فرهنگی

تفسیر و تحلیل حکایت تواضع آیت‌الله سیدحسن صدر از زبان آیت‌الله بهجت

تواضع علمی: درس بزرگی از سادگی یک مرجع تقلید

تحلیل و تفسیر حکایت:

معرفی شخصیت‌ها:

۱. آیت‌الله سیدحسن صدر (محدث کاظمینی):

· از مراجع بزرگ تقلید شیعه در قرن ۱۴ هجری

· متوفی ۱۳۵۴ قمری (۱۹۳۵ میلادی)

· صاحب تألیفات متعدد در فقه، اصول، رجال، حدیث و تفسیر

· از شاگردان ممتاز آخوند خراسانی و میرزای شیرازی

· ساکن کاظمین و مدفون در حرم کاظمین(ع)

۲. آیت‌الله محمدتقی بهجت:

· از مراجع تقلید معاصر (۱۳۳۴-۱۴۳۰ قمری)

· معروف به زهد، تقوا و تواضع

· از شاگردان آیت‌الله العظمی بروجردی و امام خمینی

تحلیل محتوای حکایت:

نکته اول: «وضع ایشان طوری ساده و متواضعانه بود»

· سادگی ظاهر: یک مرجع تقلید با آن مقام علمی، چنان ساده بوده که حتی آیت‌الله بهجت ایشان را نشناخته است.

· تواضع عملی: نشستن در میان مردم عادی، بدون تشریفات خاص.

نکته دوم: «اصلاً احتمال نمی‌دادم ایشان همان آقای محدث و فقیه معروف باشند»

· تفاوت ظاهر و باطن: گاه بزرگان علمی آنچنان در میان مردم عادی حل شده‌اند که شناخته نمی‌شوند.

· دوری از شهرت طلبی: علمای ربانی به دنبال نمایش مقام خود نیستند.

مبانی قرآنی و روایی تواضع:

از قرآن کریم:

۱. آیه تواضع مؤمنان:

   «وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ» (شعراء/۲۱۵)

   «و بال خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی کرده‌اند فروگستر.»

۲. آیه پرهیز از تکبر:

   «وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا» (اسراء/۳۷)

   «و در زمین با فخر و بزرگی فروشی راه مرو که هرگز زمین را نمی‌شکافی و به بلندی کوه‌ها نمی‌رسی.»

از روایات:

۱. حدیث از پیامبر اکرم(ص):

   «مَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلَّهِ إِلَّا رَفَعَهُ اللَّهُ»

   «هیچ کس برای خدا تواضع نکرد مگر آنکه خداوند او را بلندمرتبه کرد.» (بحارالانوار، ج۷۲، ص۱۲۴)

۲. حدیث از امام صادق(ع):

   «التَّوَاضُعُ أَنْ تُعْطِيَ النَّاسَ مَا تُحِبُّ أَنْ تُعْطَاهُ»

   «تواضع آن است که به مردم چیزی را بدهی که دوست داری به تو بدهند.» (الكافی، ج۲، ص۱۲۴)

نمونه‌های تاریخی از تواضع علماء:

۱. شیخ انصاری (ره):

مرجع اعلم زمان خود بود، اما چنان ساده زندگی می‌کرد که وقتی برای اولین بار کسی به خانه‌اش می‌رفت، گمان می‌برد به خانه فردی فقیر وارد شده است.

۲. آیت‌الله بروجردی (ره):

با آن مقام مرجعیت، هنگام ورود طلبه‌ای جوان به مجلس، از جای خود برمی‌خاست و به احترام علم می‌ایستاد.

۳. امام خمینی (ره):

در نجف اشرف، گاه مانند طلبه‌های معمولی در کوچه‌ها دیده می‌شد و کسی گمان نمی‌کرد ایشان مرجع تقلید و رهبر انقلاب باشند.

درس‌های این حکایت برای امروز:

۱. برای طلاب و فضلای حوزه:

· علم باید همراه با تواضع باشد

· شهرت طلبی آفت علم است

· بزرگواری واقعی در خدمت به مردم است نه در تشریفات

۲. برای جامعه دانشگاهی:

· ارزش واقعی در علم و عمل است نه در عنوان و پست

· دانشمندان واقعی در میان مردم زندگی می‌کنند

· تواضع علمی باعث پیشرفت علم می‌شود

۳. برای عموم مردم:

· به ظاهر افراد توجه نکنیم، به باطن و علمشان توجه کنیم

· بزرگان واقعی معمولاً ساده‌زیست هستند

· تواضع را از علماء بیاموزیم

۴. برای فضای مجازی:

· به دنبال نمایش شخصیت نباشیم

· علم واقعی نیاز به نمایش ندارد

· سادگی در بیان و انتشار علم

تفاوت تواضع با خودکم‌بینی:

نکته مهم این است که تواضع به معنای خودکم‌بینی نیست. تواضع یعنی:

· شناخت جایگاه خود در برابر خدا

· احترام به دیگران

· دوری از تکبر و غرور

اما خودکم‌بینی یعنی:

· نادیده گرفتن استعدادهای خود

· عدم قبول مسئولیت‌های لازم

پیام اصلی حکایت:

این حکایت چند پیام اصلی دارد:

۱.علم بدون تواضع ارزش ندارد

۲.بزرگواری در سادگی است نه در تجمل

۳.شناخت افراد از روی اعمالشان است نه ظاهرشان

۴.عالم واقعی در میان مردم است نه دور از آنها

جمع‌بندی:

حکایت آیت‌الله بهجت از آیت‌الله سیدحسن صدر، نماد کامل تواضع علمی است. در زمانی که گاه افراد با کمترین علم، به دنبال نمایش مقام و موقعیت هستند، این داستان یادآور می‌کند که:

عالم واقعی کسی است که:

· علمش از تواضعش بیشتر باشد

· مردم او را در میان خود بیابند

· ظاهرش گویای باطنش نباشد

· به دنبال شناخته شدن نباشد

این همان سیره اهل بیت(ع) است که با وجود مقام والا، چنان ساده زندگی می‌کردند که گاه بیگانگان ایشان را نمی‌شناختند.

خدایا! به ما توفیق ده که علم‌آموزیمان با تواضع همراه باشد، و از تکبر و خودنمایی دور باشیم، و در مسیر علمایی گام برداریم که علم را برای خدمت به خلق و تقرب به تو می‌آموختند.