فرهنگی

 نقشه راه عمل دینی: از دانسته‌ها تا نادانسته‌ها با حکمت آیت‌الله بهجت

آیت‌الله بهجت  میگوید، بالاخره برای عمل چطور خب آدم باید اختیاراً آن چیزی را که می‌داند، عمل بکند دیگر، وانگذارد، پشیمان می‌شود. آن چیزی را که نمی‌داند به این و آن نگاه نکند، به دفتر نگاه کند باز هم ندانست، توقف و احتیاط باید بکند تا روشن بشود.

گفتند به آن چیزهایی که می‌دانی اگر عمل بکنی «عَلِمَ وَرَّثَهُ اللَهُ عِلْمَ مَا لَمْ يَعْلَمْ» (خداوند، دانش آنچه را نمی‌داند، به او ارزانی می‌دارد)؛ «کُفِی مَا لَا یعْلَم» (بس است او را از آنچه که نمی‌داند)؛ «لَنَهدیَنَّهُم سُبُلَنا» (قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد).

این گفتار از حضرت آیت‌الله بهجت (قدس سره) یک دستورالعمل عملی و سلسله‌مراتب حکیمانه برای “عملگرایی در مسیر دینداری” ارائه می‌دهد که بر دو پایه اصلی استوار است:

1. تکلیف در برابر «دانسته‌ها » (عمل جهادی)

   · تأکید اصلی بر “عمل اختیاری” به آنچه انسان به درستی و حقیقت آن یقین دارد، است. این بخش، نیازمند اراده، جهاد با نفس و پرهیز از سستی و تسامح است. پیامد ترک این عمل، “پشیمانی” ذکر شده که خود محرک قدرتمندی برای اقدام است.

2. تکلیف در برابر «نادانسته‌ها» (احتیاط عقلانی)

   · در مواردی که انسان علم و یقین ندارد، راه صحیح، کناره‌گیری از پیروی کورکورانه از افراد ("به این و آن نگاه نکند") و حتی اکتفا به منابع نوشتاری معمولی ("به دفتر نگاه کند") نیست. بلکه وظیفه اصلی “توقف” و “احتیاط” است تا زمانی که حقیقت “روشن شود". این بخش، بر خردورزی و دوری از شتابزدگی در امور دینی تأکید دارد.

پیوند دو بخش و نتیجه نهایی: نکته کلیدی و عمیق کلام،در پایان و با استناد به آیات قرآن کریم بیان می‌شود: پاداش عمل به “دانسته‌ها"، هدایت به “نادانسته‌ها” است. این یک قاعده طلایی معنوی است:

اگر انسان در گام اول (عمل به علم) ثابت قدم باشد، خداوند نوری در دل او می‌افروزد که راه درست در گام دوم (مواجهه با مجهولات) را به او نشان می‌دهد. بنابراین، کلید حل مشکلات جدید، عمل به فرامین شناخته شده گذشته است.

این کلام، چراغ راهی برای پرهیز از دو افراط “عمل نکردن به بهانه شک در برخی مسائل” و “شتابزدگی و عمل بدون علم” است.