فرهنگی

بازخوانی بیانیه امام صادق(ع) در نفی ارزش‌گذاری مادی زن و تأکید بر اصالت انتخاب

امام صادق علیه‌السلام

إنّما المرأةُ قِلادَةٌ، فانظُرْ ما تَتَقَلَّدُ و لَيسَ لامرأةٍ خَطَرٌ، لا لِصالِحَتِهِنَّ و لا لِطالِحَتِهِنَّ؛ و أمّا صالِحَتُهُنَّ فَلَيسَ خَطَرُها الذَّهَبَ و الفِضَّةَ، هِی خَيرٌ مِنَ الذَّهَبِ و الفِضَّةِ، و أمّا طالِحَتُهُنَّ فَلَيسَ خَطَرُها التُّرابَ، التُّرابُ خَيرٌ مِنها.

همانا زن همانند طوق و گردن‌بند است؛ پس بنگر كه چه طوقى به گردن مى‌افكنى. نمی‌توان براى زن، ارزش و بهايى تعيين كرد، نه براى خوب آنها و نه براى بدشان. ارزش زن خوب، طلا و نقره نيست، بلكه از طلا و نقره هم بالاتر و ارزشمندتر است و زنِ بد، ارزشش به اندازه خاک نيست، بلكه خاک از او ارزشمندتر است.

         معانی‌الاخبار ج۱ ص۱۴۴

این کلام امام(ع)یک درس کلیدی برای همه کسانی است که در آستانه ازدواج هستند یا مسئولیت مشورت در این امر را دارند:

· معیار اصلی در انتخاب همسر، صلاحیت اخلاقی و دینی است، نه دارایی و ظاهر.

· باید از عاقبت همسر ناصالح به شدت ترسید و با دقت و تحقیق، از انتخاب او پرهیز کرد.

· جایگاه واقعی زن صالح در اسلام، جایگاهی بسیار رفیع و بی‌بدیل است؛ آن‌چنان که با معیارهای مادی قابل سنجش نیست.

نتیجه‌گیری: امام صادق(ع)در این حدیث کوتاه، فلسفه ازدواج و معیار همسرگزینی را به زیبایی تبیین می‌فرمایند. ایشان با تشبیهی گویا، مسئولیت سنگین انتخاب همسر را یادآور شده و ارزش واقعی زن را در صفات معنوی و اخلاقی او می‌دانند، نه در دارایی‌های مادی. این سخن، هم تکریمی بی‌نظیر به مقام زن صالح است و هم هشداری جدی درباره عواقب انتخاب نادرست.

اولویت‌های ملی: مطالبات مردمی از نمایندگان

هموطنان و فعالان رسانه‌ای،

در فضای کنونی، ضروری است توجه اصلی را بر مسائل اساسی و نیازهای واقعی مردم متمرکز کنیم. هدف این است که گفتمان عمومی به سمت حل چالش‌های ساختاری هدایت شود.

📋 فهرست مطالبات کلان و ملی

۱. حوزه اقتصادی و معیشتی

· بهبود وضعیت اقتصادی خانوارها و کنترل تورم

· ساخت مسکن مقرون‌به‌صرفه و برنامه‌ریزی برای مسکن اجتماعی

· حذف دلار از معاملات داخلی و کاهش وابستگی زندگی روزمره به ارز

· نظارت بر تسهیلات بانکی و شفاف‌سازی در اعطای وام‌ها

· بهبود ارزش پول ملی و تقویت تولید داخلی

· رفع انحصار در صنایع کلیدی مانند خودروسازی و فرصت‌دهی به نخبگان

· توسعه تعاونی‌ها و مردمی‌سازی اقتصاد

۲. حوزه اشتغال و کسب‌وکار

· ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار

· تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار و رفع موانع تولید

· حمایت از کارآفرینی جوانان تحصیلکرده و انقلابی

۳. حوزه سلامت و رفاه

· ارتقای نظام بهداشت و درمان

· مقابله با پدیده‌های غیرقانونی مانند زیرمیزی در پزشکی

· تضمین دسترسی عادلانه به خدمات سلامت

۴. حوزه عدالت آموزشی و فرهنگی

· رفع بی‌عدالتی در نظام آموزشی

· صیانت از فرهنگ اصیل ایرانی-اسلامی و حمایت از خانواده

· ترویج عرفان‌های توحیدی اصیل و پیشگیری از گرایش به جریان‌های انحرافی

۵. حوزه روستایی و توسعه متوازن

· توجه به نقش مولد روستاها و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه

