فرهنگی

چرا در ترک عادت‌های مخرب شکست می‌خوریم؟ پاسخ امام علی در یک جمله.

🔻خود را از عادت های هلاکت بار نجات دهید.

🔸 أَيُّهَا النَّاسُ تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا، وَ اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا.|حکمت ۳۵۹

▫️ای مردم، خودتان ادب کردن خویش را بر عهده بگیرید، و نفس را از عادت های هلاکت بار بازگردانید.

تفسیر و تحلیل حدیث

این حکمت بلند، فرمانی است از سوی امام علی (ع) که یک دستورالعمل عملی برای نجات و تعالی نفس ارائه می‌دهد. این جمله دو بخش کلیدی و مکمل دارد:

۱. «تَوَلَّوْا مِنْ أَنْفُسِكُمْ تَأْدِيبَهَا» (خودتان ادب کردن خویش را بر عهده بگیرید):

· تأدیب به معنای آموزش، تربیت و اصلاح است. امام (ع) بر مسئولیت فردی هر شخص در قبال تربیت نفس خود تأکید می‌کنند. این یک کار بیرونی نیست که دیگران بخواهند برای ما انجام دهند، بلکه یک جهاد درونی (جهاد اکبر) است که باید خودمان پیشگام آن باشیم.

· این بخش، نافی نقش معلم و مربی نیست، بلکه بر  خودانگیختگی فرد در فرآیند تربیت تأکید می‌ورزد.

۲. «اعْدِلُوا بِهَا عَنْ ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا» (نفس را از عادت های هلاکت بار بازگردانید):

· «ضَرَاوَةِ عَادَاتِهَا» قدرتمندترین بخش این حدیث است. «ضَراوَة» به معنای عادت شدید، چیره شده، و به حالت غریزه درآمده است. امام (ع) به عادت‌هایی اشاره می‌کنند که آن‌چنان در جان انسان ریشه دوانده‌اند که گویی جزئی از طبیعت او شده‌اند و ترک آنها بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

· «اعْدِلُوا» به معنای منصرف کردن، بازگرداندن و تغییر جهت دادن است. این فعل، حاکی از اقدامی قاطع و ارادی است. نفس به سوی این عادات مخرب گرایش دارد و انسان باید با اراده‌ای محکم، آن را از این مسیر منحرف کرده و به سمت دیگری ببرد.

پیام کلی: این حدیث شریف به ما می‌آموزد که رهایی از چنگال عادت‌های ویرانگر، نیازمند خودرأیی، مسئولیت‌پذیری و اقدام جهادی است. نباید منتظر معجزه یا نجات‌دهنده‌ای بیرونی بود. نجات از «ضَراوَة العادات» با «تولی التأدیب» ممکن می‌شود.