کار را وقتی انجام بده که دلت میخواهد: نگاه روانشناختی امام علی (ع) به زمانبندی کارها
کار را وقتی انجام بده که دلت میخواهد: نگاه روانشناختی امام علی (ع) به زمانبندی کارها
امام علی (ع) در حکمت ۱۹۳ نهجالبلاغه درس بزرگی در مورد مدیریت انگیزه و کارایی میدهند:
«إِنَّ لِلْقُلُوبِ شَهْوَةً وَ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً، فَأْتُوهَا مِنْ قِبَلِ شَهْوَتِهَا وَ إِقْبَالِهَا، فَإِنَّ الْقَلْبَ إِذَا أُكْرِهَ عَمِيَ»
یعنی: «دلها را میل و رغبتی است، گاهی روی میآورند و گاهی پشت میکنند. پس هنگامی که دلها تمایل و رویآوری دارند، دست به کار شوید؛ زیرا اگر قلب را به کاری مجبور کنند، کور میشود.»
این سخن عمیق، تنها یک توصیه اخلاقی نیست، بلکه نکتهای کلیدی در روانشناسی انگیزش و بهرهوری است. همه ما در زندگی روزمره، تحصیل یا کار احساس کردهایم که گاهی با اشتیاق فراوان کاری را شروع میکنیم و گاهی با وجود تلاش، پیشرفتی حاصل نمیشود. امام علی (ع) علت این حالت را در «اجبار کردن دل» میدانند. وقتی کاری را با اکراه و بدون علاقه درونی انجام دهیم، نه تنها نتیجه مطلوب حاصل نمیشود، بلکه ممکن است اثر معکوس داشته باشد و حتی باعث فرسودگی روانی شود.
راهکار عملی این حکمت چیست؟
· کارها را در اوقات اوج انگیزه خود برنامهریزی کنید.
· اگر احساس بیمیلی کردید، کمی استراحت یا تغییر فعالیت دهید.
· کارهای بزرگ را به بخشهای کوچکتر تقسیم کرده و در زمانهای اقبال دل انجام دهید.
· به خودتان اجبار بیموقع تحمیل نکنید؛ این تنها کارایی شما را کاهش میدهد.
این آموزه نه تنها در زندگی شخصی، بلکه در مدیریت و رهبری نیز کاربرد فراوانی دارد. یک مدیر موفق میداند که چگونه فضایی ایجاد کند تا افراد با انگیزه و اشتیاق درونی کار کنند، نه با اجبار و ترس.