فرهنگی

انتخاب یا اجبار: آیا ما قربانی شرایطیم؟

همه ما در زندگی لحظاتی را تجربه کرده‌ایم که شرایط بر ما سخت گذشته است. گاهی خود را در بن‌بستی می‌بینیم که گریزی از آن نیست. اما آیا واقعاً چنین است؟ آیا ما محکوم شرایطیم یا این ما هستیم که با انتخاب‌هایمان شرایط را می‌سازیم؟

درس هشداردهنده قرآن

قرآن کریم در آیه 97 سوره نساء صحنه‌ای تکان‌دهنده را روایت می‌کند:

به عده‌ای که به خودشان ستم کرده‌اند گفته می‌شود: «شما در چه حالى بوديد؟» آنها در پاسخ توجیه می‌کنند:«ما در سرزمین خود، تحت فشار و مستضعف بودیم.»

اما فرشتگان الهی این عذر را نمی‌پذیرند و پرسشی بنیادین مطرح می‌کنند: «مگر زمين خدا تنگ بوده و پهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟!»

این آیه به روشنی نشان می‌دهد که “احساس استضعاف” نمی‌تواند توجیهی برای تسلیم شدن باشد.

چرا رنگ محیط را به خود می‌گیریم؟

ضعف درونی اصلی‌ترین دلیل اثرپذیری بی‌قید و شرط از محیط است. وقتی از درون احساس خلأ می‌کنیم، ناخودآگاه به دنبال پناهگاهی در بیرون می‌گردیم. اینجاست که اعتمادبه‌نفس ما لطمه می‌خورد و به راحتی تسلیم شرایط می‌شویم.

قدرت درونی؛ سلاحی فراموش شده

در مقابل، افرادی هستند که اسیر شرایط نمی‌شوند. راز این افراد در چیست؟

آنها به قوه عاقله و اراده خود اجازه می‌دهند فرمانده تصمیماتشان باشد. این نشان‌دهنده استحکام درونی است که مانند دژی محکم، آنها را در برابر طوفان‌های زندگی مقاوم می‌سازد.

محیط موثر است، اما حکومت نمی‌کند

بله، محیط قطعاً بر تربیت انسان‌ها اثر می‌گذارد و حتی قدرتی فوق العاده در تغییر اراده‌ها دارد. اما نکته کلیدی اینجاست:

انسان هیچگاه محصور و محکوم شرایط نیست.

تصمیم‌گیر نهایی، خود انسان است. ما از شرایط تاثیر می‌پذیریم، اما شرایط بر ما حکومت نمی‌کند.

شرایط؛ زمینه‌ساز انتخاب، نه حاکم بر آن

این درست است که شرایط محیطی و جبرها بر زندگی ما سایه می‌اندازند، اما در حقیقت، همین محدودیت‌ها هستند که زمینه انتخاب، اختیار و آزادی انسان را فراهم می‌کنند.

اگر همه چیز ایده‌آل بود، چه فضایی برای بروز اراده انسان باقی می‌ماند؟

دو نفر، یک شرایط، دو سرنوشت دارد دو نفر در یک موقعیت کاملاً یکسان، تصمیماتی کاملاً متفاوت بگیرند. یکی به تعالی برسد و دیگری به سقوط.

این تفاوت از کجا ناشی می‌شود؟

نه از شرایط، که از درون و اختیار انسان‌ها.

جمع‌بندی

ما فرزندان انتخاب‌های خودیم، نه زندانیان شرایط. شرایط تنها زمینه‌ای است که در آن مجال ایستادگی و انتخاب به ما داده می‌شود. کسی که از درون استوار باشد،حتی در سخت‌ترین شرایط نیز راهی برای رشد می‌یابد.

پرسش قرآن همیشه زنده است: “مگر زمین خدا پهناور نبود؟”

آیا امروز نیز ما با توجیه “تحت فشار بودن"، از “مهاجرت” از شرایط ناسالم خودداری می‌کنیم؟