تقوا: سپر نجاتبخش در برابر شبهات
تقوا: سپر نجاتبخش در برابر شبهات
امام علی علیه السلام “ذِمَّتي بِما أقولُ رَهينَةٌ، وأنَا بِهِ زَعيمٌ، إنَّ مَن صَرَّحَت لَهُ العِبَرُ عَمّا بَينَ يَدَيهِ مِنَ المَثُلاتِ، حَجَزَتهُ التَّقوى عَن تَقَحُّمِ الشُّبُهاتِ"،آنچه مى گويم، بر عهده مى گيرم و خود ، بدان ضامنم. آن كه از عقوبتهاى مقابل ديدگانش عبرت گيرد، تقوا او را از فرو افتادن در شبههها نگه دارد (نهج البلاغة : الخطبة ١٦).
شرح حدیث
امام علی(ع) در این بخش از نهجالبلاغه دو اصل کلیدی برای مقابله با شبهات بیان میکنند:
۱. مسئولیتپذیری در گفتار
- تأکید بر ضمانت شخصی نسبت به سخنانشان («ذِمَّتي بِما أقولُ رَهينَةٌ») نشاندهنده اهمیت صداقت و پایبندی به وعدههاست.
- این جمله یادآور حدیثی از پیامبر(ص) است: «المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلِمونَ مِن لِسانِهِ وَيَدِهِ» (مسلمان کسی است که دیگران از زبان و دستش در امان باشند).
۲. عبرتگیری و تقوا
- امام(ع) میفرمایند: عبرت گرفتن از سرنوشت پیشینیان، انسان را از افتادن در شبهات بازمیدارد.
- قرآن نیز میفرماید: «فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ» (ای خردمندان، عبرت بگیرید!). (حشر:۲)
- تقوا مانند سپری عمل میکند که از سقوط در ورطه اخلاقی جلوگیری مینماید.
نکات برجسته
- شبهات؛ تهدیدهای نامرئی
شبهات تنها به امور حرام محدود نیستند، بلکه هر عملی که مرز بین حلال و حرام را تضعیف کند، خطرناک است. امام صادق(ع): «آنچه تو را در تردید میاندازد رها کن و به سراغ آنچه شبههای ندارد برو.»
- عبرت از تاریخ؛ ابزار خودسازی
مطالعه سرنوشت امتهای گذشته (مانند قوم نوح و عاد) نه تنها یک وظیفه دینی، بلکه راهی برای رشد معنوی است.
-پیامدهای کاربردی
- برای افراد
- پیش از هر تصمیم، بپرسید: «آیا این کار مرا به شبهه میاندازد؟»
- با مطالعه تاریخ، بینش خود را نسبت به عواقب اشتباهات افزایش دهید.
- برای جامعه
- ترویج نقد سازنده به جای قضاوت، برای کاهش شبهات اخلاقی.
- ایجاد مراکز آموزشی برای تبیین مرزهای حلال و حرام بر اساس آموزههای دینی.