فرهنگی

تحلیل حدیث امام علی(ع) درباره وفاق و نفاق در پرتو حکایت تمثیلی

وفاق یا نفاق؟ مرز باریک بین وحدت واقعی و اتحاد صورتی

✍️امام علی(عليه السّلام) فرمودند: «كَثرَةُ الوِفاقِ، نِفاقٌ» وفاقِ زياد، [نشانه] نفاق است.(غرر الحكم : ۷۰۸۳ و ۷۰۸۴)

🌷یه گرگ و شتری به خاطر بالا بودن اجاره‌ها، مشترکا یه خونه رو اجاره کرده بودن. هر روز صبح بچه‌هاشون رو توی خونه می‌ذاشتن و خودشون می‌رفتن دنبال تهیه‌ی غذا. یه روز که گرگ زودتر و دست خالی برگشته بود، یکی از بچه‌شترها رو خورد. وقتی سر و کله‌ی شتر از دور پیدا شد، گرگ زود جلو دوید و در حالی که سعی می‌کرد توی صداش نگرانی پیدا باشه، گفت: رفیق یکی از بچه‌هامون نیست. شتر با هول و ولا گفت: از بچه‌های من یا بچه های تو؟ گرگ قیافه‌ی حق به جانبی به خودش گرفت و گفت: باز که ازون حرفا زدی! ما که بنامون بر “وفاق” بود. من و تو نداره؛ یکی از بچه‌های “ما". شتر که هیچ وقت این قدر قانع نشده بود؛ دیگر چیزی نگفت و زندگی همچنان به خوبی و خوشی ادامه پیدا کرد؛ فقط بدی‌اش این بود که هر چند وقت یک بار یکی از بچه‌شترها گم می‌شد؛ و شتر ناراحت می‌شد‌؛ اما چون عوض‌ش” وفاق ملی"شان سر جاش بود. چیزی نمی‌گفت.🌷 

💐گرگ‌های سیاسی، گاهی با لباس گوسفند(شعار وفاق)، وارد صحنه می‌شوند، اما بعد از آن، هر کسی را که بخواهند، تکه‌پاره می‌کنند و می‌دَرَند. وفاق، صرفاً چیزی است که آنها می‌گویند؛ و خلاف آن را ضد وفاق می‌دانند. وحدت، صرفاً همان چیزی است که آنها می‌گویند؛ و خلافش را ضد وحدت می‌دانند. انقلابی، صرفاً آن کسی است که آنها قبولش دارند؛ و بقیه را تندرو و سوپرانقلابی می‌نامند.💐

✅

امام علی(ع) فرمودند:

«كَثرَةُ الوِفاقِ، نِفاقٌ»

وفاقِ زیاد، [نشانه] نفاق است.

غرر الحکم، حدیث ۷۰۸۳ و ۷۰۸۴

تفسیر حدیث 

۱. تفاوت «وفاق سالم» و «وفاق بیمار»

در مکتب اهل بیت(ع)، وفاق و وحدت زمانی ارزشمند است که:

· بر اساس حق باشد: امام علی(ع) می‌فرمایند: «الحَقُّ أَوْسَعُ الْأَشْيَاءِ فِي التَّوَاصُفِ وَ أَضْيَقُهَا فِي التَّنَاصُفِ» (نهج البلاغه، حکمت ۲۲۴)

· آگاهانه باشد: نه از روی جهالت یا ترس

· برای خدا باشد: نه برای منافع مادی یا موقعیت‌طلبی

۲. وفاق اجباری و مصلحتی

حدیث امام علی(ع) به وفاق ظاهری و تصنعی اشاره دارد که:

· ریاکارانه است

· منافقانه است

· برای فریب جامعه است

این نوع وفاق در سیاست، همان است که در حکایت گرگ و شتر مشاهده می‌شود.

تحلیل حکایت گرگ و شتر در پرتو حدیث:

۱. نمادشناسی حکایت:

· گرگ: نماد سیاستمداران منافق که با ظاهر سازی، منافع دیگران را می‌بلعند

· شتر: نماد مردم صادق اما ساده‌لوح که فریب ظاهر را می‌خورند

· بچه‌های شتر: نماد منافع ملی، ارزش‌ها و سرمایه‌های جامعه

· وفاق ملی: نماد شعارهای وحدت‌طلبانه صوری

۲. مکانیزم نفاق در سیاست:

مرحله اول: ایجاد اعتماد

· گرگ با ظاهر «هم‌خانه‌ای» و «رفیق» وارد می‌شود

· شعار «ما که بنامون بر وفاق بود» می‌دهد

مرحله دوم: شروع تجاوز

· به تدریج منافع شتر را می‌بلعد

· هر بار با توجیهات جدید: «یکی از بچه‌های ما»

مرحله سوم: تداوم سکوت

· شتر به خاطر حفظ «وفاق» سکوت می‌کند

· در واقع، وفاق به ابزار سکوت تبدیل می‌شود

آسیب‌شناسی وفاق نفاق‌آمیز در جامعه:

۱. از بین رفتن انتقادپذیری:

وفاق کاذب، فضای انتقاد سالم را از بین می‌برد. امام علی(ع) می‌فرمایند: «مَنْ صَدَّقَ بِاللَّهِ لَمْ يَخَفْ أَحَداً» (غرر الحکم، حدیث ۱۰۲۰۵)

۲. تسلیم در برابر ظلم:

شتر در حکایت، به تدریج حق اعتراض خود را از دست می‌دهد.

۳. تعریف‌سازی‌های یکطرفه:

همان‌طور که در تحلیل آمده:

· وفاق = آنچه ما می‌گوییم

· وحدت = آنچه ما تعریف می‌کنیم

· انقلابی = کسی که ما بپذیریم

این انحصارگری در تعریف مفاهیم، خود نشانه نفاق است.

الگوی وفاق سالم از دیدگاه اهل بیت(ع):

۱. وفاق بر اساس حق:

امام علی(ع) در جنگ جمل، با کسانی که علیه او شورش کردند، بر اساس حق مبارزه کرد، نه بر اساس وفاق کاذب.

۲. وفاق همراه با صراحت:

امام حسین(ع) در مقابل یزید، وفاق نکرد چون وفاق با باطل، خیانت به دین است.

۳. وفاق برای خدا:

قرآن می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (آل عمران/۱۰۳)

این وفاق،حبل الله است، نه حبل منافع شخصی یا گروهی.

راه‌کارهای تشخیص وفاق سالم از ناسالم:

۱. ملاک قرآن و عترت:

هر وفاقی که مخالف قرآن و سنت باشد، ناسالم است.

۲. شفافیت در اهداف:

وفاق سالم، اهداف شفاف دارد، نه پنهان.

۳. احترام به اختلاف نظر:

در وفاق سالم، حق مخالفت محفوظ است.

۴. تضمین منافع همه طرف‌ها:

نه مثل حکایت که فقط منافع گرگ تأمین می‌شد.

جمع‌بندی:

حدیث امام علی(ع) و حکایت گرگ و شتر به ما هشدار می‌دهند:

۱. وفاق ظاهری می‌تواند پوششی برای نفاق باشد.

۲. وحدت کاذب گاهی ابزار سلطه می‌شود.

۳. سکوت در برابر ظلم به نام وفاق، خیانت به جامعه است.

۴. وفاق واقعی باید:

· مبتنی بر حق باشد

· شفاف باشد

· عادلانه باشد

· برای خدا باشد

امام علی(ع) می‌فرمایند: «إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْغَدْرِ فَإِنَّهُ كَالسَّيْفِ يَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ يَقْبَحُ أَثَرُهُ» (غرر الحکم، حدیث ۴۰۶۲)