· اجرای برنامه‌های پیشرفت روستایی و بازگشت روستاییان به زادگاه خود

۶. حوزه بین‌الملل و دیپلماسی

· فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی برای ارزآوری (مانند احداث پتروپالایشگاه‌ها)

· تبیین گفتمان انقلابی در عرصه جهانی و روشنگری درباره مواضع منافقانه برخی رژیم‌ها

· ادامه راه شهیدان در عرصه بین‌الملل با هوشمندی و اقتدار

۷. حوزه معنویت و انتظار

· زمینه‌سازی فکری و فرهنگی برای ظهور منجی بشریت

🎯 جمع‌بندی

این فهرست، بازتابی از دغدغه‌های اصلی جامعه است که انتظار می‌رود نمایندگان محترم با تمرکز بر آن‌ها، از ورود به حاشیه‌ها پرهیز کرده و تمام انرژی خود را بر بهبود واقعی زندگی مردم قرار دهند.

تمرکز بر محورهای فوق، می‌تواند گفتمان عمومی را از حاشیه به متن هدایت کند.

 فرازهای یک دعای؛ آموزش امام رضا(ع) برای قنوت نماز و مبانی حاکمیت الهی

📜 پسر مُقاتل روایت نموده که امام رضا فرمود: در قنوت نماز جمعه چه میگویید و چه دعایی میکنید؟ گفتم: همان دعایی که مردم می‌خوانند.

▫️ فرمود: آنطور که آنان دعا می‌کنند دعا نکن، بلکه بگو:

⁙ اللَّهُمَّ أَصْلِحْ عَبْدَکَ وَ خَلِیفَتَکَ بِمَا أَصْلَحْتَ بِهِ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حُفَّهُ بِمَلَائِکَتِکَ وَ أَیِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ مِنْ عِنْدِکَ وَ اسْلُکْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً یَعْبُدُکَ لَا یُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً وَ لَا تَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَى وَلِیِّکَ سُلْطَاناً وَ أْذَنْ لَهُ فِی جِهَادِ عَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ

📚مصباح المتهجد ص۳۶۶/جمال الاُسبوع ص۲۵۶

تفسیر

این روایت از امام رضا(ع) که در منابع معتبر شیعی مانند «مصباح المتهجد» شیخ طوسی و «جمال الاسبوع» سید ابن طاووس نقل شده، حاوی چندین درس مهم اعتقادی، سیاسی و عبادی است:

۱. اصلاح روش دعا و لزوم پیروی از معصوم(ع): امام(ع)به راوی (پسر مُقاتل) می‌فرمایند: «آن‌گونه که آنان دعا می‌کنند، دعا نکن». این جمله نشان‌دهنده‌ی آن است که حتی در شیوه‌ها و متن دعاهای مستحب، اقتداء به معصوم و پیروی از تعالیم اهل بیت(ع) ضروری است. امام(ع) شکل صحیح و کاملی از دعا را آموزش می‌دهند که محتوایی غنی و جهت‌دهی مشخص دارد.

۲. محتوای دعا: درخواست اصلاح و توفیق برای حاکم و خلیفه خدا: متن دعا،الگویی جامع برای درخواست از خداوند درباره‌ی حاکم و ولی امر است. نکات برجسته این درخواست‌ها عبارتند از:

· اصلاح: «خداوندا، بنده و خلیفه‌ات را به آنچه پیامبران و رسولانت را به آن اصلاح کردی، اصلاح کن». این فراز، حاکمیت الهی را مستلزم صلاح و رستگاری فردی و مدیریتی حاکم می‌داند و اصلاح او را در مسیر اصلاح انبیاء می‌طلبد.

· حمایت فرشتگان و تأیید روح‌القدس: درخواست حفاظت ملکوتی و تأییدات غیبی برای حاکم، نشان از اهمیت مقام ولایت و خلافت و حساسیت آن در نظام هستی دارد.

