فرهنگی

تربیت فرزند نمازخوان؛ از دستور قرآن تا اجرای عملی

 «وظیفه من در قبال فرزندم که نماز نمی‌خواند چیست»

وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا … (طه:۱۳۲)

و خانواده ات را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن شکیبایی ورز … . در این آیه خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دستور می‌دهد که اهلش را به نماز امر کند و خود نیز بر نماز شکیبایی داشته باشد. ازاین رو بر والدین است که فرزندان را به نماز امر کنند.

بر همین مبنا حضرت لقمان علیه السلام پسرش را به نماز امر می کند: يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ (لقمان: ۱۷). اما این امر به چه صورتی باشد تا فرزند به نماز خواندن روی بیاورد؟ شاید عبارت بعدی آن، پاسخی بر این پرسش باشد. یعنی صبر.

حال یا این صبر ناظر به اقامه نماز در هر شرایطی است که طبیعتا صبر می خواهد و یا ناظر به همان دستور دادن به نماز است که باز هم نیاز به صبر دارد. اساسا قرآن کریم یک کلید به والدین داده است: تربیت تنها و تنها با صبر کردن صورت می‌پذیرد و لا غیر.

اگر می‌خواهید فرزندان‌تان به نماز خواندن روی بیاورند، به جهت این که این کار، یک عمل تدریجی است، باید حتما با صبر و شکیبایی همراه باشد. بنابراین نباید انتظار داشت که فرزند با چند بار امر کردن، نماز خوان شود.

بلکه باید این امر کردن پیوسته و مدام و تدریجی و همراه با صبر باشد. البته امر کردن نیز حالت های گوناگونی دارد و متناسب با سن نوجوان و جوان و جنسیت و وضعیت و شخصیت فرزند متفاوت است. گام نخست امر کردن، این است که والدین خود در اول وقت، نمازشان را بخوانند.

نیز والدین اهمیت نماز را به فرزندان به صورت غیر مستقیم نشان دهند. مثلا اذان و اقامه نماز را بخوانند و نماز را با حضور قلب و تأنی بخوانند و بعد از نماز مقداری تعقیبات بخوانند و نماز را روی سجاده اقامه کنند و غیره. در گام های بعدی، فضای خانه را به فضای نماز تبدیل کنند.

مثلا هنگام نماز، همه فعالیت ها تعطیل شود و اذان گفته شود و زمان برنامه‌های خانواده بر اساس نماز، برنامه ریزی شود. مثلا تغذیه قبل یا بعد از نماز باشد. این هم یک نوع امر به نماز است. یعنی فضا به طوری باشد که هر فردی در این فضا، به صورت خودکار به طرف نماز کشیده شود.

از هر گونه تکرار امر، که به لجبازی منتهی شود، شدیدا خودداری شود. باید فرزندان طعم نماز را در وجود والدین خود بچشند. پدر و مادری که نماز می خوانند و به فرزند خود ظلم می‌کنند، به دنبال فرزند نماز خوان نباشند. به دیگر سخن، نباید والدین با امر کردن فرزندان به نماز، تناقض را به فرزند منتقل کنند.

یعنی فرزند ببیند که والدینش نماز می خوانند، اما این نماز در درون آنها اثری ندارد و اخلاق آنان را خدایی نکرده است. در این جا دچار تناقض می شود و متوجه می شود این گونه نماز خواندن در حد یک عادت است و اثری ندارد. بنابراین به نماز بی میل می شود.

پس این هم در دایره امر کردن قرار دارد. یعنی نباید زبان با عمل متفاوت باشد تا اثر امر کردن به صورت زبانی خنثی شود. یا این که عمل فرد، توحیدی نباشد و با عمل خود، به جای امر به نماز، نهی از نماز کند. پس دایره امر به نماز بسیار وسیع است.

این امر کردن همراه با محبت و از صمیم قلب و با احترام و با لحن نرم و در موقعیت‌های خاصی که احتمال اثر می‌دهیم، باشد. مقدمات این امر کردن نیز مورد توجه قرار گیرد. مثلا قبل از بلوغ، زمینه‌های نماز خواندن برای نوجوانان فراهم شود و بعد از بلوغ افزایش یابد.

نیز برای نوجوان در قالب گفت و گو و پرسش و پاسخ توضیح داده شود.

حقیقت نماز چیست؟

برای چه هدفی نماز می‌خوانیم؟

چه اثراتی در شخصیت و زندگی ما دارد؟

پیامدهای ترک نماز چیست؟

مفاهیم نماز به چه حقایقی اشاره دارند؟

انس با حضرت حق و … . همه این‌ها در دایره همان امر قرار می‌گیرد. اساسا امر در این جا مانند امر به معروف است که شرایطی دارد که باید رعایت شود و مراحل و سلسله مراتب و انواع و اقسام دارد.