فرهنگی

امام صادق علیه السلام: “لمّا سُئلَ عن عِلّةِ تَسمِيَةِ القائمِ بالمَهديِّ ـ: لِأنّه يُهدى إلى كلِّ أمرٍ خَفيٍّ"؛  آن گاه كه از علت نامگذارى قائم به مهدى پرسيده شد ـفرمود : چون او به هر امر نهانى رهنمون مى‌شود(الغيبة للطوسي : ص ٤٧١ ح ٤٨٩ ).

بر اساس تحلیل معناشی، مفهوم “مهدی(عج)” در چهارچوبی عمیق و چندبعدی قابل تبیین است:

۱. تحلیل ریشه‌شناختی “مهدی”

- فعل پویای هدایت (هدایت فعال):  

  نه یک وضعیت منفعل، بلکه حرکتی پویا از سوی امام به سمت هدایت جهان در تمام عرصه‌ها. این هدایت مستمر و زنده است.  

- صیغه مجهول “یُهدی":  

  تأکید بر این که منشأ این هدایت مستقیماً از سوی خداست (نه توانایی بشری). امام واسطه فیض الهی است.  

- “کل أمر خفی":  

  جامعیت هدایت امام شامل تمام شئون پنهان مادی و معنوی می‌شود؛ از ریزترین جزئیات طبیعت تا اسرار قلوب انسان‌ها.  

۲. ابعاد هدایت پنهان در عصر غیبت 

👑 سیاسی: تحلیل توطئه‌های دشمنان - شناسایی خائنان (مبنا: مدیریت نظام جهانی)  

🧠 علمی: آگاهی از علوم غیبی - اسرار کائنات (مبنا: اشراف بر کتاب تکوین)  

💖 معنوی: هدایت قلوب - تشخیص نفاق/ایمان (مبنا: ولایت باطنی)  

🌍 جهانی: نظارت بر نظام هستی - مدیریت امور (مبنا: ربوبیت اجرایی)  

۳. نکته عرفانی کلیدی

حدیث امام صادق(ع) در پاسخ به پرسش “هدایت غایب":  

“کَالمِصباحِ فی وَسَطِ الظُّلمِ؛ او چراغی است در قلب تاریکی‌ها"  

این تشبیه نشان می‌دهد:  

- هدایت امام غیرمستقیم اما نورانی است  

- اثر او در تاریک‌ترین شرایط آشکار می‌شود  

- غیبت، نفی حضور نیست؛ تغییر کیفیت حضور است  

۴. تطبیق قرآنی  

وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا (الزمر:۶۹): نور مهدی(عج) تجلی نور ربوبی است  

یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ (المائده:۱۶): الگوی هدایت از ظلمات به نور  

جمع‌بندی حکمی  

مهدویت، تجلی “هدایت فعّال الهی” است که:  

- در عصر غیبت به‌صورت مدیریت نامحسوس (ولایت تکوینی) جریان دارد  

- با نورانیت باطنی (چراغ در ظلمت) دل‌های مؤمنان را زنده نگه می‌دارد  

- ظهور او تجسم عینی آیه “أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا” خواهد بود  

- “یُهدی” بودنش، امتداد هدایت انبیاء در حدّ اعلای آن است.