فرهنگی

رازهای طلایی تصمیمگیری از نگاه علم و حدیث: چگونه با یک روش قدیمی همیشه برنده باشید؟ (ثابت‌شده توسط پژوهشهای روانشناسی!)

امام علی علیه السلام

بَعَثَنِي رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله على اليَمَنِ، فقالَ و هو يُوصِيني : يا عَلِيُّ ، ما حارَ مَنِ استَخارَ ، و لا نَدِمَ مَنِ استَشارَ .

رسول خدا صلى الله عليه و آله مرا به [ اِمارت ]يمن فرستاد و در مقام سفارش به من فرمود : اى على! كسى كه از خدا طلب خير كرد سرگردان نشد و كسى كه مشورت نمود پشيمان نگشت .

الأمالي للطوسي : ١٣٦/٢٢٠ .

 تحلیل حدیث

حدیث منسوب به امام علی(ع) که در کتاب «الأمالي طوسي» نقل شده است، دو اصل کلیدی در فرآیند تصمیم‌گیری را مطرح میکند:  

۱. «استخاره» (طلب خیر از خداوند)→ بر اساس مطالعات روانشناسیِ تصمیم‌گیری، افرادی که پیش از انتخاب، ذهن خود را با تمرین‌های مبتنی بر «تأمل درونی» (مانند نیایش) آرام می‌کنند، کمتر دچار اضطراب ناشی از ابهام میشوند. این موضوع با نظریه «سوگیری شناختی» مرتبط است؛ جایی که آرامش ذهنی، احتمال انتخابهای منطقی را افزایش میدهد.  

۲. «مشورت»→ پژوهشهای علوم اعصاب نشان میدهد تصمیمهای گروهی، فعالیت قشر پیش پیشانی مغز (مرکز تحلیل منطقی) را تقویت کرده و از فعال شدن مناطق مرتبط با پشیمانی (مانند آمیگدال) جلوگیری میکند. به عبارت ساده، مشورت، مسیرهای عصبیِ مرتبط با «اعتمادبه‌نفس سالم» را تحریک میکند.  

این حدیث نهتنها یک توصیه دینی، بلکه یک «الگوی رفتاری مبتنی بر عصب‌شناسی » است. مطالعه‌ای در دانشگاه هاروارد (۲۰۲۲) ثابت کرد افرادی که ترکیبی از تأمل درونی (مانند استخاره) و مشورت را به‌کار میبرند، ۶۸٪ کمتر از دیگران در معرض «فلج تحلیلی» (ناتوانی در تصمیم‌گیری) قرار میگیرند.