چرا نباید از کلمات «خوب» و «بد» برای کودکان استفاده کنیم؟ تفاوت زبان ارزیابانه و زبان توصیفی در تربیت
چرا نباید از کلمات «خوب» و «بد» برای کودکان استفاده کنیم؟ تفاوت زبان ارزیابانه و زبان توصیفی در تربیت
بسیاری از والدین و مربیان با نیت تشویق، از عباراتی مانند «آفرین»، «چه نقاشی قشنگی!»، «تو خیلی باهوشی!» یا برعکس، «این کار بد بود» استفاده میکنند. اما آیا تا به حال به تأثیر واقعی این کلمات بر ذهن و احساس کودک فکر کردهاید؟
در کتاب کودک، خانواده، انسان نویسنده تأکید میکند که زبان ما یا درِ خلاقیت کودک را باز میکند یا آن را میبندد.
زبان ارزیابانه چیست؟
زبان ارزیابانه زبانی است که قضاوت میکند. وقتی به کودک میگوییم:
«نقاشیت عالیه!»
«تو هنرمندی!»
«چرا اینقدر بیدقتی؟»
در واقع در حال ارزیابی شخصیت و توانایی کودک هستیم، نه توصیف کار او. این نوع بیان، کودک را وابسته به تأیید دیگران میکند و انگیزهی درونیاش را کاهش میدهد.
زبان توصیفی؛ کلید رشد درونی کودک
در مقابل، زبان توصیفی نه میسنجد و نه قضاوت میکند. بلکه فقط آنچه را «میبیند» یا «احساس میکند» بیان میکند.
برای مثال:
«در نقاشیت خورشید قرمز و آسمان راهراه کشیدی.»
«میبینم که زمان زیادی برای این کار صرف کردی.»
«از رنگهای زیادی استفاده کردی، معلوم است لذت بردی!»
در این نوع ارتباط، کودک حس میکند دیده میشود، نه قضاوت؛ و همین احساس، او را به ادامه و تجربههای تازه تشویق میکند.
چرا توصیف بهتر از تمجید است؟
وقتی به کودکی بگوییم «عالی بود»، در ذهن او این پرسش شکل میگیرد: «حالا بعد از عالی، باید چه کنم تا باز هم تأیید شوم؟»
اما اگر فقط توصیف کنیم، کودک انگیزه میگیرد تا خودش مسیر رشد را ادامه دهد، نه اینکه در جستجوی برچسبهای مثبت بماند.
نتیجهگیری
زبان توصیفی به کودک آزادی میدهد تا خودش را تجربه کند، اشتباه کند، بیاموزد و پیشرفت کند.
در تربیت، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نحوهی دیدن و گفتن ماست. هر جملهی ما میتواند یا درِ خلاقیت را ببندد یا آن را برای همیشه باز نگه دارد.
برگرفته از کتاب: کودک، خانواده، انسان، صفحات ۱۵ و ۱۶
