فرهنگی

زیباییِ تقوایی که امام جواد(ع) به ما آموخت

قالَ الامام الجواد(ع) : «تَرْكُ ما لا یعْنی زینَةُ الْوَرَعِ»

امام جواد (ع):رها كردن آنچه سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می باشد(بحارالأنوار، ج ۷۵ ، ص ۸۰).

تحلیل متن و توضیح حدیث

این روایت نورانی از امام جواد(ع) بر مفهوم «ورع» (تقوای عملی) تأکید دارد و آن را با «ترک آنچه سودمند نیست» پیوند میزند. این جمله در حقیقت، دو لایهی معنایی عمیق را دربردارد:  

1. تقوای فعالانه: ورع تنها به انجام واجبات یا ترک محرمات محدود نمیشود، بلکه شامل پرهیز از هرگونه فعالیت، گفتار یا حتی فکری است که فایدهی معنوی یا دنیوی ندارد. این نگاه، تقوا را به یک «گزینش آگاهانه» تبدیل میکند .  

2. زیبایی در سادگی: امام(ع) ترک امور بیفایده را «زینت» ورع میدانند. این تعبیر نشان میدهد که تقوای واقعی، نهتنها محدودکننده نیست، بلکه به زندگی انسان جلوهی زیبا و متعالی می‌بخشد .  

 پیامهای کلیدی در پرتو منابع 

1. تقوا به‌مثابه فیلتر ذهنی 

   - امام جواد(ع) در منابع دیگر نیز بر «ترک ما لا ینفع» تأکید کردهاند، مانند: «ترك المنّ زينة المعروف» ترک منت‌گذاری، زینت نیکی است . این نشان میدهد تقوا شامل پالایش نیت و رفتار از هر آلودگیِ غیرضروری است.  

   - در حدیثی دیگر میفرمایند: «ترك ما لا يعنى زينة الورع»، که همسو با توصیه به «سکوت جاهل» برای جلوگیری از اختلافات است .  

2. رابطه‌ی ورع و تمرکز بر اهداف متعالی 

   - در موسوعه‌های روایی، ورع به‌عنوان «حفظ نفس از گناهان و شبهات» تعریف شده است . ترک امور بی‌ثمر، انرژی فرد را بر امور اصیل متمرکز می‌کند، مانند عبادت خالصانه که امام(ع) آن را برترین عبادت میدانند .  

3. کاربرد حدیث 

   - این حدیث در عصر حاضر، که انسان در معرض سیلاب اطلاعات و محتوای بی‌پایان است، به «مدیریت توجه» اشاره دارد. همان‌گونه که امام(ع) گوشدادن به سخن شیطان را عبادت او میدانند ，گزینش محتوا و روابط نیز مصداق امروزی «ترک ما لا ینفع» است. 

امام جواد(ع) در روایتی دیگر می‌فرمایند: «عِزُّ المُؤمِنِ غِناهُ عَنِ النّاسِ» (عزت مؤمن در بی‌نیازی از مردم است) . این جمله مکمل حدیث موردبحث است؛ چراکه «ترک امور بی‌فایده » نه‌تنها تقوا را زیبا می‌کند، بلکه انسان را از وابستگی به حاشیه‌ها رها می‌سازد و به عزت واقعی میرساند.