· امنیت پس از ترس: درخواست تبدیل خوف به امنیت، اشاره به شرایط پرآشوب سیاسی و لزوم استقرار امنیت برای عبادت خالصانه خداوند دارد.

· نفی سلطه بیگانه: «سلطه هیچ‌یک از مخلوقاتت را بر ولی‌ات قرار مده». این جمله، درخواستی اساسی برای استقلال حاکمیت اسلامی از سلطه بیگانگان و عوامل داخلی وابسته است.

· اذن در جهاد: «به او اذن جهاد با دشمنت و دشمنش را بده». این بخش، مبارزه با دشمنان داخلی و خارجی را از وظایف اصلی حاکم اسلامی برمی‌شمارد و برای او طلب توفیق می‌کند.

· درخواست پیوستن به انصار: راوی به دعا برای خودش نیز می‌پردازد: «مرا از یارانش قرار بده». این نشان می‌دهد که یک مؤمن، علاوه بر دعا برای حاکم، باید خود را برای نصرت و یاری عملی او آماده کند.

۳. بستر تاریخی و درس همیشگی: این روایت در دوران حکومت عباسیان و در شرایطی صادر شده که امام رضا(ع)تحت نظارت و فشار بودند. آموزش این دعا که در نماز جمعه (که نماد وحدت و حکومت اسلامی است) خوانده می‌شود، نشان می‌دهد که شیعیان باید همواره برای حاکم عادل و الهی (که در عصر غیبت، فقهای واجد شرایط و در عصر ظهور، امام معصوم است) دعا کنند و آرمان برقراری حکومتی مبتنی بر اصول الهی را زنده نگه دارند.

۴. جمع‌بندی: این حدیث،تنها یک آموزش دعای فردی نیست؛ بلکه بیانیه‌ای سیاسی-عبادی است که مؤمن را در نماز جمعه، به عالی‌ترین مسائل جامعه و حکومت متوجه می‌سازد و او را به ارتباط بین عبادت و مسئولیت اجتماعی آگاه می‌کند. محتوای دعا، معیارهای یک حکومت آرمانی اسلامی را ترسیم می‌کند: حاکم مصلح، مورد تأیید غیبی، مستقل، جهادگر و مورد حمایت مردمی.

عقل امین در برابر چشمِ فریبنده؛ مرجعیت خردورزی در شناخت حقیقت از دیدگاه امام علی(ع)

وَ قَالَ (علیه السلام):  “لَيْسَتِ الرَّوِيَّةُ كَالْمُعَايَنَةِ مَعَ الْإِبْصَارِ، فَقَدْ تَكْذِبُ الْعُيُونُ أَهْلَهَا، وَ لَا يَغُشُّ الْعَقْلُ مَنِ اسْتَنْصَحَهُ ”   و درود خدا بر او،فرمود: “ انديشيدن همانند ديدن نيست،زيرا گاهى چشم ها دروغ مى نماياند، امّا آن كس كه از عقل نصيحت خواهد به او خيانت نمى كند “

بخشی ازحکمت ۲۸۱ نهج‌البلاغه ✨

✨ امام(ع) در اين حکمت به خطاى حسّ اشاره مى كنند كه گاه منشأ مشكلات عظيمى مى شود

🍃 عقل در عین نیازمندی به داده های حواس، قدرتی فراتر از حواس دارد و میتوان گفت، حواس و عقل مکمل یکدیگر هستند

تفسیر

این حکمت بلند از امام علی(ع) در نهج‌البلاغه (حکمت ۲۸۱)، به تمایز بنیادین میان دو منبع شناخت یعنی «مشاهده حسی» و «تأمل و اندیشۀ عقلی» می‌پردازد و مرجعیت نهایی را به عقلِ خالص و راستین می‌سپارد.

