فرهنگی

می‌خواهی خداوند در قیامت بر تو خشم نگیرد؟

عیب جویی امام محمد باقر عليه السلام می فرمایند: مَنْ كَفَّ عَنْ أعْراضِ النّاسِ أقالَهُ اللّهُ نَفْسَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ كَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ.كتاب الزّهد، صفحه 1، حدیث 9

امام سجاد عليه السلام می فرمایند : مَنْ رَمَي النّاسَ بِما فيهِمْ رَمَوْهُ بِما لَيْسَ فيِهِ.بحار الأنوار، جلد 75، صفحه 261، حدیث 64

امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند: إِن سَمت هِمَّتكَ لاِصلاحِ النَّاسِ فَابدَأ بِنَفسِكَ، فَإِنَّ تَعَاطِيَكَ إِصلاحِ غَيرِكَ وَأنتَ فَاسِدٌ أَكبَرُ العَيبِ. غرر الحكم، حدیث 3749

این احادیث با تأکیدات مختلف، به چند درس اصلی اشاره می‌کنند:

1. پیامد اخروی: عیب‌جویی و بازداشتن خشم، مستقیماً با عفو و بخشش الهی در قیامت ارتباط دارد. (حدیث امام باقر ع)

2. واکنش جامعه: کسی که دیگران را متهم می‌کند، خودش به چیزهایی که انجام نداده متهم خواهد شد. (حدیث امام سجاد ع) این یک قانون اجتماعی است.

3. نفاق اخلاقی: بزرگ‌ترین عیب آن است که فردی خودِ فاسد، به دنبال اصلاح دیگران باشد. 

4. نشانه هلاکت: وقتی کسی فقط دنبال گناهان مردم است و گناهان خود را فراموش کرده، این یک علامت خطر و گرفتار شدن در مکر الهی است. (حدیث امام صادق عإِذَا رَأَيتُمُ العَبدَ مُتَفَقِّداً لِذُنُوبٍ (النَّاسِ) نَاسِياً لِذُنُوبِهِ، فَاعلَمُوا أَنَّهُ قَد مُكِرَ بِهِ.مستطرفات السرائر، 569)

5. راه نجات: سعادتمند کسی است که مشغولیت به عیوب خودش، او را از عیب‌جویی دیگران بازدارد. (احادیث متعدد از پیامبر و امیرالمؤمنین)

6. ویژگی عاقل: خردمندترین مردم کسی است که به عیب خود بینا و به عیب دیگران نابینا باشد. 

7. دور کردن عیب‌جو: باید منفورترین و دورترین افراد نزد انسان، کسی باشد که بیشترین عیب‌جویی را از مردم می‌کند. (عَجِبتُ لِمَن يُنكِرُ عُيُوبَ النَّاسِ ! وَ نَفسُهُ أَكثَرُ شَئٍ مَعَاباً وَ لا يُبَصِّرُهَا.غرر الحكم، حدیث 6267حدیث امیرالمؤمنین ع)

جمع‌بندی نهایی: این احادیث به صورت یک سیستم جامع عمل می‌کنند:نقطه شروع، شناخت عیوب خود است. این شناخت، انسان را از عیب‌جویی دیگران بازمی‌دارد. ترک عیب‌جویی، هم عاقبت اخروی خوبی دارد (عفو الهی) و هم عاقبت دنیوی (جلوگیری از بدنامی و تهمت). در مقابل، عیب‌جویی نشانه جهل به نفس و باعث هلاکت است.