فرهنگی

 «رساله توجیهالمسائل»؛ وقتی شیطان برای گناهان ما «دلایل قانع‌کننده» می‌آورد! قسمت دوم 

۶. مال حرام؟ پیش سه هزار میلیارد هیچه!

این توجیه، نشان از “عادی‌سازی حرام” در جامعه دارد. گناه زمانی خطرناک‌تر می‌شود که دیگر زشت به نظر نرسد. امام صادق (ع) در مورد کسب حرام هشدار داده و می‌فرمایند:

«اَلْكَسْبُ الْحَرامُ یَبینُ فی الذُّرِّیة؛ اثر کسب حرام در نسل [انسان] آشکار می‌شود.» (الکافی، ج۵، ص۱۲۵) خوردن مال حرام،نه تنها بر روزی حلال انسان تأثیر می‌گذارد، بلکه بر ایمان، اخلاق و حتی نسلهای آینده فرد تأثیر منفی می‌گذارد. کوچک بودن مقدار مال حرام در مقابل کل دارایی، مجوزی برای حلال شدن آن نیست.

۷. حج؟ پولش را بده به نیازمند

این استدلال، نمونه‌ای کلاسیک از “جایگزینی واجبات” است. در حالی که انفاق به نیازمند از اعمال بسیار پسندیده است، اما نمی‌توان آن را جایگزین فریضه حج کرد. حج یکی از ارکان دین است و در شرایط استطاعت، واجب می‌شود. امام رضا (ع) فرمودند:

«إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ الْحَجَّ اسْتِئْنَافاً لِلْخَلْق؛ خداوند حج را واجب کرد تا مردم [به سوی او] بازگردند.» (عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۸۰) هر یک از این واجبات،فلسفه و اثر خاص خود را در نظام تربیتی دین دارد و نمی‌توان یکی را فدای دیگری کرد.

۸. مطالعه دینی؟ وقت ندارم!

این توجیه، نشان از “اولویت‌بندی نادرست” دارد. اگر برای امور دنیوی مانند کار، تحصیل و تفریح وقت می‌گذاریم، چگونه برای شناخت خداوند و احکام دین که فلسفه خلقت است، وقت نداریم؟ امام علی (ع) می‌فرمایند:

«اِعْلَمُوا أَنَّ الْعِبَادَةَ مَعَ الْجَهْلِ لَا تَكَادُ تَكُونُ عِبَادَة؛ بدانید که عبادت با نادانی، عبادت به شمار نمی‌آید.» (غرر الحکم، حدیث ۴۵۳۱) ناآگاهی دینی،باعث می‌شود عبادات ما خالص نباشد و حتی گاهی به گناه آلوده شود.

این «رساله توجیه‌المسائل» درونی، برخاسته از «هوای نفس» است. درمان آن، «خودآگاهی دینی» و «مراقبه» است. باید در لحظه ارتکاب گناه، با خود بیندیشیم که آیا این توجیه را در پیشگاه الهی که «شنوا» و «بینا»ست، می‌توانیم ارائه دهیم؟ امام کاظم(ع) فرمودند:

«لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِبْ نَفْسَهُ فی کُلِّ یَوْم؛ کسی که هر روز خود را مورد محاسبه قرار ندهد، از ما نیست.» (الکافی، ج۲، ص۴۵۳)

بیایید پیش از آنکه در قیامت مورد محاسبه قرار گیریم، در دنیا خودمان را محاسبه کنیم و این رساله دروغین را پاره کنیم.

ریشه‌یابی توجیهات

تمامی این توجیهات، ریشه در چند آفت بزرگ اخلاقی دارد:

· تسویف: (به تعویق انداختن توبه و عمل صالح)

· تبعیت از اکثریت گمراه: (همه که این کار را می‌کنند!)

· تفسیر به رأی: (برداشت شخصی از دین بر اساس هوس)

· قدرناشناسی نعمت‌ها: (عمر، سلامت، توفیق)

· ضعف ایمان به غیب: (یقین نداشتن به حساب و کتاب قیامت)

راه درمان: امام سجاد(ع) در مناجات “تائبین” راه نجات را اینگونه نشان می‌دهند:

«إلهی… أنْطَقْتَنِي لِحَمْدِكَ، وَ مَنَنْتَ عَلَیَّ بِطَاعَتِكَ…؛ خدایا… مرا برای ستایش خودت گویا کردی و بر من منّت نهادی تا تو را اطاعت کنم…» باید با تفکر،محاسبه نفس و توسل به اهل بیت (ع)، زبان توجیه را از خود بگیریم و به جای آن، زبان استغفار و توبه را جایگزین کنیم. بیایید پیش از آنکه در دادگاهی سخت حاضر شویم، خود، قاضی خویشتن باشیم

منابع: ۱.الکافی، شیخ کلینی. ۲.غرر الحکم و درر الکلم، آمدی. ۳.وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی. ۴.تحف العقول، ابن شعبه حرانی. ۵.عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق.