فرهنگی

 طمع و پیامدهای آن  از نگاه امام علی

امام علی علیه السلام:«ما أعمَى النَّفسَ الطّامِعَةَ عَنِ العُقبَى الفاجِعَةِ» ؛ چه كور است نَفْس طمع وَرز از ديدن فرجام دردآور [طمع] (غرر الحكم : ح ٩٦٤٣).

.تحلیل محتوایی حدیث  

این کلام به رابطهٔ مستقیم بین طمع و کوری روحی اشاره می‌کند که چند لایه معنایی دارد:

 ۱. طمع؛ عامل کوری بصیرت

- تعبیر «أعمَى النَّفسَ» (کور کردن نفس) نشان می‌دهد طمع مانند پرده‌ای بر چشم دل می‌افتد و انسان را از دیدن پیامدهای اعمالش ناتوان می‌سازد.  

- مثال: طمعکار برای کسب مال بیشتر، حقوق دیگران را پایمال می‌کند، اما از عواقب اخروی و اجتماعی آن غافل است.  

- نکته قرآنی: قرآن می‌فرماید: «وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (حشر:۹)؛ هرکس از بخل نفسش حفظ شود، رستگار است.

۲. عقبای فاجعه‌بار طمع 

- «عُقبَى الفاجِعَةِ» به عواقبی اشاره دارد که مانند فاجعه، زندگی فردی و اجتماعی را ویران می‌کند.  

  - آسیب فردی: اضطراب، از دست دادن آرامش و سقوط اخلاقی.  

  - آسیب اجتماعی: تخریب اعتماد، افزایش فساد و نابرابری.  

- نکته روایی: پیامبر(ص) می‌فرمایند: «اَلطَّمَعُ فَقْرٌ حَاضِرٌ» (غررالحکم)؛ طمع، فقری حاضر و آماده است.

۳. درمان طمع در مکتب اهل بیت(ع) 

- قناعت: امام علی(ع) می‌فرمایند: «القَناعَةُ مالٌ لا يَنْفَدُ» (قناعت، گنجی بی‌پایان است).  

- توکل: اعتماد به روزی الهی و دوری از حرص، با تکیه بر آیه «وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا» (هود:۶).  

امام علی(ع) در این حدیث، طمع را نه تنها یک رذیله اخلاقی، بلکه بیماری روحی می‌داند که انسان را از درک حقیقت زندگی بازمی‌دارد. رهایی از این دام، نیازمند تقویت قناعت، توکل به خدا و تقویت بینش معنوی است.