۱. نقد اعتماد مطلق به حواس: امام(ع)با صراحت می‌فرمایند: «رویّت (تفکر و اندیشیدن) مانند معاینه (مشاهده با چشم) نیست؛ زیرا چشم‌ها گاه صاحب‌ خود را دروغ می‌نمایانند». این بیان، هشداری است در برابر مطلق‌پنداری شناخت حسی. حواس به دلایل گوناگون مانند محدودیت دامنه ادراک، خطاهای ادراکی (مثل سراب یا شکست نور)، بیماری، توهم و نیز تفسیر نادرست داده‌های حسی، می‌توانند منبع خطا و فریب باشند. بسیاری از اختلافات و حتی بلایای بزرگ بشری، ریشه در اعتماد کورکورانه به «آنچه دیده می‌شود» بدون تعقل و بررسی داشته است.

۲. عقل؛ مشاوری امین و بی‌خیانت: در مقابل،امام(ع) عقل را مشاوری معرفی می‌کنند که «هر کس از آن خیرخواهی و راهنمایی بخواهد، به او خیانت نمی‌کند». این جمله کلیدی، دو ویژگی مهم عقل را نشان می‌دهد:

· فعال بودن (استنصاح): عقل مانند ابزاری منفعل نیست؛ باید از آن طلب کمک و نصیحت کرد. یعنی انسان باید با اراده و آگاهی، به سراغ تفکر و تعقل برود.

· امانت‌داری: عقلِ سلیم و پاک از آفت‌های هوای نفس، اگر مورد مراجعه و مشورت قرار گیرد، راه درست را نشان می‌دهد و راه خطا را می‌پوشاند. عقل، نور الهی در درون انسان است که اگر با تزکیه نفس همراه شود، به حقیقت‌یابی می‌رساند و فریب ظواهر را نمی‌خورد.

۳. نسبت عقل و حس: با تأمل در این حکمت و روایات مشابه،می‌توان دریافت که نقش مکملی بین عقل و حس وجود دارد. حواس، داده‌های اولیه و اطلاعات خام را از جهان خارج فراهم می‌کنند. اما عقل است که این داده‌ها را پردازش، تحلیل، ترکیب، نقد و به نتیجه‌ای مطمئن تبدیل می‌کند. عقل می‌تواند خطاهای حس را تصحیح کند و به لایه‌های عمیق‌تر واقعیت دست یابد که حس به تنهایی قادر به درک آن نیست. بنابراین، عقل به عنوان قاضی و فرمانده حوزه شناخت عمل می‌کند.

۴. پیام کاربردی: این کلام امام(ع)در عصر انفجار اطلاعات و هجوم داده‌های حسی و مجازی، پیامی بسیار حیاتی دارد: نباید هرچه را می‌بینیم یا می‌شنویم، بدون تعقل و تدبر بپذیریم. برای دستیابی به شناختی قابل اعتماد و نزدیک به حقیقت، باید از مشورت با عقل (که در پرتو تعالیم وحیانی شکوفا می‌شود) بهره جست و فریب ظواهر را نخورد.

نتیجه: امام علی(ع)با این بیان کوتاه و پرمغز، راه نجات از فریب دنیای محسوسات را نشان می‌دهند: تکیه بر عقلِ خیرخواه و امین که با تفکر و تأمل فعال می‌شود و انسان را از اسارت خطاهای حسی رها می‌سازد.

 آزمون الهی در قاموس ثروت و قدرت؛ بازخوانی حکیمانه امام علی(ع) از آزمایش‌های پروردگار

امیرالمومنین(ع):

🔺از روی نادانی نسبت به جایگاه‌هایِ آزمایش، گمان نکنید که زیادی_فرزند و مال دنیا، نشانه خشنودی خدا و کمی آنها نشانه ناخشنودی خداست؛ چرا که ثروت و قدرت، خود محلِ آزمایش الهی است.

