فرهنگی

شرطی که امام جواد(ع) برای رسیدن به حقیقتِ ایمان مطرح کرد

قالَ الامام الجواد عليه السلام:” لَنْ یَسْتَكْمِلَ الْعَبْدُ حَقیقَةَ الاْیمانِ حَتّی یُؤْثِرَ دینَهُ عَلی شَهْوَتِه”

 بنده ای حقیقت ایمان را نمی یابد مگر آن كه دین و احكام إلهى را در همه جهات بر تمایلات و هواهای نفسانی خود مقدّم دارد( بحارالأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۸۰).

تحلیل متن و توضیح حدیث

امام جواد(ع) در این روایت، ایمان حقیقی را فراتر از اعتقاد قلبی یا انجام ظاهری فرائض می‌دانند و آن را در گرو «ترجیح دین بر هواهای نفسانی» معرفی میکنند. این جمله دو مفهوم کلیدی را آشکار میسازد:  

1. ایمان به‌مثابه جهاد اکبر  

   - «تقدیم دین بر شهوت» به معنای نبرد دائمی با خواهشهای نفس است. امام(ع) ایمان را یک فرآیند پویا و چالش‌برانگیز میدانند که با هر پیروزی بر هوای نفس، عمق مییابد.  

2. کمالِ ایمان در عمل

   - حقیقت ایمان زمانی محقق میشود که فرد در تمام جهات زندگی از روابط اجتماعی تا انتخاب‌های فردی احکام الهی را ملاک قرار دهد. این نگاه، ایمان را از سطح فردی به حوزۀ اجتماعی گسترش می‌دهد.  

پیامهای کلیدی با استناد به منابع 

1. رابطۀ ایمان و آزادی از تعلقات  

   - در منابع روایی، امام جواد(ع) «بی‌نیازی از مردم» را نشانۀ عزت مؤمن میدانند . این حدیث مکمل همان مفهوم است؛ زیرا ترجیح دین بر شهوت، انسان را از اسارت خواستههای نفسانی رها میکند.  

   - در تفسیر این حدیث، علامه مجلسی در بحارالانوار تأکید دارد که «شهوت» تنها به امور جنسی محدود نیست، بلکه هر تمایلی که با دین در تضاد باشد را شامل میشود .  

2. نقش ایمان در مدیریت بحرانهای اخلاقی  

   - امام(ع) در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ» هرکس به سخن گویندهای گوش دهد، او را پرستیده است . این نشان میدهد که «تقدیم دین بر شهوت» حتی در انتخاب محتوای فکری و فرهنگی نیز ضروری است.  

3. کاربرد در سبک زندگی مدرن

   - در عصر حاضر که «هوسهای کاذب» (مثل مصرف‌گرایی، شهرت طلبی مجازی، یا لذتهای زودگذر) بهصورت گسترده تبلیغ می‌شود، این حدیث به‌مثابه نقشۀ راه برای حفظ تعادل روحی-اخلاقی است امام جواد(ع) در این حدیث، ایمان را به دریایی تشبیه میکنند که هرچه بیشتر در آن غوطه‌ور شوی، عمق آن را بیشتر درک میکنی.

«ترجیح دین بر شهوت» نه‌تنها محدودیت نیست، بلکه کلید رسیدن به آزادی حقیقی است؛ همانگونه که ایشان در روایتی دیگر می‌فرمایند: «مَنْ تَخَلَّصَ مِنَ الشَّهَوَاتِ فَقَدِ اسْتَرَاحَ» هرکه از شهوات رها شود، آرام می‌گیرد.