فرهنگی

لجاجت تدبیر را سست می‌کند: نابودگر خردورزی

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در کلامی گزیده و پرمعنا می‌فرمایند: «اَللَّجَاجَةُ تَسُلُّ اَلرَّأْيَ» «لجاجت تدبیر را سست می‌کند»

لجاجت؛ بیماری ویرانگر عقل

این حکمت کوتاه اما عمیق، به یکی از خطرناک‌ترین آفات تصمیم‌گیری و خردورزی اشاره می‌کند. لجاجت و یکدندگی، مانند بیماری است که بنیان‌های تفکر صحیح و برنامه‌ریزی دقیق را از بین می‌برد.

چگونه لجاجت تدبیر را نابود می‌کند؟

۱. بستن چشم‌های خرد

انسان لجباز، تنها نظر خود را می‌بیند و حاضر به دیدن زوایای مختلف مسئله نیست. این همان سست کردن تدبیر است.

۲. کشتن فرصت‌های طلایی

لجاجت باعث می‌شود انسان در زمان‌های حساس، حاضر به تغییر روش نباشد و فرصت‌های طلایی را از دست بدهد.

۳. ایجاد دشمنی و دوری دوستان

لجاجت، احترام دیگران را از بین می‌برد و انسان را در انزوا قرار می‌دهد. انسانی که مشورت‌پذیر نباشد، به تدریج تنها می‌ماند.

نشانه‌های لجاجت در زندگی

· اصرار بر روش‌های ناکارآمد گذشته

· عدم پذیرش اشتباهات

· مقاومت در برابر پیشنهادهای مفید دیگران

· توجیه اشتباهات به جای اصلاح آنها

راه‌های درمان لجاجت

۱. تمرین فروتنی فکری

بپذیریم که ما کامل نیستیم و ممکن است اشتباه کنیم.

۲. توسعه فرهنگ مشاوره

از نظرات دیگران استقبال کنیم، حتی اگر با نظر ما مخالف باشند.

۳. انعطاف‌پذیری در عمل

اگر روشی جواب نداد، شجاعت تغییر آن را داشته باشیم.

درسی برای مدیران و رهبران

امام علی علیه‌السلام به مدیران و رهبران می‌آموزند که لجاجت، بزرگ‌ترین دشمن تصمیم‌گیری صحیح است. رهبری که لجباز باشد، سازمان را به ورطه نابودی می‌کشاند.

سخن پایانی

لجاجت، نه تنها تدبیر را سست می‌کند، بلکه احترام، اعتماد و فرصت‌ها را نیز نابود می‌سازد. برای موفقیت در زندگی فردی و اجتماعی، باید این ویژگی مخرب را شناخت و با آن مبارزه کرد.

محبت به همراه کوشش: دو بال پرواز به سوی خدا

امام رضا علیه‌السلام در کلامی گهربار و هشداردهنده، یکی از خطرناک‌ترین انحرافات در مسیر ایمان را به ما گوشزد می‌فرمایند:

«لا تَدعُوا الَعمَلَ الصّالِحَ و الإجتِهادَ فِی العِبادَهِ، إتّکالاً علَی حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم»

«کار شایسته و کوشش در عبادت را، تنها به اعتماد و پشت‌گرمی محبّت آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رها نکنید.»

محبت؛ آغازی است، نه پایان

این روایت عمیق، رابطه میان محبت اهل بیت و عمل صالح را به روشنی ترسیم می‌کند. امام رضا علیه‌السلام به ما می‌آموزند که محبت آل محمد، جایگزین عمل و عبادت نیست، بلکه محرک و انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر است.

خطر اعتماد کورکورانه

گاه ممکن است برخی گمان کنند که تنها با ادعای محبت اهل بیت، از انجام فرائض و عبادات معاف هستند! امام رضا علیه‌السلام به صراحت این اندیشه نادرست را رد می‌کنند.

محبت واقعی = پیروی عملی

محبت حقیقی به اهل بیت، خود را در اقدام عملی و اجتهاد در عبادت نشان می‌دهد. هر چه محبت ما عمیق‌تر باشد، تلاش ما برای انجام کارهای شایسته و عبادت پروردگار بیشتر خواهد شد.

سه پیام کلیدی این حدیث

1. محبت بدون عمل ناقص است

   محبت اهل بیت باید در میدان عمل نمود پیدا کند.

