فرهنگی

چرا امام علی علیه‌السلام فرمودند: «اگر مردگان بازگردند، قطعاً ازدواج می‌کنند»؟ تحلیل حدیثی و اخلاقی

در میان آموزه‌های اخلاقی و اجتماعی اهل بیت علیهم‌السلام، توصیه به ازدواج جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از بیانات تأمل‌برانگیز امام علی علیه‌السلام که در کتاب «عوالی اللآلی» آمده، چنین است: «لَو خَرَجَ العُزّابُ مِن أمواتِكُم إلَى الدُّنيا لَتَزَوَّجوا» اگر مردگانِ بی‌همسر شما به دنیا باز می‌گشتند، قطعاً ازدواج می‌کردند (عوالی اللآلی، ج۳، ص۲۸۳، ح۱۵)

این جمله کوتاه، اما ژرف، حامل پیام‌های عمیق اخلاقی، اجتماعی و معنوی است. در ادامه به تحلیل این حدیث از منظر منابع دینی شیعه می‌پردازیم:

💠 ۱. ازدواج؛ فرصتی برای رشد و تکامل

در نگاه اسلامی، ازدواج صرفاً یک نیاز طبیعی نیست، بلکه بستری برای رشد اخلاقی، اجتماعی و معنوی انسان است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «رَکْعَتانِ یُصَلّیهِما مُتَزَوِّجٌ أفضَلُ مِن رَکْعَتَیْنِ یُصَلّیهِما أعزَبُ» (وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۲۳) یعنی دو رکعت نماز فرد متأهل برتر از دو رکعت نماز فرد مجرد است. این نشان می‌دهد که ازدواج نه‌تنها مانع عبادت نیست، بلکه آن را ارتقاء می‌دهد.

💠 ۲. حسرتی در آخرت؛ چرا مردگان آرزوی ازدواج دارند؟

حدیث امام علی علیه‌السلام اشاره به این دارد که مجردان در آخرت، ازدواج‌نکردن را یکی از حسرت‌های خود می‌دانند. چرا؟ زیرا فرصت‌هایی که در دنیا برای ساختن خانواده، تربیت نسل صالح، و مشارکت در جامعه داشتند، از دست رفته است.

در قرآن نیز آمده است: «وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ» (مریم: ۳۹) . آن‌ها را از روز حسرت بیم ده. ازدواج، اگر با نیت الهی و مسئولیت‌پذیری همراه باشد، می‌تواند یکی از اعمالی باشد که در آخرت حسرت فقدان آن را بخورند.

💠 ۳. ازدواج؛ مسئولیت اجتماعی و اخلاقی

در منابع شیعی، ازدواج نه‌تنها یک امر شخصی بلکه یک مسئولیت اجتماعی تلقی می‌شود. امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «مَن تَزَوَّجَ فَقَد أَحرَزَ نِصفَ دینِه» (بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۲۱)  هر کس ازدواج کند، نیمی از دین خود را حفظ کرده است

این حدیث نشان می‌دهد که ازدواج نقش مهمی در حفظ اخلاق، عفت، و سلامت روانی و اجتماعی دارد.

💠 ۴. دعوت به تعجیل در ازدواج

بیان امام علی علیه‌السلام، با تأکید بر «قطعاً ازدواج می‌کردند»، نوعی هشدار و دعوت به تعجیل در ازدواج است. این تأکید نشان می‌دهد که فرصت‌های دنیا محدودند و نباید در تصمیمات مهم زندگی، مانند ازدواج، بیش از حد تعلل کرد.

 نتیجه‌گیری

حدیث امام علی علیه‌السلام درباره حسرت مردگان مجرد، ما را به تأملی عمیق درباره فلسفه ازدواج در اسلام دعوت می‌کند. ازدواج در نگاه اهل بیت، نه‌تنها یک نیاز طبیعی بلکه یک مسیر الهی برای رشد، مسئولیت‌پذیری، و تکامل انسانی است. اگر مردگان به دنیا بازگردند، قطعاً این مسیر را انتخاب می‌کنند؛ پس ما که در دنیا هستیم، چرا درنگ کنیم؟