صفهای فرشتگان پشت سر نمازگزار؛ فضیلت اذان و اقامه (شرح حدیث امام صادق علیهالسلام)
صفهای فرشتگان پشت سر نمازگزار؛ فضیلت اذان و اقامه (شرح حدیث امام صادق علیهالسلام)
«إِذَا أَذَّنْتَوَأَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفَّانِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ، وَإِذَا أَقَمْتَ صَلَّى خَلْفَكَ صَفٌّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ».
هرگاه اذان و اقامه گویی،پشت سرت دو صف از فرشتگان نماز میگزارند و هرگاه تنها اقامه گویی، یک صف از فرشتگان پشت سرت نماز میخوانند.
منبع حدیث: الکافی،جلد ۳، صفحه ۳۰۳، حدیث ۸.
تفسیر حدیث
این حدیث شریف از امام صادق (علیه السلام) که در کتاب معتبر «الکافی» – کاملترین و مهمترین کتاب حدیثی شیعه دوازده امامی – نقل شده، بر اهمیت توجه به سنن و مستحبات در عبادات، به ویژه مقدمات نماز تأکید میکند و پرده از عالم غیب و حضور ملکوتی فرشتگان در عبادات مؤمنان برمیدارد. تفسیر این روایت بر چند محور استوار است:
1. حضور ملائکه و تشریف عبادت: حدیث اشاره میکند که مؤمن هنگام نماز، تنها نیست؛ بلکه فرشتگان مقرب خدا گرداگردش را گرفته، پشت سرش صفبسته و با او نماز میخوانند. این امر، نشاندهنده «تشریف عبادت» و تکریم مؤمنی است که در پیشگاه الهی میایستد. این مفهوم مصداق آیه شریفه «وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ * كِرَامًا كَاتِبِينَ» (انفطار: ۱۰-۱۱) و نیز روایاتی است که فرشتگان را نگهبانان و نویسندگان اعمال انسان میدانند.
2. تفاوت فضیلت اذان و اقامه: حدیث تفاوتی در فضیلت بین دو حالت قائل شده است: حالت اقامه به تنهایی، و حالت اذان و اقامه با هم. این تعلیمی است که «کمال عبادت» و «التزام به مستحبات» تأثیر مستقیمی در مضاعف شدن پاداش و جلب رحمت الهی دارد. اذان و اقامه، یکدیگر را کامل میکنند و از سنن مؤکدی هستند که از ویژگیهای امت محمدی (صلی الله علیه و آله) به شمار میروند.
3. نمادی از عظمت نماز و ارتباط با غیب: این روایت پنجرهای به سوی عالم غیب میگشاید و به مؤمن یادآوری میکند که عبادتش محدود به عالم شهادت و محسوسات نیست، بلکه در عالم ملائکه نیز بازتاب و تأثیر دارد. حضور فرشتگان پشت سر نمازگزار، سبب افزایش خضوع، اخلاص و توجه به هیئت و حالات نماز میشود. این معنا با روایات دیگری که نماز را معراج مؤمن میدانند و میگویند فرشتگان گرد نمازگزاران حلقه میزنند و برای آنها استغفار میکنند، همسو است.
4. ترغیب به اقتدای کامل به سنت: حدیث عملاً مؤمنان را به تمسک به سنت کامل پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در نماز و توجه به همه مقدمات و آداب آن تشویق میکند. مؤمنی که بر اذان و اقامه مداومت میورزد، از دو فضیلت برخوردار میشود: اول، انجام سنت کامل، و دوم، حضور پررنگتر و عددی بیشتر فرشتگان.
5. فرشتگان به عنوان شاهد اعمال: نماز فرشتگان پشت سر نمازگزار، گواهی ملکوتی بر عبادت اوست و در قیامت بر نمازگزار بودن او شهادت میدهند. این مفهوم از آیات و روایاتی که فرشتگان را نویسنده و شاهد اعمال بشر میدانند، قابل برداشت است.
خلاصه تفسیر: این حدیث بر عظمت نماز و اهمیت توجه به مقدمات آن از اذان و اقامه تأکید دارد و نشان میدهد که مؤمن هنگام نماز، تنها نیست؛ بلکه فرشتگان رحمان او را دربر گرفته و با او همنوا میشوند. این از مراتب تشریف الهی برای مؤمن محافظ بر عبادات است. روایت ما را به توجه به سنن نماز و آداب آن برای درک این فضیلت عظیم ترغیب میکند.