فرهنگی

تفسیر یک حکمت ناب از امام علی (ع) درباره مدیریت خشم و دشمنی

 امام علی(علیه السلام) در گفتاری گهربار به مردی که مشاهده کرد با شتاب و تلاش فراوان برای ضرر زدن به دشمنش، در حال آسیب زدن به خود بود، فرمودند:

“إِنَّمَا أَنْتَ كَالطَّاعِنِ نَفْسَهُ لِيَقْتُلَ رِدْفَهُ” “تو همانند کسی هستی که نیزه در بدن خودش فرو می‌کند تا کسی را که پشت سرش (یا در کنارش) است بکشد.”

تفسیر و تحلیل حکمت:

این تشبیه کوتاه امام (ع)، دریایی از معنا را در خود جای داده است. بیایید این تصویر را واکاوی کنیم:

1. “نیزه در بدن خود فرو بردن” (طاعن نفسه): این بخش از کلام حضرت، به اقدامات مخرب و عجولانه ما اشاره دارد. وقتی ما اسیر خشم و کینه‌توزی می‌شویم، برای ضربه زدن به دشمن، دست به اقداماتی می‌زنیم که بیشترین آسیب را به خودمان می‌زند. این آسیب می‌تواند شامل:

   · آسیب روحی و روانی (افزایش خشم، استرس و کینه)

   · آسیب اجتماعی (از دست دادن اعتبار، قطع روابط مفید)

   · آسیب مادی (صرف هزینه و انرژی فراوان برای انتقام)

   · آسیب اخروی (خروج از مدار عدالت و انصاف) باشد.

   ما با این کار، در حقیقت “نیزه” غضب و تعصب را پیش از آنکه به دشمن برسانیم، در وجود خودمان فرومی‌کنیم.

2. “تا دیگری را بکشد” (لیقتل ردفه): هدف نهایی در این تصویر، کشتن “رف” (همراه یا فرد کناری) است. اما این هدف، با یک فاجعه بزرگ همراه است. این بخش از کلام امام هشدار می‌دهد که حتی اگر شما در نهایت به دشمنت ضرر هم برسانی، این پیروزی، یک پیروزی پرهزینه و شکست‌آمیز است. زیرا شما جان خود را در این راه از دست داده‌اید. چه سود که دشمن را زمین‌گیر کنی، اما خودت بر زمین بیفتی؟

پیام کاربردی و امروزی حکمت:

این حکمت تنها مربوط به دشمنی‌های شخصی در ۱۴۰۰ سال پیش نیست. امروز ما در زندگی روزمره، در فضای مجازی، در محیط کار و در روابط اجتماعی، مصادیق فراوانی از این رفتار را مشاهده می‌کنیم:

· در فضای مجازی: وقتی برای تخریب یک فرد یا جریان مقابل، شروع به انتشار مطالب غیرمستند و توهین‌آمیز می‌کنیم، ابتدا اعتبار شخصیتمان را از دست می‌دهیم (نیزه به خود) و سپس ممکن است طرف مقابل را هم تخریب کنیم.

· در محیط کار: وقتی از روی رقابت ناسالم، پروژه‌ای را خراب می‌کنیم تا همکارمان شکست بخورد، در نهایت به اعتبار کل مجموعه و موقعیت خودمان آسیب می‌زنیم.

· در زندگی شخصی: وقتی برای تنبیه دیگران، قهرهای طولانی یا رفتارهای تند را در پیش می‌گیریم، آرامش و سلامت روان خودمان را قربانی می‌کنیم.

نتیجه‌گیری:

امام علی (ع) به ما می‌آموزد که عاقلانه نیست برای آسیب زدن به دیگری، خود را نابود کنیم. خردمند کسی است که در مواجهه با دشمنی‌ها و تعارضات، هزینه-فایده اقدام خود را می‌سنجد و اجازه نمی‌دهد کینه و خشم، بر عقل و تدبیرش چیره شود. گاهی بهترین انتقام، زندگی کردن با عزت و موفقیت است، نه آنکه خود را نیزه‌زنان به میدان نبرد بفرستیم که اولین قربانی آن، خودمان خواهیم بود.