده پرهیز از سوءاستفاده از موقعیت اجتماعی است. ایشان با رفتن به سراغ فروشنده جوانِ صادق، بر اهمیت شفافیت و صداقت در تجارت تأکید میکند.
۲. برابری انسانها
بخشیدن لباس بهتر به قنبر (غلام خود) و استناد به حدیث پیامبر(ص)، تجلی اصل عدالت در روابط انسانی و نفی هرگونه تبعیض طبقاتی است. امام(ع) با پوشیدن لباس سادهتر، الگویی از تواضع رهبران در برابر مردم ارائه میدهد.
۳. سادهزیستی و دوری از تجمل
اصلاح نکردن آستینهای بلند با این استدلال که «دوام لباس بیش از عمر من است»، نمادی از قناعت و پرهیز از اسراف است. این عمل، پیوندی میان سادهپوشی و نگاه فرامادی به زندگی را نشان میدهد.