2. عبادت بدون محبت خشک است

   عمل صالح وقتی ارزشمند است که از چشمه محبت اهل بیت سیراب شود.

3. تعادل میان عشق و عبادت

   هم باید دل را با محبت نورانی کرد و هم جان را با عبادت جلا داد.

در زندگی امروز ما

· در عصر حاضر که انواع سستی‌ها و تنبلی‌ها در انجام فرائض دینی دیده می‌شود، این حدیث یادآوری می‌کند که محبت واقعی به اهل بیت، تنبلی نمی‌آورد بلکه حرکت‌آفرین است.

· کسانی که خود را دوستدار اهل بیت می‌دانند، باید در عمل نیز پیشگام در نیکی‌ها و عبادات باشند.

امام رضا علیه‌السلام به ما می‌آموزند که محبت آل محمد، وسیله‌ای برای تقرب به خداست، نه بهانه‌ای برای ترک عبادت.

ایمان به کفالت الهی: پناهگاهی امن در طوفان زندگی

امام جواد علیه السلام در سخنی گران‌قدر که همچون چراغی فراروی راه زندگی است، می‌فرمایند:

«كَيفَ يَصنَعُ (يَضيعُ) مَنِ اللّهُ كافِلُهُ؟! و كَيفَ يَهرَبُ مَنِ اللّهُ طالِبُهُ ؟!»

«چگونه درمانَد كسى كه خداوند كفيل اوست؟! و چگونه بگريزد كسى كه خداوند جوينده (در تعقيب) اوست؟!»

این کلام نورانی، عمیق‌ترین مفاهیم توحیدی و اعتماد به خداوند را در قالب پرسشی اثرگذار بیان می‌کند.

مفهوم “کفالت” الهی

وقتی خداوند کفیل انسان می‌شود، یعنی متعهد سرپرستی، حمایت و تأمین نیازهای او می‌گردد. آیا ممکن است کسی که چنین پشتوانه‌ای دارد، در زندگی درمانده و سرگردان شود؟ این بیان امام نهم، پاسخی قاطع به تمام دغدغه‌ها و نگرانی‌های ماست.

معنای “طلبیدن” از سوی خدا

عبارت «طالبه» از سوی خداوند، نشان از عشق و اراده الهی برای هدایت و رساندن بنده به کمال دارد. خداوند نه تنها منتظر نمی‌ماند تا ما به سویش برویم، بلکه خود، جوینده و در پی ماست. چگونه می‌توان از چنین محبت و عنایتی گریخت؟

درس‌های عملی برای زندگی

این حدیث شریف به ما می‌آموزد:

· در برابر مشکلات، به جای یأس و ناامیدی، به کفالت خداوند توکل کنیم.

· از رحمت بی‌پایان الهی هرگز ناامید نشویم، چرا که او خود در پی نجات ماست.

· ایمان واقعی به خداوند، آرامش و اطمینانی عمیق در پی دارد که هیچ عاملی نمی‌تواند آن را از بین ببرد.

امام جواد علیه السلام در این جمله کوتاه، کلید رهایی از اضطراب و ترس را به ما می‌دهند: ایمان به اینکه خداوند، کفیل و طالب ماست.

قوت باطن و ضعف ظاهر: درس بزرگ پیامبران برای ما

امام علی علیه السلام در بخشی از خطبه 192 نهج البلاغه، ویژگی‌های برجسته پیامبران الهی را اینگونه ترسیم می‌فرمایند:

«اللّهَ سُبحانَهُ جَعَلَ رُسُلَه اُولِي قُوَّةٍ في عَزائِمِهِم، وَضَعَفَةً فيما تَرَى الأعيُنُ مِن حالاتِهِم، مَعَ قَناعةٍ تَملَأُ القُلوبَ وَالعُيونَ غِنَىً، وَخَصاصةٍ تَملَأُ الأبصارَ وَالأسماعَ أذَىً…»

«خداوند سبحان، پيامبرانش را در اراده و تصميمات خودشان توانا گردانيد، و در آنچه ديده‌ها از ظاهر آنان مى‌بينند، خوار نماياند، با قناعتى كه دل‌ها و چشم‌ها را از بى‌نيازى پُر مى‌دارد و فقر و ضعفِ ظاهرى‌اى كه چشم‌ها و گوش‌ها را بسيار بيازارد.»

