درس امام صادق(ع) از داستان حضرت یونس(ع)
الكافى ـ به نقل از ابن ابى يعفور ـ : از امام صادق عليه السلام كه دستش را به سوى آسمان برداشته بود ، شنيدم كه مى فرمود : «خداوندا ! هرگز مرا چشم بر هم زدنى به خودم وا مگذار ، نه كمتر از آن و نه بيشتر» و بى درنگ ، اشك از گوشه هاى محاسنش سرازير شد . سپس رو به من كرد و فرمود : «اى پسر ابو يعفور! خداوند عز و جل، يونس بن متّا را كمتر از يك چشم بر هم زدن ، به خودش وا گذاشت و در نتيجه ، آن گناه از او سر زد» . گفتم : به سلامت باشى ، آيا آن گناه ، او را به حدّ كفر رساند ؟ فرمود : «نه ؛ امّا مردن در آن حال ، هلاكت است(کافی، ج ۲، ص ۵۸۱)
شرح حدیث
امام صادق(ع) در این روایت، با اشاره به دعای عمیق خود و سرگذشت حضرت یونس(ع)، هشداری جدی دربارهٔ خطر «واگذاری انسان به خود» بیان میفرمایند. ایشان در حالی که دستانش را به آسمان بلند کرده، میگویند:
«خدایا! مرا حتی به اندازهٔ یک چشمبرهمزدن به خودم وا مگذار!»
سپس با گریه، مثال حضرت یونس(ع) را میزنند که وقتی خداوند او را لحظهای به خودش واگذاشت، مرتکب خطایی شد که اگر در آن حالت میمرد، هلاکتبار بود.
نکات کلیدی
۱. خطر خوداتکایی مطلق
- امام(ع) تأکید میکنند که انسان حتی برای لحظهای نباید تصور کند میتواند بدون اتکا به خدا از لغزشها در امان بماند.
- قرآن میفرماید: «وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا» هرکس تقوا پیشه کند، خداوند راه نجاتش میدهد (طلاق: ۲).
۲. تفاوت بین گناه و کفر
- خطای حضرت یونس(ع) به کفر نیانجامید، اما امام(ع) هشدار میدهند که ادامهٔ این حالت تا پایان عمر، عواقب خطرناکی دارد.
- این نشان میدهد اسلام حتی برای خطاهای غیرعمد نیز اهمیت قائل است و پیروانش را به هوشیاری دعوت میکند.
۳. اشکهای امام(ع) نشانهٔ عمق مسئولیتپذیری
- گریهٔ امام صادق(ع) هنگام بیان این حدیث، اهمیت مراقبت دائمی از نفس را نشان میدهد.
درسهای کاربردی
- دعا؛ سلاح مؤمن
هر روز با گفتن «یا مَن لَا یُوصَفُ بِشَیْءٍ مِنَ الصِّفَاتِ، لَا یُحِیطُ بِهِ الْعُقُولُ»؛ای که هیچ صفتی او را توصیف نمیکند و عقلها به کنهش نمیرسند، وابستگی خود به خدا را تجدید کنید.
- خودارزیابی شبانه
پیش از خواب، عملکرد روزانه را بررسی کنید و از خداوند برای پایداری در مسیرش کمک بخواهید.
- پرهیز از غرور معنوی
حتی اگر سالها عبادت کردهاید، هرگز خود را بینیاز از لطف الهی ندانید.