فرهنگی

تفاوت‌های بنیادین امام حسین(ع) و یزید بن معاویه

با بررسی منابع تاریخی و تحلیلی، تفاوت‌های بنیادین امام حسین(ع) و یزید بن معاویه را می‌توان در چهار محور اصلی زیر خلاصه کرد:

 ۱. منشأ مشروعیت  

امام حسین(ع): مشروعیت را ذاتی و الهی می‌دانست. ایشان به عنوان فرزند پیامبر(ص) و امام معصوم، حق حکومت را از آنِ اهل بیت می‌شمرد و بیعت با یزید را تحقیر مقام خلافت اسلامی می‌دانست. در نامه‌ای به مردم کوفه تأکید کرد:  

من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبر دعوت می‌کنم که اکنون متروک شده‌اند.  

یزید: قدرت را با زور، حیله و ارث‌گیری غیرشرعی به دست آورد. معاویه با نقض پیمان صلح امام حسن(ع) که انتقال موروثی خلافت را ممنوع کرده بود، یزید را جانشین کرد. این اقدام، بدعتی در نظام اسلامی محسوب می‌شد.  

۲. اخلاق فردی  

- امام حسین(ع): در منابع شیعه و سنی با توصیف‌هایی چون “سرور جوانان بهشت"، “چراغ هدایت” و “پایبند به احکام دین” شناخته می‌شود. حتی در دوران حکومت معاویه، هنگام اقتدا به مروان بن حکم (والی مدینه) به دلیل فسق او، نماز را قطع می‌کرد.  

- یزید: حتی تاریخ‌نگاران طرفدار امویان، شراب‌خواری، لهو و لعب و بی‌بندوباری او را پنهان نکرده‌اند. منابعی مانند طبری نقل می‌کنند که در مجلس او میمون‌بازی مرسوم بود و در روز عاشورا با سر بریده امام حسین(ع) شعرخوانی کرد.  

 ۳. هدف حکومت  

- امام حسین(ع): قیامش برای احیای سنت نبوی و مبارزه با انحرافات بود. در وصیت‌نامه‌اش به برادرش محمد حنفیه تصریح کرد:  

 هدفم امر به معروف و نهی از منکر و احیای سیره جدم رسول‌خدا(ص) است.  

یزید: حکومت را ابزاری برای تثبیت سلطنت اموی و ارضاء شهوات می‌دانست. به گفته مورخان، او در نامه‌ای به والی مدینه نوشت:  

 حسین را وادار به بیعت کن و اگر نپذیرفت، سرش را از تن جدا کن.

 ۴. رویکرد به دین  

- امام حسین(ع): نماینده اسلام ناب محمدی بود که دین را از تحریف نجات داد. در خطبه منا تأکید کرد حاکمانی که قرآن را مهجور کنند، مستحق عزل‌اند.  

- یزید: از دین برای توجیه قدرت سوءاستفاده می‌کرد. اگرچه ظاهرسازی دینی داشت (نماز می‌خواند)، اما به گفته منابع تاریخی، همزمان شراب می‌خورد و به مقدسات توهین می‌کرد. شاهد عینی این تناقض، شعر معروف او پس از واقعه کربلاست:  

  کاش پدرانم زنده بودند و می‌دیدند چگونه قبیله‌ای را با شمشیر درهم کوبیدم.  

- مسئولیت مستقیم یزید در کربلا: اسناد تاریخی (از جمله نامه‌های او به ابن زیاد) نشان می‌دهد دستور قتل امام از سوی یزید صادر شد، هرچند پس از واقعه برای حفظ وجهه، تظاهر به پشیمانی کرد.  

- تفاوت در میراث تاریخی: قیام امام حسین(ع) الهام‌بخش جنبش‌های ضداستبدادی شد، درحالی که یزید نماد سقوط اخلاقی حکومت‌ها گردید.