(لا تَعتَبِرُوا الرِّضا وَالسُّخطَ بِالمالِ وَ الوَلَدِ جَهلاً بِمَواقِعِ الفِتنَةِ‌، وَ الاِختِبارِ في مَوضِعِ الغِنى وَ الاِقتِدار)

🔺همانا خداوند فرموده است: «آیا می‌پندارند با مال و فرزندانی که به آنها می‌دهیم،در رساندن خیرات و نیکی‌ها به آنان شتاب داریم؟ نه، چنین نیست؛ بلکه آن‌ها نمی‌فهمند». (فَقَد قالَسُبحانَهُ و تَعالى: «أَ يَحْسَبُونَ أَنَّمٰا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مٰالٍ وَ بَنِينَ * نُسٰارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرٰاتِ بَلْ لاٰ يَشْعُرُونَ‌» مومنون:55و56)

🔺همانا خداى سبحان، بندگان متکبر، خودپسند و متبخترش را (كه خویش را بزرگ مى‌شمارند)، به وسیله آن دسته از دوستانش كه در چشم آن گروهْ، ضعيف و ناتوان و از قشر پایین جامعه به شمار مى‌روند، آزمايش و امتحان مى‌كند. (فَإِنَّاللّهَ سُبحانَهُ يَختَبِرُ عِبادَهُ المُستَكبِرينَ في أنفُسِهِم بِأَولِيائِهِ المُستَضعَفينَ في أعيُنِهِم)

📚 نهج البلاغه، خطبه 192.

تفسیر:

این فراز حکیمانه از امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه، به تبیین یکی از سنت‌های مهم و پیچیده الهی در زندگی بشر می‌پردازد و دیدگاه سطحی و متداول درباره نعمت‌های مادی را اصلاح می‌کند.

۱. نقد برداشت غلط از نعمت‌های مادی: امام(ع)به صراحت می‌فرماید که نباید کثرت مال و فرزند را نشانه‌ی رضایت و خشنودی خدا، و کمی آن‌ها را علامت خشم و ناخشنودی پروردگار دانست. این نگرش، ناشی از جهل به جایگاه‌های فتنه و آزمایش است. در فرهنگ قرآن و عترت، دنیا و نعمت‌های آن، محل گذر و میدان آزمایش است، نه جایگاه پاداش و عقوبت نهایی. پاداش و کیفر واقعی در سرای آخرت محقق می‌شود.

۲. استشهاد به قرآن کریم: امام(ع)برای تأکید بر این مطلب، به آیات ۵۵ و ۵۶ سوره مومنون استناد می‌فرمایند. خداوند در این آیات هشدار می‌دهد که اگر به کسانی مال و فرزند فراوان می‌دهیم، گمان نبرند که این به معنای شتاب در اعطای خیرات واقعی (نعمت‌های اخروی و معنوی) به ایشان است، بلکه آنان درکی از حقیقت امر و سنت‌های الهی ندارند. این امداد مادی، می‌تواند خود وسیله‌ای برای آزمایش و غرور باشد.

۳. سنت آزمایش مستکبران به دست مستضعفان: در بخش پایانی،امام(ع) به شکل خاص‌تری یکی از مصادیق این آزمایش الهی را بیان می‌فرمایند. خداوند بندگان مستکبر و خودپسند را که در دل، خود را بزرگ می‌شمارند، به وسیله‌ی دوستان و اولیای به ظاهر ضعیف و مستضعف خود می‌آزماید. یعنی گاهی افرادی که در چشم دنیاپرستان، دارای مقام و منزلت اجتماعی پایین‌تری هستند (از قشر پایین جامعه)، در حقیقت از دوستان و مقربان درگاه الهی بوده، وسیله‌ای برای امتحان و شکستن غرور قدرتمندان متکبر می‌شوند. این بیان، هم هشداری به صاحبان قدرت و ثروت در برابر غرور است و هم تکریمی از جایگاه واقعی مؤمنان مستضعف اما باایمان.

جمع‌بندی: این سخن امام علی(ع)درسی بزرگ در مواجهه با نعمت‌ها و مصیبت‌های دنیوی است. به ما می‌آموزد که ملاک سنجش رضایت خدا، حجم نعمت‌های مادی نیست، بلکه چگونگی استفاده و عبور از آنها در مسیر بندگی است. ثروت و قدرت، خود میدان‌های آزمایش الهی هستند که اگر همراه با شکر، تواضع و خدمت به خلق باشد، نعمت، و اگر مایه غرور و ظلم و غفلت شود، بلاء و مصیبت هستند. همچنین، معیار ارزش افراد در پیشگاه خدا، ظواهر دنیایی آنان نیست، بلکه تقوا و باطن آن‌هاست.