فرهنگی

تفسیر کلام حضرت عیسی(ع) در پرتو معارف شیعی

حضرت عیسی(ع) فرمود:

«بِحَقٍّ أقولُ لَكُم اُعلِّمُكُم لِتَعلَموا و لا اُعلِّمُكُم لِتُعجَبوا بأنفُسِكُم: إنّكُم لَن تَنالوا ما تُريدونَ إلاّ بِتَركِ ما تَشتَهونَ، و لَن تَظفَروا بما تأملونَ إلاّ بِالصَّبرِ على ما تَكرَهونَ».

به حق به شما می‌گویم: من به شما علم می‌آموزم تا دانا شوید، نه تا خودپسند گردید. شما هرگز به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید مگر با رها کردن آنچه هوس می‌کنید، و به آنچه آرزو دارید دست نمی‌یابید مگر با شکیبایی بر آنچه ناخوش می‌دارید.

منبع: تحف العقول، ص۵۰۲

۱. علم برای تعالی، نه برای خودستایی

حضرت عیسی(ع) ابتدا هدف از تعلیم را تصحیح می‌کنند. در روایات اهل بیت(ع) نیز تأکید شده که علم باید برای عمل و تقرب به خدا باشد، نه برای فخرفروشی. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مَنْ تَعَلَّمَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَ أَرَادَ بِعِلْمِهِ غَيْرَ اللَّهِ وَثَبَ اللَّهُ عَلَى قَلْبِهِ» (کسی که علم را برای غیر خدا بیاموزد و قصدش غیر خدا باشد، خداوند بر قلبش مسلط می‌شود) - بحارالأنوار، ج۲، ص۳۲.

۲. ترک شهوات: شرط اساسی رسیدن به مقصود

«لَن تَنالوا ما تُريدونَ إلاّ بِتَركِ ما تَشتَهونَ»

· مراد از “ما تريدون": در تفسیر شیعی، این “خواسته” می‌تواند هم سعادت اخروی باشد و هم کمالات معنوی در دنیا.

· ترک شهوات در مکتب اهل بیت(ع) به معنای ریاضت شرعی است، نه رهبانیتی که مسیحیت تحریف شده تبلیغ می‌کند. امام علی(ع) می‌فرمایند: «فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ الذِّكْرَ جَلَاءً لِلْقُلُوبِ» (خداوند ذکر را صیقل‌دهنده دل‌ها قرار داد) - نهج البلاغه، خطبه ۲۲۲.

۳. صبر بر ناخوشی‌ها: راه‌گشای آرزوها

«لَن تَظفَروا بما تأملونَ إلاّ بِالصَّبرِ على ما تَكرَهونَ»

· صبر بر مکروهات سه گونه است:

    ۱. صبر بر طاعت (مانند نماز شب)

    ۲. صبر بر معصیت (خودداری از گناه)

    ۳. صبر بر مصیبت (بردباری در مشکلات)

· امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَلْبِسْنِي الْعَافِيَةَ وَ أَدِمْهَا عَلَيَّ وَ اجْعَلْهَا عَامَّةً لِي وَ لِجَمِيعِ الْمُسْلِمِينَ» (خدایا بر محمد و آلش درود فرست و مرا لباس عافیت بپوشان و آن را بر من پایدار کن) - دعای ۲۰.

۴. نسبت این دو اصل با هم

ترک شهوات و صبر بر مکروهات دو روی یک سکه‌اند:

· ترک شهوات = اقدام سلبی (دوری از بدی‌ها)

· صبر بر مکروهات = اقدام ایجابی (تحمل برای رسیدن به خوبی‌ها)

  امام باقر(ع) می‌فرمایند: «الصَّبْرُ صَبْرَانِ صَبْرٌ عَلَى مَا تَكْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمَّا تُحِبُّ» (صبر دوگونه است: صبر بر آنچه ناخوش داری و صبر از آنچه دوست داری) - الکافی، ج۲، ص۹۱.

۵. مصداق اعلای ترک شهوات و صبر در فرهنگ شیعی

· ترک شهوات: تجلی آن در ایام محرم است که شیعیان از بسیاری لذات دنیوی چشم می‌پوشند.

· صبر بر مکروهات: نمونه اعلای آن، صبر حضرت زینب(س) پس از واقعه عاشوراست که فرمود: «مَا رَأَيْتُ إِلَّا جَمِيلًا» (جز زیبایی ندیدم).

۶. پیوند با ولایت

در روایات شیعه، ترک هوای نفس شرط لازم برای پذیرش ولایت است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مَنْ أَرَادَ الْحِكْمَةَ فَلْيُذِقْ نَفْسَهُ الْجُوعَ» (کسی که حکمت می‌خواهد، باید گرسنگی را به خود بچشاند) - بحارالأنوار، ج۱، ص۱۷۱. این گرسنگی، نماد ریاضت برای تهذیب نفس است تا آماده پذیرش ولایت گردد.

—

جمع‌بندی:

کلام حضرت عیسی(ع) دو ستون اصلی سلوک الی الله را ترسیم می‌کند:

۱.تهذیب نفس از طریق ترک شهوات

۲.استقامت از طریق صبر بر ناخوشی‌ها

در مکتب اهل بیت(ع)، این دو اصل، پیش‌نیاز معرفت حقیقی و شرط پیروی از امام معصوم شمرده می‌شوند. جامعه‌ای که افرادش این دو خصلت را داشته باشند، جامعه‌ای معنوی و مقاوم خواهد بود.