فرهنگی

حکمت ۱۵۰ نهج‌البلاغه: آینه دوگانگیِ انسان  

«یَسْتَعْظِمُ مِنْ مَعْصِیَةِ غَیْرِهِ مَا یَسْتَقِلُّ أَکْثَرَ مِنْهُ مِنْ نَفْسِهِ، وَیَسْتکْثِرُ مِنْ طَاعَتِهِ مَا یَحْقِرُهُ مِنْ طَاعَةِ غَیْرِهِ»؛ گناه دیگران را بزرگ می‌شمارد، اما گناهان بزرگِ خود را کوچک می‌پندارد؛ و طاعت خود را بسیار می‌داند، درحالی که همان طاعت را از دیگران حقیر می‌بیند.

 تبیین حکمت  

۱. دوگانگی در قضاوت  

- انسان یک عمل واحد را درباره خود و دیگران دوگونه ارزیابی می‌کند:  

  - ✅ عمل نیک خود→ بزرگ و ارزشمند  

  - ❌ عمل نیک دیگران → کوچک و ناچیز  

  - ❌ گناه خود → بی‌اهمیت و قابل اغماض  

  - ✅ گناه دیگران → عظیم و نابخشودنی  

۲. ریشه این تناقض  

- حب ذات (دوستیِ خود): این غریزه طبیعی، مانع دیدنِ عادلانهٔ اعمال می‌شود. انسان ناخودآگاه خود را محور حقانیت می‌پندارد و دیگران را با سخت‌گیری می‌سنجد.  

۳. پیامدهای خطرناک  

- 🔹 تفرقه‌افکنی: دامن‌زدن به کینه‌ها و قضاوت‌های ناعادلانه  

- 🔹 رکود معنوی: غفلت از اصلاح نفس به دلیل کوچک‌شماریِ خطاهای خود  

- 🔹 شکست اخلاق جمعی: تضعیف روحیهٔ انتقادپذیری و مسئولیت‌پذیری  

 درس‌های کاربردی  

- ✨ خودآگاهی: پیش از قضاوت دیگران، ترازوی عدالت را بر نفس خود تطبیق دهیم.  

- ✨ تواضع: به جای بزرگ‌نماییِ طاعات خود، آنها را لطف خدا بدانیم.  

- ✨ عفو: با یادآوریِ خطاهای خود، گذشت نسبت به دیگران را تمرین کنیم.  

 این حکمت، هشدار امام علی(ع) دربارهٔ «استانداردِ دوگانه» در سنجشِ اعمال است که ریشه در خودمحوری دارد. رهایی از این آفت، نیازمند «عدالت درون‌ذاتی» است.