شگفتی امام علی (ع) از انسان غافل؛ سرمایهگذاری در فنا یا بقا؟
شگفتی امام علی (ع) از انسان غافل؛ سرمایهگذاری در فنا یا بقا؟
«عَجِبتُ لِعامِرِ دارِ الفَناءِ ، وتارِکِ دارِ البَقاءِ!»حکمت شماره ۱۲۶
در شگفتم از کسی که سرای نابودی را آباد میکند و سرای ماندگاری را فرو میگذارد!
تحلیل محتوایی حکمت شماره ۱۲۶
این کلام امیرالمؤمنین (ع) از ژرفترین و پرمعناترین حکمتهای ایشان است که بر محور “غفلت” انسان میچرخد. تحلیل آن را در چند محور میتوان ارائه داد:
1. تقابل دو سرا
· دار الفناء (سرای نابودی)
اشاره به دنیای مادی و گذراست. دنیایی که تمامی مظاهر آن - از ثروت، قدرت، مقام و حتی خود عمر انسان - در حال زوال و نابودی است. “عمارت” کردن این دار، به معنای سرمایهگذاری تماموقتِ جسم، روح، فکر و عمر برای گردآوری و آبادانی همین امور فانی است.
· دار البقاء (سرای ماندگاری)
اشاره به آخرت و جهان ابدی است. جهان حقیقی که تمام اعمال و نیات انسان، به صورت سرمایهای جاودانه برای او ذخیره میشود. “ترک” کردن این دار، به معنای بیاعتنایی، غفلت و عدم سرمایهگذاری برای آن است.
2. عنصر “شگفتی” (عَجِبتُ)
امام (ع) برای بیان حماقت بزرگ بشری، از قالب “تعجب” استفاده میکنند. این تعجب، نه از روی ناآگاهی، بلکه نوعی ملامت و هشدار شدید است. گویی این عمل آنقدر غیرمنطقی و حیرتآور است که حتی امام معصوم را به شگفتی وامیدارد. این روش، یک تکنیک تربیتی و تبلیغی قدرتمند برای بیدار کردن دلهای غافل است.
3. پیوند حکمت شماره ۱۲۶ با مفاهیم قرآنی
این کلام، ترجمان بلند و فشردهای از آیات بسیاری از قرآن کریم است، از جمله:
· «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَى» (سوره اعلی، آیات ۱۶-۱۷):
“بلکه شما زندگی دنیا را برمیگزینید، در حالی که آخرت بهتر و ماندگارتر است.”
· «وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ» (سوره حدید، آیه ۲۰):
“و زندگی دنیا جز کالای فریبنده نیست.”
4. نگاه فلسفی-عرفانی به حکمت شماره ۱۲۶
از این منظر، انسان در این جهان، “مسافر” است و نه “مقیم". عاقل مسافر، برای راه و مقصد نهایی خود توشه برمیدارد، نه اینکه تمام سرمایهاش را در کاروانسراهای بین راه خرج کند و خود را برای سفر اصلی بیتوشه گذارد.
این حدیث، یک معیار سنجش برای همهی اعمال فردی و اجتماعی ماست. هر عمل، سرمایهگذاری، رابطه و فکر ما را میتوان با این پرسش سنجید: “آیا این کار، آبادانی ‘دار فنا’ است یا سرمایهگذاری برای ‘دار بقا’؟” امام (ع) با این جمله، ما را به یک بازنگری اساسی در اولویتهای زندگی دعوت میکنند.