فرهنگی

پیامبر اکرم (ص): إذا كانَ في آخِرِ الزَّمانِ؛ لابُدَّ لِلنّاسِ فيها مِنَ الدَّراهِمِ وَالدَّنانيرِ يُقيمُ الرَّجُلُ بِها دينَهُ ودُنياهُ.

چون آخر الزّمان فرا رسد، مردم را چاره‌اى جز داشتن درهم‌ها و دينارها نيست تا هر فرد دين و دنياى خود را با آن برپاى دارد(المعجم الكبير : ج٢٠ ص٢٧٩ ح٦٦٠).

تحلیل حدیث 

۱. ضرورت اقتصاد در آخرالزمان

حدیث بر نقش محوری پول (درهم و دینار) در تأمین نیازهای مادی و معنوی انسان در آخرالزمان تأکید دارد. این امر نشاندهنده آن است که در شرایط پیچیدهٔ آخرالزمان، مدیریت منابع مالی به ابزاری حیاتی برای حفظ اعتقادات دینی و معیشت دنیوی تبدیل میشود.

۲. تلفیق دین و دنیا

حدیث بیانگر نگرش متوازن اسلام به مسئلهٔ اقتصاد و دین است. برخلاف تصورِ تفکیک این دو، پول به عنوان وسیله‌ای برای تحقق اهداف الهی (مانند پرداخت زکات، حج، انفاق) و نیز تأمین نیازهای زندگی معرفی شده است.

۳. هشدار دربارهٔ فتنه‌های مالی  

اگرچه حدیث ضرورت پول را یادآوری می‌کند، اما به‌طور غیرمستقیم به خطر وابستگی افراطی به ثروت اشاره دارد. در روایات دیگر، آخرالزمان دورهای پرآزمایش توصیف شده که ثروت می‌تواند هم نعمت باشد و هم وسیلهٔ فتنه.

۴. تأکید بر مسئولیت فردی

عبارت «یقیمُ الرجلُ بها دینَهُ و دُنیاهُ» نشان میدهد هر فرد مسئول مدیریت مالی خویش است تا بتواند هم نیازهای معنوی و هم مادی خود و جامعه را برطرف کند.

۵. تفسیر تطبیقی با شرایط امروز 

با تبدیل درهم و دینار به پولهای رایج امروزی، این حدیث لزوم برنامه‌ریزی اقتصادی، پس‌انداز، و سرمایه‌گذاری مشروع را برای مقابله با بحران‌های آینده گوشزد می‌کند.

۶. نقد مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی

حدیث هرگز به جمع‌آوری ثروت برای تجملات اشاره نمیکند، بلکه هدف، استفادهٔ مسئولانه از منابع برای حفظ «دین» و «دنیا» است. این موضوع با آموزه‌های قرآن دربارهٔ اسراف و تبذیر همسو است.

۷. اهمیت نیت در کسب و کار

از منظر اخلاق اسلامی، کسب حلال و انفاق در راه خدا، شرط اساسی استفاده از پول برای تقویت دین ذکر شده است. این حدیث در کنار روایات دیگر، چارچوب اخلاقیِ اقتصاد اسلامی را تکمیل میکند.