حوادث وحشتناکى در پيش است! تفسیر خطبه ۱۸۷ نهجالبلاغه
حوادث وحشتناکى در پيش است! تفسیر خطبه ۱۸۷ نهجالبلاغه
✴️ مقدمه
نهجالبلاغه، میراث ماندگار امیرالمؤمنین علی علیهالسلام، کتابی است که هر کلمهاش نوری است برای راه یافتگان. یکی از پیشبینیهای تکاندهندهی امام در این کتاب، درباره آیندهای است که ارزشها وارونه میشوند، نالایقان بر مسند قدرت مینشینند و حلال از میان مردم رخت برمیبندد. این هشدار، در خطبه ۱۸۷ آمده است؛ خطبهای که گویی برای زمان ما گفته شده است!
📜 متن خطبه ۱۸۷ نهجالبلاغه
أَلَا فَتَوَقَّعُوا مَا يَكُونُ مِنْ إِدْبَارِ أُمُورِكُمْ وَ انْقِطَاعِ وُصَلِكُمْ وَ اسْتِعْمَالِ صِغَارِكُمْ، ذَاكَ حَيْثُ تَكُونُ ضَرْبَةُ السَّيْفِ عَلَى الْمُؤْمِنِ أَهْوَنَ مِنَ الدِّرْهَمِ مِنْ حِلِّهِ، ذَاكَ حَيْثُ يَكُونُ الْمُعْطَى أَعْظَمَ أَجْراً مِنَ الْمُعْطِي.
بدانید! باید منتظر باشید که کارهایتان به عقب برگردد، پیوندهایتان گسسته شود و نالایقان و کمتجربگان بر شما حاکم گردند. در آن هنگام، زدن ضربه شمشیر بر مؤمن آسانتر است از به دست آوردن یک درهم حلال! و در آن زمان، پاداش گیرنده از دهنده بیشتر خواهد بود.
تفسیر و تحلیل اجتماعی
امام علی علیهالسلام در این گفتار ژرف، سه نشانه از دوران انحطاط جامعه را برمیشمارد:
1. ادبار امور
یعنی واژگونی مسیر رشد؛ جامعه به جای پیشرفت، پسرفت میکند. تصمیمات غلط، فساد ساختاری، و ضعف مدیریت نشانههای آن هستند.
2. انقطاع وصلکم
روابط انسانی و پیوندهای اخلاقی و اجتماعی از بین میرود؛ دوستیها بر پایه منفعت میشود و اعتماد عمومی فرو میپاشد.
3. استعمال صغارکم
یعنی بهکارگیری افراد نالایق و خام در جایگاههای کلیدی؛ کسانی که نه علم دارند و نه تجربه، بلکه فقط مطیع قدرتاند.
🔹 نتیجه طبیعی این وضعیت چیست؟ وقتی «صغار» بر جامعه مسلط میشوند، عدالت جای خود را به تبعیض میدهد، دین به کالای تزیینی بدل میشود و مردم در پی روزی حلال، سرگردان میشوند. آنقدر فساد مالی گسترش مییابد که یافتن یک درهم حلال از زخم شمشیر سختتر میشود!
💰 حلالِ سختتر از شمشیر
امام علی علیهالسلام با مثالی تکاندهنده میفرماید: «در آن زمان، ضربه شمشیر بر مؤمن آسانتر از پیدا کردن یک درهم حلال است.»
یعنی جامعهای به وجود میآید که همهچیز بهنوعی آلوده است؛ رشوه، دروغ، حیله، دزدیهای پنهان و آشکار… و در چنین فضایی، انسان مؤمن برای حفظ پاکی خود باید بجنگد، نه با دشمن بیرونی، بلکه با فساد درونی جامعه!
برتری گیرنده بر دهنده
در حالت عادی، دهنده (انفاقکننده) اجر بیشتری دارد. اما امام میفرماید: در آن زمان، گیرنده پاداش بیشتری دارد، چون دهنده از مال شبههناک یا حرام میبخشد، اما گیرنده به خاطر نیاز، و نه طمع، آن را میپذیرد.
این جابهجایی ارزشها نشانهای است از وارونگی اخلاق در جامعهای که پاکی مالی در آن نایاب میشود.
این کلام امیرالمؤمنین فقط پیشبینی آینده نیست، هشدار جاودانهای است به هر نسلی. هرگاه دیدیم:
نالایقان بر کار گمارده شدند؛
پیوندها سست و اعتماد از میان رفت؛
و مال حلال کمیاب شد؛ بدانیم که در سراشیب همان دورهای قرار گرفتهایم که امام علی علیهالسلام از آن خبر داد.
وظیفه ما در چنین روزگاری، بازگشت به تقوا، عدالت و انتخاب شایستگان است؛ چراکه هر جامعهای که حلال در آن سخت شود، سقوط اخلاقیاش حتمی است.