درسی برای همیشه تاریخ

این کلام عمیق امیرالمؤمنین، تصویری واضح از سبک زندگی رهبران الهی ارائه می‌دهد:

قدرت درونی، ساده‌زیستی بیرونی

پیامبران دارای قوه عزم و اراده‌ای استوار بودند. آنها در رسالت خود ثابت‌قدم و در برابر مشکلات مقاوم بودند. اما در ظاهر، زندگی ساده و بی‌آلایشی داشتند. این تضاد عمدی، درس بزرگی برای ماست: معیار ارزش، قدرت درونی است نه ظاهر آراسته.

قناعت؛ ثروتی بی‌پایان

قناعت پیامبران چنان بود که دل‌ها و چشم‌هایشان را پر از بی‌نیازی می‌کرد. آنها به کمترینها قانع بودند، زیرا منبع عزت را در ارتباط با خدا می‌دانستند، نه در انباشت ثروت و تجمل.

فقر ظاهری، عزت باطنی

فقر و سادگی ظاهری پیامبران برای مردم عادی سخت و آزاردهنده بود، اما این همان آزمونی است که همیشه وجود دارد: آیا ما ظاهر را ملاک می‌سنجیم یا باطن را؟

کاربرد در زندگی امروز

· در دنیای مادی‌گرای امروز، این حدیث به ما یادآوری می‌کند که ارزش واقعی در قدرت اراده و قناعت است، نه در نمایش ثروت و تجمل.

· برای رهبری و تأثیرگذاری، باید بر تقویت اراده و قناعت تمرکز کنیم، نه بر آراستگی ظاهری.

· سادگی و قناعت، ما را از دام حرص و طمع رها کرده و به آرامش واقعی می‌رساند.

زمینه‌سازان حکومت مهدوی: ویژگی یاوران منتظر

امام صادق علیه‌السلام در بیان عمیقی به ویژگی یاران خاص حضرت مهدی(عج) اشاره می‌فرمایند:

«بهراستی صاحب این امر (امام زمان علیه السلام)، یارانش برای او نگهدارى شده‌اند. اگر همه مردم نیز از بین بروند، خداوند یارانش را به او مى‌رساند.»

این بیان نورانی همراه با دو آیه از قرآن کریم، تصویری واضح از زمینه‌سازان واقعی حکومت جهانی امام عصر(عج) ارائه می‌دهد.

یاران ذخیره شده الهی

امام صادق علیه‌السلام تأکید می‌کنند که یاران امام زمان(عج)، نگهدارى شده در نزد خداوند هستند. این بدان معناست که:

· این یاران، برگزیدگان الهی‌اند

· حفظ و حراست آنان به دست خداست

· حتی اگر همه مردم روی زمین نابود شوند، این گروه ویژه باقی می‌مانند

ویژگی‌های یاران خاص در قرآن

گروه جایگزین و صالح

خداوند در آیه 89 سوره انعام می‌فرماید: «و اگر اینان بدان (به اسلام) کفر ورزند، بی‌گمان، گروهى (دیگر) را بر آن گماریم که کافر نباشند»

این آیه نشان می‌دهد که خداوند همیشه گروهی جایگزین و صالح را آماده دارد تا اگر گروهی از مسیر منحرف شدند، آنان را جایگزین کند.

گروه دوست‌دار خدا و دوست‌داشتنی

در آیه 54 سوره مائده می‌خوانیم: «خداوند به زودى گروهى را خواهد آورد که آنان را دوست مى‌دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند. با مؤمنان، مهربان و فروتن‌اند و با کافران سخت‌گیرند»

چهار ویژگی برجسته یاران امام زمان

1. محبت دوسویه با خداوند - آنان خدا را دوست دارند و خدا نیز آنان را دوست می‌دارد

2. مهربانی با مؤمنان - نسبت به برادران دینی خود، دلسوز و مهربان‌اند

3. عزت در برابر کافران - در برابر دشمنان اسلام، استوار و سخت‌گیرند

4. فروتنی و تواضع - در میان مؤمنان، متواضع و بی‌تکبرند

درس‌هایی برای منتظران واقعی

این روایت و آیات قرآن به ما می‌آموزد که:

· زمینه‌سازی برای ظهور، تنها با ساختن خود ممکن است

· باید در جهت ایجاد ویژگی‌های یاران خاص در خود بکوشیم

· محبت به خدا و دوستی با مؤمنان از ارکان اصلی انتظار است

منتظر واقعی کسی است که امروز خود را به صفات یاران فردا بیاراید.