فرهنگی

🔍 حدیثی ژرف درباره پیمان الهی با مؤمنان

«خَذَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِيثَاقَ الْمُؤْمِنِ عَلَى أَنْ لَا يُقْبَلَ قَوْلُهُ وَ لَا يُصَدَّقَ حَدِيثُهُ وَ لَا يَنْتَصِفَ مِنْ عَدُوِّهِ وَ لَا يَشْفِيَ غَيْظَهُ إِلَّا بِفَضِيحَةِ نَفْسِهِ لِأَنَّ كُلَّ مُؤْمِنٍ مُلْجَمٌ»

خدای عزوجل از مؤمن پیمان گرفته که گفتارش پذیرفته نشود و سخنش تصدیق نگردد و انتقامش از دشمن گرفته نشود و خشمش فروننشیند مگر با رسوایی خودش؛ زیرا هر مؤمنی لجام‌زده است [بر زبانش کنترل دارد].

📚 الخصال، شیخ صدوق، جلد ۱، صفحه ۲۲۹

🔍 تفسیر عمیق حدیث با استناد به منابع شیعی

۱. مفهوم «میثاق مؤمن» چیست؟

این پیمان، پیمان فطری و معنوی است که خداوند از روح هر مؤمن هنگام آفرینش یا هنگام ایمان آوردن گرفته است. این یک تعهد درونی برای رعایت اخلاق والای اسلامی است.

۲. تحلیل چهار شرط میثاق:

الف) «لَا يُقْبَلَ قَوْلُهُ» (گفتارش پذیرفته نشود):

· به این معنا نیست که همیشه سخن مؤمن رد شود، بلکه:

  · مؤمن نباید انتظار پذیرش بی‌قید و شرط داشته باشد

  · باید حقیقت‌گویی کند حتی اگر مورد پذیرش قرار نگیرد

  · فروتنی در بیان؛ نه اصرار بر پذیرش سخن

ب) «لَا يُصَدَّقَ حَدِيثُهُ» (سخنش تصدیق نگردد):

· یعنی مؤمن باید آنقدر متواضع باشد که حتی وقتی حق می‌گوید، سخنش را بر خودش تحمیل نکند

· مانند امام علی (ع) که فرمودند: «سخن حق را بگو هر چند به زیان تو باشد»

ج) «لَا يَنْتَصِفَ مِنْ عَدُوِّهِ» (انتقامش گرفته نشود):

· مؤمن واقعی انتقام‌جو نیست

· امام حسین (ع) در کربلا فرمودند: «اگر دین ندارید، آزاده باشید»

· مؤمن، گذشت را بر انتقام ترجیح می‌دهد

د) «لَا يَشْفِيَ غَيْظَهُ» (خشمش فروننشیند):

· یعنی مؤمن نباید خشم را با انتقام فرونشاند

· بلکه با صبر و گذشت و توکل به خدا آرام شود

۳. کلید حدیث: «إِلَّا بِفَضِيحَةِ نَفْسِهِ» (مگر با رسوایی خودش):

این مهم‌ترین بخش حدیث است:

· یعنی تنها راه پذیرش سخن مؤمن و گرفتن حقش این است که ابتدا عیوب خود را ببیند و اصلاح کند

· خودشناسی و خودانتقادی مقدم بر انتقاد از دیگران است

· امام علی (ع) فرمودند: «خودت را از عیب‌جویی مردم بازدار، به عیب‌جویی از خودت»

۴. «لِأَنَّ كُلَّ مُؤْمِنٍ مُلْجَمٌ» (زیرا هر مؤمنی لجام‌زده است):

· لجام نماد کنترل زبان و خویشتن‌داری است

· مؤمن بر هوی و هوس خود مسلط است

· این کنترل شامل: کنترل زبان، کنترل خشم، کنترل انتقام‌جویی می‌شود

💎 درس‌های تربیتی حدیث برای زندگی امروز

۱. در عصر رسانه و فضای مجازی:

· مؤمن نباید اصرار بر اثبات حقانیت خود در هر بحثی داشته باشد

· گاهی سکوت از اصرار بر پذیرش سخن بهتر است

· قبل از انتقاد از دیگران، نقاط ضعف خود را ببینیم

۲. در روابط اجتماعی:

· در اختلافات، به جای انتقام‌جویی، به گذشت و مصالحه بیندیشیم

· خشم را نه با تلافی، که با صبر و درگاه خدا تسکین دهیم

۳. در مدیریت هیجانات:

· لجام داشتن یعنی مدیریت هیجانات منفی

· آموزش خویشتن‌داری به خود و خانواده

🌟 مصادیق عملی در سیره اهل بیت (ع)

۱. امام علی (ع) در جنگ صفین:

· با اینکه حق با ایشان بود، اصرار بر جنگ نکردند

· سخن حق گفتند حتی وقتی بسیاری نپذیرفتند

۲. امام حسن مجتبی (ع):

· صلح کردند تا جان شیعیان حفظ شود

· با وجود قدرت، انتقام نگرفتند

۳. امام سجاد (ع):

· در اسارت شام، با مناجات و دعا خشم را کنترل کردند

· نه انتقام گرفتند، نه اصرار بر پذیرش حقانیت

⚠️ شبهه‌زدایی از حدیث

سؤال: آیا این حدیث به معنای سکوت در برابر ظلم است؟

پاسخ:خیر؛ بلکه به معنای:

· اولویت شیوه‌های مسالمت‌آمیز

· عدم اصرار بر روش‌های خشونت‌آمیز

· صبر تا زمان مناسب

این حدیث عمیقاً به ما می‌آموزد که مؤمن واقعی، نه بر اثبات حقانیت خویش اصرار می‌ورزد، نه در پی انتقام است، و نه خشمش را با تلافی فرومینشاند. بلکه لجام بر زبان و نفس خویش دارد، و پیش از هر چیز، به اصلاح و “رسوایی” نفس خود می‌پردازد. گویا امام صادق (ع) می‌فرمایند: ابتدا خودت را اصلاح کن، آنگاه خواهی دید که چگونه سخنت پذیرفته می‌شود و حق تو گرفته می‌شود. 🌿