از اینگونه افراد نباش؛ درسهایی از حکمت ۲ نهجالبلاغه
از اینگونه افراد نباش؛ درسهایی از حکمت ۲ نهجالبلاغه
مقدمه
انسانیت و کرامت نفس، هدیهای است که با رفتار و اختیار خود ما حفظ یا تباه میشود. امام علی علیهالسلام در حکمت ۲ نهجالبلاغه، با بیانی کوتاه اما عمیق، سه ویژگی خطرناک را برمیشمارد که موجب ذلت و بیقدرتی انسان میشوند. این توصیه نه تنها اخلاق فردی، بلکه راهنمایی برای سبک زندگی آگاهانه و عزتمندانه است.
«أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اِسْتَشْعَرَ اَلطَّمَعَ وَ رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْهَا لِسَانَهُ»
آن كه طمع را شعار خود نمود، نفسش را خوار ساخت؛
و كسى كه سختى خود را فاش كرد، راضى به پستى شد؛
و آدمى كه زبانش را بر خود امارت داد، بىمقدار گشت.
تفسیر و تحلیل
۱. طمع؛ دشمن عزت نفس
«آن که طمع را شعار خود نمود، نفسش را خوار ساخت.»
امام علی علیهالسلام میفرمایند: انسان طماع، حتی اگر دارایی مادی زیادی داشته باشد، درونش خوار است. طمع، کرامت نفس را میخورد و انسان را به بردگی خواستههای بیپایان خود میکشاند.
۲. فاش کردن رنجها؛ پذیرش ذلت
«کسی که سختی خود را فاش کرد، راضی به پستی شد.»
افرادی که مشکلات و ضعفهای خود را بیمورد به دیگران میگویند، در واقع خود را در معرض تحقیر و کوچک شمرده شدن قرار میدهند. شیوه زندگی آگاهانه، حفظ حریم شخصی و مدیریت بیان درد و رنج است.
۳. امارت زبان؛ بیمقدار شدن انسان
«آدمی که زبانش را بر خود امارت داد، بیمقدار گشت.»
زبان ابزاری قدرتمند است؛ کنترل نکردن آن و فرمان دادن به هوسها، موجب بیارزشی اخلاقی و اجتماعی انسان میشود. در نگاه امام علی علیهالسلام، زبان مطیع عقل و اخلاق، ارزش انسان را حفظ میکند.
جمعبندی
سه ویژگی خطرناک که امام علی علیهالسلام بر آنها تأکید کردهاند، همان آفتهای کرامت نفس و شخصیت انسانی هستند:
1. طمع و حرص بیحد
2. فاش کردن ضعفها و رنجها
3. فرمان دادن زبان به هوسها
کسی که از این موارد پرهیز کند، انسانی با عزت، خودآگاه و ارزشمند خواهد بود.