فرهنگی

توصیه‌های امیرالمؤمنین(ع) در مورد تفکر پیش از عمل

فکر، زره تصمیم‌های توست

حکمت‌های امیرالمؤمنین(ع) در تفکر پیش از عمل  

امیرالمؤمنین علی(ع) در غرر الحکم با دو تعبیر کوبنده، فکر پیش از عمل را ستون خردمندی می‌دانند:  

۱. «تَفَكَّرْ قَبْلَ أَنْ تَعْزِمَ» (پیش از تصمیم‌گیری بیندیش!)  

  تأکید بر پنج مرحله تأمل پیش از عزم نهایی: سنجش پیامدها، مشورت، ارزیابی منابع، پیش‌بینی مخاطرات، هماهنگی با ارزش‌ها.  

۲. «مَنْ فَكَّرَ قَبْلَ الْعَمَلِ كَثُرَ صَوَابُهُ» (هرکه پیش از عمل بیندیشد، درست‌اندیشی‌اش فزونی می‌یابد)  

 صواب = رسیدن به هدف + اخلاقی بودن مسیر + پایدار بودن نتیجه.  

 چرا این توصیه‌ها حیاتی است؟  

- جلوگیری از “عجله شیطانی": در روایات، عجله عامل خطا و پشیمانی معرفی شده است.  

- تحقق “عمل حساب‌شده": امام صادق(ع) می‌فرمایند: «العَملُ القلیلُ المَعرِفةِ خَیرٌ مِن کثیرٍ بِغَیرِ عِلمٍ» (عمل اندکِ آگاهانه، از عمل بی‌رویهِ بسیار برتر است).  

- پیوند عقل و ایمان: تفکر، ایمان را از تقلید کورکورانه به یقین فعال تبدیل می‌کند.  

 الگوی عملی تفکر علوی  

۱. پرسش‌های کلیدی پیش از تصمیم

   - آیا این کار رضای خدا را جلب می‌کند؟  

   - پیامدهای آن بر خود و دیگران چیست؟  

   - آیا منابع کافی دارم؟  

   - اگر شکست بخورم، راه بازگشت وجود دارد؟  

۲. سه دامِ تفکرنکردن 

   - تک‌روی (بدون مشورت) → «مستشاروا العاقل» (با خردمندان مشورت کنید)  

   - احساس‌محوری → «الهوی یعمی» (هواى نفس کورکننده است)  

   - تقلید کورکورانه → «لاتقلدوا غیرکم» (از دیگران بی‌چراغ عقل تقلید نکنید)  

نکته طلایی

در حکمت ۳۲۴ غرر می‌خوانیم: «التفکر یرد الآیات» (اندیشیدن، آیات الهی را به تو بازمی‌گرداند)؛ یعنی فکر، چراغ فهم نشانه‌های خدا در زندگی است.